تورم و زندگی مردم
جهان‌صنعت – چرا قیمت‌ها در ایران هربار بالا می‌روند و پایین نمی‌آیند؟ چرا هر سال احساس می‌کنیم پول‌مان بی‌ارزش‌تر شده، حتی اگر عدد حقوق هم زیاد شود؟ در ساده‌ترین تعبیر، وقتی دولت بیش از اندازه پول چاپ کند ولی در برابرش کالا و خدماتی تولید نشود، قیمت‌ها بالا می‌روند. این همان اتفاقی است که در سال‌های اخیر بارها در ایران رخداده است. بانک مرکزی برای جبران کسری بودجه دولت، اسکناس جدید به اقتصاد تزریق می‌کند؛ همان «چاپ پول» که در ظاهر شاید مشکل نقدینگی را حل کند اما در باطن مثل بادکردن یک بادکنک است که تورم را آرام‌آرام در بدن اقتصاد پخش می‌کند.
به گزارش تجارت‌نیوز، در کشورهای پیشرفته، بانک مرکزی مستقلی وجود دارد که اجازه چاپ پول بدون پشتوانه را ندارد و هدف اصلی‌اش مهار تورم است. در ایران، استقلال بانک مرکزی تاریخی پر پیچ‌وخم دارد و اغلب در برابر فشارهای بودجه‌ای، ناچار به همراهی دولت شده. راه چاره، استقلال واقعی بانک مرکزی و ممنوعیت برداشت دولت از منابع آن است. دولت باید بودجه خود را با درآمد واقعی‌اش تنظیم کند نه چاپ اسکناس تازه. سیاستگذاران باید یاد بگیرند «پول» خودش تولید ثروت نمی‌کند.
کسری بودجه؛ مادر همه بحران‌ها
تصور کنید خانواری هر ماه بیشتر از درآمدش خرج کند و برای جبران، مرتب از اطرافیان قرض بگیرد. این همان تصویری است که از بودجه دولت ایران می‌توان دید. هزینه‌های سنگین در برابر درآمد محدود نفتی و مالیاتی باعث می‌شود در پایان سال عدد درآمد و هزینه باهم جور در نیایند و دولت برای پر کردن این فاصله، دست به استقراض از بانک مرکزی، انتشار اوراق یا برداشت از صندوق‌ها بزند. هرکدام از این روش‌ها به‌شکل غیرمستقیم پول بیشتری وارد چرخه اقتصاد می‌کند و تورم را بالا می‌برد. در واقع، کسری بودجه نه‌فقط رقم روی کاغذ است بلکه نشانگر انضباط نداشتن مالی کل سیستم اقتصادی است. وقتی هزینه‌ها بر پایه وعده یا شعار تنظیم می‌شود نه براساس درآمد واقعی، نتیجه آن می‌شود چیزی شبیه موتور همیشگی گرانی.
نرخ ارز؛ پیشران پنهان قیمت‌ها
در ایران نرخ دلار فقط یک عدد نیست؛ نبض روانی بازار است. وقتی ارزش ریال در برابر دلار پایین می‌آید، تقریبا همه کالاها حتی تولید داخل افزایش قیمت پیدا می‌کنند چون تولیدکننده‌ها برای مواد اولیه و ماشین‌آلات به واردات نیاز دارند. سقوط ریال در حقیقت نوعی «تورم وارداتی» به وجود می‌آورد. نرخ ارز در ایران تحت‌تاثیر انتظارات سیاسی، تحریم‌ها و سیاست‌های ارزی دولت تغییر می‌کند. تثبیت مصنوعی نرخ ارز همیشه در کوتاه‌مدت آرامش به بازار داده اما در بلندمدت شوک شدیدتری به آن وارد کرده است.
تولید ضعیف؛ ریشه اصلی کمبود کالا
تورم فقط از زیاد شدن پول نمی‌آید، از کمبود کالا نیز می‌آید. وقتی تولید داخلی توان تامین نیاز مردم را ندارد، طبیعی است که قیمت‌ها بالا بروند. یکی از مشکلات اساسی اقتصاد ایران، فضای نامناسب کسب‌وکار و هزینه بالای تولید است: قوانین متغیر، مالیات‌های سنگین بر تولیدکننده، دسترسی دشوار به تسهیلات و نبود ثبات در تصمیم‌گیری‌ها. در برخی صنایع به‌‌ویژه کشاورزی و صنایع غذایی، هزینه تمام‌شده محصول آن‌قدر بالا می‌رود که تولیدکننده برای بقا ناچار است قیمت را بیش از توان مردم افزایش دهد یا حتی فعالیتش را متوقف کند.
