نفوذ نرم آلمان در لبنان
پوریا لوایی– آژانس همکاری‌های بین‌المللی آلمان (GIZ) با بیش از ۴۰سال حضور در لبنان، پروژه‌هایی در حوزه‌های آموزش، مدیریت آب، ترویج صلح و اشتغال اجرا می‌کند. این فعالیت‌ها بخشی از استراتژی نفوذ نرم آلمان برای تقویت جایگاه اقتصادی، سیاسی و فرهنگی در منطقه هستند.
آژانس همکاری‌های بین‌المللی آلمان (GIZ) از دهه‌ها پیش به نمایندگی از وزارت همکاری اقتصادی و توسعه فدرال آلمان (BMZ) و با حمایت مالی اتحادیه اروپا در لبنان فعالیت می‌کند. این فعالیت‌ها در زمینه‌هایی مانند آموزش حرفه‌ای، مدیریت منابع آب، ترویج صلح و توسعه اجتماعی هستند و با هدف بهبود شرایط زندگی و تقویت ثبات در این کشور بحران‌زده طراحی شده‌اند. با این حال، این اقدامات فراتر از اهداف توسعه‌ای، ابزاری برای نفوذ نرم آلمان هستند که به جلب حمایت افکار عمومی، گسترش همکاری‌های اقتصادی و تقویت جایگاه سیاسی این کشور در غرب آسیا کمک می‌کنند. در بستر بحران‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی لبنان، GIZ از طریق همکاری با نهادهای محلی و بین‌المللی به دنبال ایجاد تغییرات پایدار و ارتقای تصویر آلمان به عنوان یک بازیگر مسوول جهانی است.
اهمیت لبنان برای آلمان
لبنان به دلیل موقعیت استراتژیک در غرب آسیا، تنوع فرهنگی و نقش آن به عنوان میزبان بزرگ‌ترین جمعیت پناهندگان نسبت به جمعیت خود، برای آلمان اهمیت ویژه‌ای دارد. این کشور بستری برای رقابت ژئوپلیتیکی با قدرت‌هایی مانند چین و ایران فراهم می‌کند و از منظر اقتصادی، بازار بالقوه‌ای برای فناوری‌ها و خدمات آلمانی است. آلمان از طریق پروژه‌های GIZ به دنبال کاهش تنش‌های اجتماعی، جلوگیری از مهاجرت غیرقانونی به اروپا و ترویج ارزش‌های غربی مانند برابری جنسیتی و توسعه پایدار است. نفوذ نرم از طریق این پروژه‌ها به آلمان امکان می‌دهد تا بدون مداخله مستقیم سیاسی، روابط دوجانبه را تقویت کرده و تصویر مثبتی از خود در میان مردم لبنان ایجاد کند.
پروژه اشتغال جوانان
این پروژه مشترک GIZ و NGO تونسی Anera، با بودجه BMZ، برای کاهش بیکاری جوانان در بیروت و جبل لبنان اجرا شد. حدود ۳۴۰ جوان در حوزه‌های بهداشت و مهمانداری آموزش دیده‌اند. ۳۰۵نفر از شرکت‌کنندگان (از جمله ۱۴۸زن و ۲۵فرد دارای معلولیت) پس از دوره آموزشی وارد بازار کار شدند
بهبود مدیریت نظام آموزشی
به سفارش BMZ و با هزینه ۰۰۰/۰۰۰/۴ یورو، GIZ از سال ۲۰۲۴ پروژه‌ای برای بهبود مدیریت نظام آموزشی لبنان اجرا می‌کند. این پروژه با همکاری وزارت آموزش و پرورش و آموزش عالی بر غیرمتمرکزسازی آموزش، دیجیتالی‌سازی و رفع نابرابری‌های جنسیتی تمرکز دارد. با تقویت ظرفیت‌های نهادی و آموزشی این پروژه به کاهش تنش‌های اجتماعی و ایجاد فرصت‌های برابر کمک کرده و نفوذ نرم آلمان را از طریق ترویج ارزش‌های آموزشی مدرن گسترش می‌دهد.
مدیریت منابع آب و فاضلاب
به درخواست BMZ و با هزینه ۰۰۰/۵۰۰/۸یورو، GIZ از سال ۲۰۲۱ پروژه‌ای برای بهبود مدیریت آب و فاضلاب در مؤسسات آب منطقه‌ای لبنان اجرا می‌کند. این پروژه با کاهش تلفات آب، توسعه برنامه‌های واکنش اضطراری و بهینه‌سازی مدیریت فاضلاب، به تاب‌آوری زیرساخت‌های آب کمک می‌کند. این اقدام ضمن بهبود خدمات عمومی، نفوذ نرم آلمان را از طریق ارائه فناوری‌های پیشرفته و جلب حمایت افکار عمومی تقویت می‌کند.
ترویج آموزش حرفه‌ای تقاضامحور
به سفارش BMZ و با حمایت مالی ۰۰۰/۵۰۰/۳یورویی اتحادیه اروپا (کل پروژه ۰۰۰/۳۰۰/۱۳یورو)، GIZ از سال ۲۰۲۱ آموزش حرفه‌ای مبتنی بر نیاز بازار کار را در لبنان اجرا می‌کند. این پروژه با همکاری وزارت آموزش‌وپرورش، با توسعه برنامه‌های آموزشی عملی، دیجیتالی‌سازی و همکاری با بخش خصوصی، فرصت‌های شغلی برای جوانان و گروه‌های حاشیه‌نشین را افزایش می‌دهد. این ابتکار ضمن تقویت اقتصاد محلی، نفوذ نرم آلمان را از طریق ترویج مدل‌های آموزشی غربی و ایجاد وابستگی به تخصص آلمانی گسترش می‌دهد.
دلایل واقعی و پشت‌پرده نفوذ نرم آلمان در لبنان
سرمایه‌گذاری‌های GIZ در لبنان تنها به ظاهر کمک‌های توسعه‌ای و فنی محدود نمی‌شود، بلکه دربردارنده مجموعه‌ای از اهداف ژئوپلیتیکی، امنیتی، اقتصادی و فرهنگی است. آلمان با حضور پررنگ در لبنان، سعی دارد نقش مؤثرتری در معادلات منطقه غرب آسیا ایفا کند؛ منطقه‌ای که در آن نفوذ ایران، فرانسه و ترکیه با یکدیگر رقابت می‌کنند. یکی از اهداف کلیدی، تثبیت ساختارهای سیاسی و اجتماعی همسو با منافع غرب و به‌‌ویژه حفظ ثبات در نزدیکی مرزهای رژیم صهیونیستی است؛ ثباتی که به طور غیرمستقیم می‌تواند در راستای تامین امنیت رژیم صهیونیستی ، متحد دیرینه غرب، تفسیر شود.
از منظر تاریخی، حضور GIZ در لبنان می‌تواند بخشی از تلاش‌های آلمان برای ترمیم وجهه جهانی خود پس از جنگ‌های جهانی نیز تلقی شود. آلمان از طریق کمک‌های انسان‌دوستانه، توسعه‌ای و آموزشی تلاش دارد تصویری صلح‌طلب و مسوول در قبال بحران‌های جهانی به نمایش بگذارد. آموزش مهارت به جوانان، حمایت از زنان و پناهندگان، و تاکید بر ارزش‌های لیبرال چون برابری جنسیتی، توسعه پایدار و حکمرانی دموکراتیک، بخشی از پروژه انتقال نرم فرهنگ غربی به بافت اجتماعی لبنان است.
در کنار این اهداف نرم، جنبه‌های اقتصادی نیز به‌شدت مورد توجه برلین است. بسیاری از پروژه‌های زیربنایی و فنی GIZ بستر ورود شرکت‌ها و مشاوران آلمانی به بازار لبنان و منطقه را فراهم می‌کنند. به بیان دیگر، این سرمایه‌گذاری‌ها نوعی «بازار‌سازی» برای تکنولوژی، کالاها و خدمات آلمانی محسوب می‌شوند. همچنین، با آموزش نیروی کار و ایجاد اشتغال محلی، GIZ تلاش می‌کند از فشار مهاجرت به اروپا بکاهد و نظم جمعیتی لبنان را در حد قابل‌کنترلی حفظ کند.
در مجموع، GIZ در لبنان نه‌تنها نماینده دیپلماسی توسعه‌ای آلمان است، بلکه بازوی اجرایی سیاست‌های امنیتی، فرهنگی و اقتصادی آن کشور در قلب خاورمیانه پرتنش محسوب می‌شود.
نتیجه‌گیری
فعالیت‌های GIZ در لبنان، از صلح‌سازی و آموزش حرفه‌ای تا مدیریت منابع آب، نشان‌دهنده توسعه نفوذ آلمان در این کشور با پوشش توسعه پایدار است. این پروژه‌ها به عنوان ابزارهای نفوذ نرم به آلمان کمک می‌کنند تا جایگاه اقتصادی، سیاسی و فرهنگی خود را در خاورمیانه تقویت کند. با ایجاد بازارهای جدید، کاهش مهاجرت غیرقانونی، رقابت با قدرت‌های منطقه‌ای و ترویج ارزش‌های غربی، GIZ به آلمان امکان می‌دهد تا نفوذ خود را به صورت غیرمستقیم و پایدار گسترش دهد.
