جعبه پاندورای جنگ در خاورمیانه

جهان‌صنعت- در شرایطی که به گفته کارشناسان، دولت ترامپ با ورود به جنگ علیه ایران و بمباران مراکز هسته‌ای کشورمان ریسک بزرگی را مرتکب شده است، نشریه اکسیوس به‌تازگی در گزارشی آورده است: دونالد ترامپ رییس‌جمهور آمریکا بدون تایید کنگره اقدام به بمباران تاسیسات اتمی ایران کرده و همین مساله اختلاف‌نظرهایی را درباره این اقدام او در حلقه اصلی دولت واشنگتن ایجاد کرده است. به گفته مقام‌های آمریکایی، ترامپ مدعی بود که اگر یک فرصت دیپلماتیک ایجاد شود، عملیات لغو می‌شود اما شمارش معکوس عمومی او به عنوان یک پوشش عمل ‌کرد و یک طرح حمله که از قبل در حال اجرا بود را پنهان می‌کرد.

مشاور ترامپ به رسانه‌ها گفته است: این اقدام ترامپ یک فریب بوده است. او می‌دانست که رسانه‌ها نمی‌توانند در برابر این موضوع مقاومت کنند و آن را بزرگ‌تر از آنچه که هست، پوشش خواهند داد. همچنین او می‌دانست که ایرانی‌ها ممکن است فکر کنند او در حال بلوف زدن است اما همه در این مورد اشتباه کردند.

یکی دیگر از مشاوران ترامپ هم گفت: رییس‌جمهور می‌خواست زمان بخرد. او می‌دانست که می‌خواهد چه کند و می‌دانسته که نمی‌تواند خود را مشتاق جنگ جلوه دهد. برای همین همه افرادی که در دولت او هستند از او خواسته‌اند تا در این زمینه احتیاط کند، به او فضایی داده‌اند تا بتواند به آرامی و با احتیاط عمل کند. ترامپ که از این حمله به تاسیسات ایران استقبال کرده، پس از آن به حملات رژیم صهیونیستی به ایران ملحق شد که به ادعای او، دیپلماسی و دیدارها بین مقام‌های عالی‌رتبه آمریکایی و ایرانی در ماه‌های گذشته به شکست انجامید. این حمله از سوی بمب‌افکن‌های آمریکایی علیه تاسیسات اتمی ایران در حالی صورت گرفت که یکی از مقام‌های ارشد دولت واشنگتن گفته است: این عملیات پنتاگون نبود. این عملیات دونالد ترامپ است. او تصمیم گرفت چنین برنامه‌ها و طرح‌هایی را اجرایی کند. او آن روز را برای حمله انتخاب کرد. وی ادامه داد: عملیات نجات گروگان‌های آمریکایی در دوران ریاست‌جمهوری جیمی کارتر در ۱۹۸۰ در ایران یک شکست بود و به تحقیر آمریکا منجر شد.

در همین راستا لازم به ذکر است، در روزهای نخست حمله اسرائیل به ایران، ترامپ امیدوار بود که یک توافق هسته‌ای بتواند به جنگ پیش از بدتر شدن اوضاع پایان دهد. همچنین ترامپ قرار بود جی دی‌ونس، معاون و استیو ویتکاف فرستاده کاخ سفید را برای مذاکرات با ایران بفرستد اما دوشنبه بعدازظهر مشخص شد که این دیدار صورت نمی‌گیرد.

یکی از مقام‌های آمریکایی به آکسیوس گفت: ترامپ آماده بود تا در صورت عدم موفقیت اقدام دیپلماتیک دست به حمله بزند. یک روز پس از آنکه این احتمال می‌رفت حمله به ایران از سوی آمریکا به تاخیر بیفتد، ترامپ به پیت هگست، وزیر دفاع چراغ سبز برای حمله با بمب افکن‌های بی-۲ را نشان داد. چند ساعت بعد، بمب‌افکن‌های رادارگریز، پایگاه خود را در میسوری ترک کردند. برخی به عنوان طعمه به سمت غرب پرواز کردند. به گفته ژنرال دن کین، رییس ستاد مشترک ارتش آمریکا، گروه حمله واقعی به سمت شرق به سمت ایران حرکت کرد.

یک مقام ارشد آمریکایی دیگر نیز به آکسیوس گفت: گروه بسیار کوچکی از مقامات داخل دولت ترامپ از حمله برنامه‌ریزی شده اطلاع داشتند. هیچ اطلاعاتی از پنتاگون یا کاخ سفید درز نکرده است. همچنین یک مقام اسرائیلی به آکسیوس گفت تا زمانی که ترامپ اظهارنظر دو هفته‌ای را بیان کرد، از قبل تصمیم گرفته بود که مجوز اقدام نظامی را صادر کند و دقیقا می‌دانست که این اقدام چه زمانی اتفاق خواهد افتاد.

دورنمای مبهم و خطرناک

در چنین شرایطی و در حالی که شامگاه یکشنبه جلسه شورای امنیت سازمان ملل متحد در خصوص تجاوز ایالات متحده به خاک ایران تشکیل شده بود، واسیلی نبنزیا، سفیر روسیه در سازمان ملل متحد تاکید کرد: آمریکا با حمله به ایران جعبه پاندورا را باز کرد. هیچ کس نمی‌داند چه چیزی در پیش است. هیچ‌کس نمی‌تواند مقیاس فاجعه‌ای را که ممکن است به دنبال داشته باشد، پیش‌بینی کند. او افزود: روسیه با قاطع‌ترین عبارات، اقدامات غیرمسوولانه، خطرناک و تحریک‌آمیز ایالات متحده علیه جمهوری اسلامی ایران، یک کشور عضو مستقل سازمان ملل متحد را محکوم می‌کند. چنین اقدامات خطرناکی می‌تواند اوضاع را بیش از پیش تشدید کند.

او تصریح کرد: ایالات متحده آشکارا علاقه‌ای به مذاکره با ایران ندارد و مسوولیت حمله آمریکا به ایران کاملا بر دوش رهبری ایالات متحده است. دولت ایالات متحده حتی حمله خود به ایران را به رخ جهان کشید. نبنزیا همچنین گفت: روسیه خواستار توقف فوری اقدامات تهاجمی اسرائیل و خویشتن‌داری از سوی همه طرف‌ها و بازگشت به عرصه دیپلماسی بین‌المللی و روند مذاکرات است.

حمله برخلاف قانون اساسی

همزمان با این صحبت‌های نماینده روسیه در سازمان ملل، آدام شیف، سناتور دموکرات از کالیفرنیا روز یکشنبه به جمع قانونگذاران حزب خود پیوست و گفت حملات آمریکا به ایران غیرقانونی بود زیرا دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری این کشور از کنگره مجوزی دریافت نکرده است. این سناتور دموکرات آمریکایی به شبکه سی‌ان‌ان گفت که حملات آمریکا به تاسیسات هسته‌ای ایران طبق قانون اساسی نبود. در غیاب تایید کنگره، این حمله قانونی نبود.

شیف افزود که قانونگذاران در مورد قطعنامه اختیارات جنگی رای‌گیری خواهند کرد که به دنبال محدود کردن توانایی رییس‌جمهوری آمریکا برای استفاده ‌از نیروی نظامی است. انتظار می‌رود مجلس نمایندگان و سنا در روزهای آینده در مورد اقدامات مربوط به محدودیت‌های اختیارات جنگی رییس‌جمهور رای‌گیری کنند؛ بحثی که از قبل در کنگره پرتنش بوده است.

گفتنی است، اواخر روز شنبه، چاک شومر، رهبر دموکرات‌های سنا، نیز خواستار رای‌گیری در مورد این قطعنامه شد و گفت: به هیچ رییس‌جمهوری نباید اجازه داده شود که به طور یکجانبه این ملت را با تهدیدهای نامنظم و بدون هیچ استراتژی به سمت مساله‌ای به این مهمی مانند جنگ سوق دهد. در همین حال، الکساندریا اوکازیو-کورتز، نماینده دموکرات نیویورک نیز گفت که اقدامات رییس‌جمهور آمریکا کاملا و به وضوح زمینه‌ساز استیضاح است. شف از تایید نظرات اوکازیو-کورتز خودداری کرد و گفت که راه‌حل بهتر تصویب قطعنامه اختیارات جنگی است.

از سوی دیگر برنی سندرز، سناتور مستقل آمریکایی ایالت ورمونت حمله متجاوزانه آمریکا به تاسیسات اتمی ایران را به حمله این کشور به عراق در سال ۲۰۰۳ تشبیه کرده و در سخنرانی‌اش برای جمعی از مردم در تگزاس گفت که ما نمی‌توانیم اجازه تکرار تاریخ را بدهیم.

به گزارش شبکه سی‌ان‌ان، سندرز در این سخنرانی اشاره کرد که چگونه بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل و دونالد ترامپ، رییس‌جمهور آمریکا از همان الفاظی برای حمله به ایران استفاده کردند که نتانیاهو و جورج دابلیو بوش رییس‌جمهور وقت آمریکا در حمله سال ۲۰۰۳ به عراق استفاده کردند. سندرز به نقل قول از شهادت نتانیاهو در سال ۲۰۰۲ در کنگره آمریکا پرداخت که نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی در آن گفته بود، جای تردیدی نیست که صدام حسین به دنبال تسلیحات اتمی است.

سندرز در ادامه یادآور شد که جورج بوش گفته بود رژیم صدام به دنبال یک بمب هسته‌ای است و بعد حملات پیشدستانه به عراق را با آن توجیه کرد.

حمله به عراق در حالی انجام شد که جامعه اطلاعاتی آمریکا گفته بود شواهدی از وجود تسلیحات کشتار جمعی در اختیار دولت صدام وجود ندارد و اطلاعاتی نداشت که اثبات کند دولت صدام به دنبال ساختن بمب هسته‌ای است. همین سناریو درباره ایران نیز تکرار شد. رییس‌جمهور آمریکا مصرانه گفت که تولسی گابارد، مدیر اطلاعات ملی او درباره یافته‌ها پیرامون برنامه هسته‌ای ایران اشتباه می‌کند. به به گزارش ایسنا، سی‌ان‌ان نوشت: سندرز در ادامه گفت که هیچ‌گونه سلاح کشتار جمعی یافت نشد. آن جنگ براساس دروغ انجام شد، دروغی که به قیمت جان ۴‌هزار و ۵۰۰ آمریکایی جوان، ۳۲‌هزار مجروح و تریلیون‌ها دلار برای ما تمام شد.

بوش در سال ۲۰۰۳ حمله به عراق را به بهانه خلع‌سلاح آن از تسلیحات کشتار جمعی انجام داد، ادعایی که بعدا رد شد. اکنون نیز نتانیاهو و ترامپ به تهدید ناشی از برنامه هسته‌ای ایران اشاره می‌کنند و رییس‌جمهور آمریکا پس از این حمله متجاوزانه می‌گوید: هدف ما نابودی ظرفیت غنی‌سازی برنامه هسته‌ای ایران و پایان دادن به تهدید ناشی از اولین کشور حامی تروریسم بود.

این در حالی است که به گفته ایران، ذخایر تاسیساتی که مورد حمله قرار گرفتند، تا حدی زیادی پیش از حمله منتقل شده بود و حتی نابودی کامل تاسیسات هسته‌ای ایران، ادعای ترامپ که رسانه‌های آمریکایی به تدریج از آن عقب‌نشینی کرده و اکنون وارد آمدن خسارات شدید را مطرح می‌کنند، دانش و فناوری بومی ایران و عزم آن را برای برخورداری از برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای از بین نمی‌برد. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تاکنون ادعای وجود اهداف نظامی در برنامه هسته‌ای ایران را تایید نکرده است. سی‌ان‌ان نوشته: سندرز همچنین در این سخنرانی گفته است؛ برادران و خواهران، ما نمی‌توانیم اجازه تکرار تاریخ را بدهیم. آمریکا در داخل کشور با مشکلات بزرگی روبه‌رو است. ما باید پول و نیروی انسانی خود را صرف بازسازی آمریکا کنیم، نه جنگ با ایران.

ریسک بزرگ ترامپ

در همین رابطه روزنامه انگلیسی گاردین در گزارشی آورده است: دونالد ترامپ رییس‌جمهور آمریکا که خود را فردی ریسک‌پذیر می‌داند با هدف قرار دادن تاسیسات هسته‌ای ایران، بزرگ‌ترین قمار را نه‌تنها با اعتبار سیاسی خود و آینده غرب آسیا، بلکه به‌طور مسلم با کل مفهوم مداخله نظامی به عنوان راهی برای حل مشکلات ژئوپلیتیکی لاینحل انجام داده است.

روزنامه گاردین با این مقدمه نوشت: اگر رییس‌جمهور ایالات متحده موفق شود البته در هفته‌های آینده تفاسیر و معیارهای متضاد زیادی برای موفقیت وجود خواهد داشت و این احتمال وجود دارد که او نفوذ جهانی ایران را کاهش داده باشد که در این ‌صورت، اقتدار شخصی او افزایش یافته و سه سال آینده ریاست‌جمهوری او پیروزی‌ای خواهد بود که ممکن است برخی از بدترین ویژگی‌های قلدرمآبانه و دمدمی مزاجی او را تشدید کند. او همچنین ایالات متحده را بیش از هر زمان دیگری با بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی متحد خواهد کرد که به دلیل رفتار اسرائیل با فلسطینیان و حمله به غزه، در بخش‌های بزرگی از جهان عمیقا منفور است. در چنین سناریویی، آمریکا دوست داشته نخواهد شد، بلکه از آن، به‌ویژه پس از شکست مداخلات زمینی و اشغال در افغانستان پس از یازده سپتامبر و جنگ عراق در سال ۲۰۰۳ خواهند ترسید و از این ترس، احترام ناشی خواهد شد.

با این حال، به همان اندازه ممکن است اتفاقات به شکل دیگری رخ دهد. بسیاری از رهبران و دیپلمات‌ها در اروپا ممکن است در خفا امیدوار باشند که چنین نشود. نه به این دلیل که برای دولت ایران وقت دارند، بلکه به این دلیل می‌ترسند که روش‌های ترامپ خطرناک و ناقض پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (ان‌پی‌تی) و قوانین بین‌المللی باشد.

چین که منافع بزرگی در ایران دارد، می‌خواهد مطمئن شود که این ماجرا به یک جهان تک‌قطبی منجر نشود. روسیه درس‌هایی خواهد گرفت اما در حال حاضر، مایل است خطر پیروزی ایالات متحده را بپذیرد و به ایران می‌گوید که حاضر است برای کمک به تهران در توسعه قابلیت‌های هسته‌ای‌اش، کارهای بیشتری انجام دهد.

به نوشته گاردین، کشورهای خلیج‌فارس نیز خشم خود را از مداخله ترامپ ابراز می‌کنند. دیپلمات‌های عرب می‌گویند که آنها در تلاشند تا مداخله نظامی ترامپ را با سخنرانی دو ماه پیش او در ریاض که در آن ماجراجویی نظامی گذشته ایالات متحده را محکوم کرد، تطبیق دهند. ترامپ گفته بود: «در نهایت، به اصطلاح سازندگان ملت، ملت‌های بسیار بیشتری را نسبت به آنچه ساختند، ویران کردند و مداخله‌گران در جوامع پیچیده‌ای مداخله می‌کردند که حتی خودشان هم آنها را نمی‌شناختند.

در این میان، درگیری نظامی نیز پایان نیافته است و این احتمال وجود دارد که ترامپ خود را درگیر یک جنگ طولانی‌تر از آنچه که در نظر داشت، بیابد. نتانیاهو نیز تاکنون با بی‌آبرویی نشان داده است که در شروع درگیری‌ها بهتر از پایان دادن به آنها عمل می‌کند. ترامپ پس از درگیری کامل با ایران، باید آن را تا انتها ادامه دهد و این، او را در نوعی درگیری خارجی بی‌پایان گرفتار می‌کند که در مبارزات انتخاباتی وعده داده بود به آنها پایان خواهد داد.

اگر ایران از تسلیم شدن امتناع ورزد، گزینه‌هایی دارد. می‌تواند پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای را رها کند، بازرسان سازمان ملل را اخراج و سعی کند برنامه هسته‌ای خود را مخفیانه بازسازی کند و تهران هنوز، آنطور که می‌گوید، منبع پنهانی اورانیوم غنی ‌شده با خلوص بالا دارد. این به تهران زمان می‌دهد تا تلاش کند حمایت متحدان آسیب‌دیده خود در لبنان، عراق و یمن را تقویت کند.

صنم وکیل، کارشناس غرب آسیا در اندیشکده چتم‌هاوس لندن معتقد است که رییس‌جمهور ایالات متحده این حمله را یک عملیات یک‌باره می‌داند. او گفت: ترامپ محتاط بود، او حملات را تلگراف کرد، او پیام‌های هشدار را از قبل به ایران فرستاد. من فکر می‌کنم او می‌خواهد که این مساله با مذاکره، با یک توافق پایان یابد.

روزنامه چاپ لندن افزود: اما کاهش محتاطانه تنش، پس از چنین تشدید تنشی از سوی آمریکا مملو از خطر است. صنم وکیل تصریح کرد: رییس‌جمهور بی‌صبر است و ظرفیت مذاکره طولانی را ندارد. ایرانی‌ها خواهان لغو تحریم‌ها هستند اما نمی‌دانند دیگر چگونه می‌توانند به ترامپ اعتماد کنند، مردی که می‌گویند بارها آنها را فریب داده است.