وابستگی پنهان دیجیتال!
علی حسینی– هر وقت اینترنت قطع شده و کیفیت سرویس کاهش می‌یابد سوال اصلی کاربران این است که مشکل از کجاست؟ واقعیت پیچیده‌تر از یک پاسخ ساده بوده و تجربه‌های اخیر نشان می‌دهد که ترکیبی از عوامل داخلی و خارجی در اختلالات اینترنتی نقش دارند. نمونه روشن این وضعیت اختلالی بود که کاربران با کاهش محسوس سرعت اینترنت مواجه شدند.
در این شرایط بهزاد اکبری، مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت تاکید کرد که زیرساخت‌های داخلی کشور مشکلی ندارند و علت اصلی کندی و کاهش کیفیت اینترنت اختلال جهانی در ترافیک سرویس کلادفلر بوده است. او توضیح داد که به دلیل سهم بالای کاربران ایرانی در ترافیک این ارائه‌دهنده خدمات ابری ایرانیان بیش از سایر کاربران تحت‌تاثیر این اختلال جهانی قرار گرفتند.
این مثال نشان می‌دهد که حتی با وجود سرمایه‌گذاری در شبکه‌های داخلی و توسعه زیرساخت‌های داخلی وابستگی به سرویس‌ها و زیرساخت‌های خارجی هنوز بخشی جدایی‌ناپذیر از عملکرد اینترنت کشور است.
در واقع تجربه کاربران داخلی نشان می‌دهد که شبکه داخلی به تنهایی نمی‌تواند تضمین‌کننده کیفیت و پایداری خدمات باشد و کوچک‌ترین اختلال خارجی می‌تواند به‌سرعت در تجربه کاربران داخلی نمود پیدا کند. بااین‌حال محدودیت‌ها و سیاست‌های داخلی نیز بی‌تاثیر نیستند. هرچه زیرساخت داخلی برای مدیریت ترافیک و ارائه خدمات انعطاف بیشتری داشته باشد فشار ناشی از اختلالات خارجی کمتر احساس می‌شود.
در سال‌های اخیر هدف سیاستگذاران ایجاد نوعی استقلال دیجیتال و کاهش وابستگی به زیرساخت‌های خارجی بوده است. این هدف از منظر امنیتی و ملی قابل درک بوده اما سرعت توسعه ظرفیت‌های داخلی هنوز کافی نیست و بسیاری از خدمات و تجربه کاربران همچنان به سرویس‌های بین‌المللی وابسته است. به عبارت دیگر استقلال نظری و واقعی هنوز فاصله زیادی با هم دارند. زیرساخت داخلی می‌تواند مدیریت ترافیک داخلی و خدمات پایه‌ای را انجام دهد اما تعامل با شبکه جهانی و سرویس‌های ابری خارجی بخش مهمی از تجربه روزمره کاربران را شکل می‌دهد و بدون آن شبکه ناقص و آسیب‌پذیر است.
وابستگی به سرویس‌های خارجی تنها محدود به اختلال‌های مقطعی نیست. بسیاری از کسب‌وکارهای دیجیتال داخلی برای ارائه خدمات خود نیازمند دسترسی به شبکه‌های ابری، سرورها و منابع بین‌المللی هستند. در مواقع اختلال یا کاهش کیفیت این سرویس‌ها کسب‌وکارها با ضرر مستقیم مواجه می‌شوند و کاربران نهایی نیز تجربه ضعیف‌تری از خدمات آنلاین خواهند داشت. بنابراین باوجود سرمایه‌گذاری‌های داخلی نبود جایگزین‌های جهانی و ظرفیت محدود شبکه داخلی وابستگی به شبکه جهانی را همچنان برجسته می‌کند. در کنار این وابستگی محدودیت‌ها و سیاست‌های داخلی نیز نقش خود را دارند. هرگونه محدودیت در دسترسی به خدمات و منابع انعطاف شبکه را کاهش داده و باعث می‌شود اثر اختلالات خارجی بیشتر احساس شود. به عبارتی محدودیت‌ها و وابستگی‌های خارجی در یک تعامل پیچیده قرار داشته و بدون توجه به هریک تحلیل وضعیت شبکه ناقص خواهد بود. مدیریت هوشمند منابع، توسعه شبکه‌های ابری داخلی و افزایش ظرفیت مراکز داده اقداماتی هستند که می‌توانند فشار ناشی از وابستگی‌های خارجی را کاهش داده و کیفیت خدمات را بهبود بخشند اما این اقدامات نیازمند زمان، منابع و برنامه‌ریزی دقیق هستند.
نمونه اختلال اخیر کلادفلر اگرچه ضعف داخلی را نشان نمی‌دهد اما اهمیت زیرساخت‌های خارجی را آشکار می‌کند. وقتی بخش عمده ترافیک کاربران ایرانی از طریق یک ارائه‌دهنده خارجی مدیریت می‌شود کوچک‌ترین مشکل در آن سرویس بدون ارتباط مستقیم با سیاست‌های داخلی تجربه میلیون‌ها کاربر را مختل می‌کند. این موضوع نشان می‌دهد که شبکه داخلی هرچقدر هم پیشرفته باشد بدون تعامل با شبکه جهانی ناقص است و استقلال کامل بدون جایگزین‌های معتبر جهانی دست‌نیافتنی خواهد بود.
با وجود وابستگی‌ها توسعه ظرفیت داخلی مزایای قابل توجهی دارد. شبکه‌های داخلی قدرتمند می‌توانند ترافیک داخلی را به شکل بهینه مدیریت کرده، خدمات پایه‌ای را پایدار نگه‌داشته و تجربه کاربران را بهبود دهند. این زیرساخت‌ها می‌توانند در مواقع اختلال خارجی نیز اثر منفی آن را کاهش دهند. به عبارت دیگر هر چه توان داخلی بالاتر باشد شبکه کمتر در برابر مشکلات جهانی آسیب‌پذیر خواهد بود. تحلیل وضعیت اینترنت کشور نشان می‌دهد که استقلال کامل دیجیتال هنوز محقق نشده و تجربه اخیر نمونه‌ای عینی از این واقعیت است. شبکه داخلی باوجود سرمایه‌گذاری‌ها و توسعه نمی‌تواند اثر اختلالات خارجی را به‌طور کامل خنثی کند اما با تقویت ظرفیت داخلی و ایجاد جایگزین‌های بومی وابستگی عملی به سرویس‌های خارجی قابل کاهش است. این راهکارها شامل افزایش مراکز داده بومی، توسعه سرویس‌های ابری داخلی، مدیریت هوشمند شبکه و آموزش نیروهای متخصص است.
تجربه اخیر نشان می‌دهد که تمرکز صرف بر محدودیت‌ها یا تکیه کامل بر ظرفیت‌های داخلی نمی‌تواند مشکلات را حل کند. اینترنت یک سیستم پیچیده و چندلایه بوده که هم نیازمند تعامل با جهان بیرونی و هم نیازمند توسعه زیرساخت داخلی است.
سیاستگذاری هوشمندانه تنها زمانی می‌تواند موثر باشد که این دو جنبه در تعادل بوده و شبکه مقاوم، پایدار و قابل اعتماد برای کاربران فراهم شود. راهکار درست ایجاد هم‌افزایی میان توسعه داخلی و مدیریت وابستگی‌های خارجی است تا کیفیت اینترنت به سطح قابل قبول برسد و کاربران تجربه‌ای پایدار و بدون اختلال
داشته باشند.
واقعیت‌ها نشان می‌دهند که شبکه اینترنت ایران در فضای خاکستری میان محدودیت‌های داخلی و وابستگی‌های خارجی قرار دارد و هرگونه تلاش برای نادیده گرفتن یکی از این دو جنبه مشکلات را تشدید خواهد کرد. تنها با درک این تعادل و برنامه‌ریزی بلندمدت می‌توان به شبکه‌ای با کیفیت پایدار دست یافت و استقلال دیجیتال را به شکل واقعی تقویت کرد نه صرفا در حد شعار. این تحلیل نشان می‌دهد که واقعیت اینترنت کشور نیازمند نگاه دقیق، تعادل و مدیریت هوشمندانه است تا کیفیت خدمات بهبود یابد و اقتصاد دیجیتال نیز مقاوم شود.
