سنگینی سایه سیاست بر سرمایه
جهان صنعت – در جهان سرمایه، عدد و منطق حرف اول را می‌زنند اما گاهی سایه سیاست چنان سنگین می‌شود که حتی محاسبه‌گرترین بازارها نیز از مدار پیش‌بینی خارج می‌شوند. نوسانات ناشی از موضع‌گیری یک چهره سیاسی، نتایج یک انتخابات یا حتی یک توئیت جنجالی، می‌تواند میلیاردها دلار سرمایه را جابه‌جا کند. بازارها شاید زبان اقتصاد را بفهمند اما از تغییرات سیاسی، بوی ابهام می‌شنوند و ابهام، بزرگ‌ترین دشمن سرمایه است.
وقتی یک توئیت میلیاردها دلار می‌سوزاند
در دنیای امروز که مرز میان سیاست‌ورزی و برند شخصی کمرنگ‌تر شده، تاثیر سخنان یا رفتارهای چهره‌های شناخته‌شده سیاسی و اقتصادی بر بازارهای سرمایه بیش از پیش مشهود است. نمونه اخیر آن، افت قابل توجه سهام شرکت تسلا بود که تنها چند ساعت پس از موضع‌گیری ایلان ماسک علیه دونالد ترامپ و اعلام عدم حمایت از نامزدی او در انتخابات آمریکا، رخ داد. این در حالی است که پیشتر حمایت ماسک از برخی سیاست‌های جمهوریخواهان تاثیر مثبتی بر انتظارات بازار گذاشته بود.
در سال‌های گذشته، بارها بازارهای مالی جهانی به توئیت‌ها و اظهارات جنجالی دونالد ترامپ نیز واکنش لحظه‌ای نشان داده‌اند. توئیت‌هایی درباره جنگ تجاری با چین، تعرفه واردات یا حتی خبرهای غیررسمی درباره ریاست فدرال‌رزرو، بعضا باعث نوسانات شدیدی در بازارهای بورس نیویورک، قیمت طلا یا نرخ بهره شدند.
این اتفاقات نشان می‌دهد که مرز میان پیام سیاسی و واکنش اقتصادی در عصر شبکه‌های اجتماعی به شدت باریک شده است. اکنون سرمایه‌گذاران نه فقط به صورت‌های مالی، بلکه به حساب توئیتر سیاستمداران نیز چشم دوخته‌اند.
جنگ، تحریم، تغییر قدرت
بازارهای سرمایه با عدد و آمار کار می‌کنند اما از سیاست سیگنال می‌گیرند. تجربه‌های بین‌المللی نشان داده که وقوع جنگ، تحریم‌های اقتصادی یا تغییرات ناگهانی در ساختار قدرت سیاسی، می‌تواند منجر به نوسانات شدید در شاخص‌های مالی شود. آغاز جنگ اوکراین در سال ۲۰۲۲، نمونه‌ای روشن از این واکنش سریع بود. بلافاصله پس از آغاز درگیری، بازارهای جهانی انرژی و غلات با افزایش چشمگیر قیمت مواجه شدند و شاخص بورس مسکو با سقوطی بی‌سابقه همراه شد.
تحریم‌های اقتصادی علیه روسیه نیز تاثیرات گسترده‌ای بر بازارهای کالا، بانکداری و حتی رمزارزها گذاشتند. بسیاری از شرکت‌های غربی از بازار روسیه خارج شدند و سرمایه‌گذاران بین‌المللی، بخش قابل توجهی از دارایی‌های خود را نقد کردند.
در کشورهای در حال توسعه نیز تغییر دولت یا ناپایداری سیاسی معمولا با بی‌اعتمادی بازار همراه است. برای مثال، انتخابات ریاست‌جمهوری در آرژانتین، ترکیه یا آفریقای جنوبی، بارها منجر به نوسان‌های شدید نرخ ارز و فرار سرمایه شده‌اند. این تجربه‌ها نشان می‌دهد که بازارها بیش از آنکه از تغییرات سیاسی استقبال کنند، به دنبال ثبات و پیش‌بینی‌پذیری هستند.
بازارها، بی‌ثباتی را نمی‌خرند
اگرچه بازارهای سرمایه همواره با درجه‌ای از ریسک و نوسان همراه هستند اما آنچه بیش از هر عامل دیگری آنها را به عقب‌نشینی وا می‌دارد، بی‌ثباتی سیاسی است. سرمایه‌گذاران- چه حقیقی و چه نهادی- در زمانه‌ای که اخبار غیرقابل پیش‌بینی، تصمیم‌گیری‌های لحظه‌ای و ابهام در سیاستگذاری اقتصادی در صدر رسانه‌ها قرار می‌گیرند، ترجیح می‌دهند پول خود را به بازارهایی منتقل کنند که حداقل قواعد بازی در آن روشن است.
این بی‌ثباتی ممکن است در قالب تغییرات مکرر در سیاست‌های مالی و پولی، اختلاف میان نهادهای تصمیم‌گیر یا نبود چشم‌انداز مشخص در روابط خارجی بروز یابد. در چنین شرایطی، اولین نشانه آن در بازار سرمایه، کاهش حجم معاملات، افت شاخص‌ها و خروج پول هوشمند است. حتی سرمایه‌گذاران با درجه ریسک‌پذیری بالا نیز در مواجهه با ابهام سیاسی، رویکرد محافظه‌کارانه‌تری در پیش می‌گیرند.
تجربه جهانی و داخلی نشان داده که بازار سرمایه، بیش از هر چیز به ثبات در قوانین، اعتماد به تصمیم‌سازان و هماهنگی در سیاست‌های کلان واکنش مثبت نشان می‌دهد. هر آنچه این مولفه‌ها را دچار تزلزل کند، واکنش فوری بازار را در پی خواهد داشت.
ردپای سیاست در بورس تهران
بازار سرمایه ایران نیز همچون سایر بازارهای جهانی، در برابر تغییرات سیاسی واکنش‌پذیر است. با این تفاوت که دامنه اثرگذاری سیاست بر بورس تهران، گاه فراتر از عرف بازارهای بین‌المللی است. نوسانات شاخص کل در مقاطع حساس سیاسی- از تغییر دولت‌ها گرفته تا تحولات منطقه‌ای یا مذاکرات دیپلماتیک- نشان داده که سرمایه‌گذاران نسبت به فضای تصمیم‌سازی بسیار حساس هستند.
در سال‌های اخیر، اخبار مرتبط با توافقات هسته‌ای، تحریم‌ها یا اظهارات مسوولان اقتصادی و سیاسی، بارها باعث ورود یا خروج چشمگیر نقدینگی به بازار سهام شده‌اند. گاهی حتی تاخیر در انتشار یک خبر یا گمانه‌زنی درباره تغییرات احتمالی در سیاستگذاری، جهت شاخص را تغییر داده است.
در چنین بستری، ثبات سیاستی نه‌تنها عامل اعتماد سرمایه‌گذاران است، بلکه یکی از پیش‌نیازهای رشد پایدار بازار سرمایه تلقی می‌شود؛ بازاری که در غیاب پیش‌بینی‌پذیری، بیش از هر چیز به انتظار می‌نشیند.
