بازار سرمایه در ایستگاه رکود

علی فراقی، تحلیلگر بازار سرمایه

با توجه به فعال شدن مکانیسم ماشه، ایران در شرایطی مشابه دوران پیش از برجام قرار گرفته است؛ وضعیتی که کشور را در معرض فشارهای سیاسی، اقتصادی و امنیتی گسترده‌تری قرار می‌دهد. در این میان قدرت‌های بزرگ به‌ویژه ایالات‌متحده به‌طور حتم فشارهای بیشتری بر ایران اعمال خواهند کرد. اگر بازار سرمایه را به‌طور مستقل بررسی کنیم، نخستین گروهی که آسیب خواهند دید شرکت‌های صادرات‌محور و همچنین شرکت‌هایی هستند که مواد اولیه خود را از خارج وارد می‌کنند. شدت این آسیب‌ها بسته به تحولات آینده مشخص خواهد شد.

پس از این مرحله، صنایع دیگری که حتی به‌طور غیرمستقیم با بورس در ارتباط هستند نیز به سمت افول حرکت خواهند کرد و همین امر بازار سهام را با فشار فروش تازه‌ای روبه‌رو می‌کند. به نظر می‌رسد بازار سرمایه پس از تجربه فشار فروش در آینده نزدیک، وارد فاز رکودی شود و پس از تشکیل سقف‌های کوتاه‌مدت و میان‌مدت در مسیر فرسایشی قرار گیرد. در چنین شرایطی بازار بازده‌های بلندمدت قابل‌توجهی به همراه نخواهد داشت مگر آنکه دولت و بانک مرکزی مشابه سال‌های۱۳۹۷ و ۱۳۹۸، سیاست‌های انبساطی اتخاذ کنند تا جریان نقدینگی به سمت سهام روانه شود. در غیر این صورت شاخص‌های بورس وارد رکود و فاز فرسایشی می‌شوند که احتمال تداوم آن برای مدت طولانی وجود دارد.

بورس پیش از این نیز به دلیل تشدید تنش‌ها تحت فشار بوده است اما فعال شدن مکانیسم ماشه باعث می‌شود برخی ریسک‌های تازه به این فشارها افزوده شود. همان عواملی که از زمان برجام تا امروز بازار را متاثر کرده‌اند بار دیگر فعال خواهند شد و شدت اجرای هر یک می‌تواند تاثیر مستقیمی بر وضعیت کلی بازار سرمایه داشته باشد. در واقع فعال شدن یا نشدن این سازوکار و نحوه مدیریت آن اثری بسزایی بر اقتصاد کشور و بورس بر جای خواهد گذاشت.

ارزیابی کل بازار سهام صرفا با نسبت‌های ارزشی همچون P/Eیا  P/S  امکان‌پذیر نیست. حتی اگر بازار به محدوده‌های ارزنده‌ای برسد، نبود جذابیت و میل به خرید در میان سهامداران، اشخاص حقیقی یا نهادهای مالی مانع رشد قیمت‌ها خواهد شد و شاخص‌ها احتمالا به سطوح پایین‌تری نزول کرده یا دچار حباب منفی خواهند شد. در چنین وضعیتی حتی اگر بورس از نظر ارزشگذاری در محدوده‌های مناسب قرار گیرد، احتمالا در همان سطوح قفل می‌شود و صرفا نوساناتی جزئی را تجربه خواهد کرد.

براساس شاخص‌های موجود، چشم‌انداز کلی بازار نشان می‌دهد که قیمت سهام شرکت‌ها به سمت رکود عمیق‌تری حرکت خواهد کرد و تنها نوسانات محدود و کوتاه‌مدتی به ثبت می‌رسد. با این حال اگر تغییرات بزرگی در حوزه سیاست خارجی یا اقتصاد کلان کشور رخ دهد، امکان دارد شاخص‌های بورس محدوده فعلی را به عنوان کف خود شناسایی کرده و وارد مسیر صعودی شوند.