فاجعه خاموش مازوتسوزی
جهان صنعت– در حالی که معاون راهبری تولید شرکت برق حرارتی وزارت نیرو تاکید کرده که مازوت کمسولفور یا استاندارد تولید و در نیروگاههای کشور استفاده میشود انتشار جزئیات مربوط به سوزاندن گسترده مازوت بار دیگر زنگ خطر را برای کارشناسان محیطزیست و مسوولان به صدا درآورده است. بر اساس دادههای بهدستآمده مصرف ۲۱میلیونلیتر مازوت در یک دوره مشخص حجم قابلتوجهی از آلایندههای خطرناک را وارد هوا کرده؛ آلایندههایی که اثرات آنها نهتنها در کوتاهمدت بلکه برای سالها در هوا، خاک و سلامت شهروندان باقی خواهد ماند. خبرگزاری فارس با اعلام نام ۱۵نیروگاه کشور شامل نیروگاههای توص، منتظر قائم، شهید رجایی، شهید سلیمی، سهند تبریز، ایرانشهر، منتظری، زرند، بندرعباس، شهید مفتح، بیستون، شازند، رامین و اصفهان اعلام کرده که این نیروگاهها روزانه ۱/۲۱میلیونلیتر مازوت میسوزانند. همزمان با انتشار این گزارش علیرضا سلیمی، نماینده مردم تهران در مجلسشورایاسلامی در تذکری شفاهی خطاب به رییس جمهور با اشاره به افزایش میزان آلودگی هوا عنوان کرد: جنابعالی که پزشک هستید آیا فوت سالیانه ۵۸هزارنفر براساس برخی از آمارهای رسمی، خسارت سالانه ۱۸میلیارد دلار و موج بلند بیماریهای سرطانی جنابعالی را به خود نیاورده است؟ فراموش نکنید شعارهایی که در این راستا دادید. چرا قانون خروج خودروهای فرسوده از چرخه تردد را اجرایی نمیکنید؟ چرا با کسانی که به سینه خود مدال سوزاندن مازوت را میزدند برخورد نکرده و واردات خودرو جانبازان را تسهیل نمیکنید؟
آمار مرتبط با مازوت سوزی در شرایطی منتشر شده که ناصر اسکندری، معاون راهبری تولید شرکت برق حرارتی گفته است که ۱۴نیروگاه بخاری کشور قابلیت مصرف مازوت دارند و مابقی نیروگاهها(از مجموع ۱۴۹نیروگاه) سوخت دومشان گازوئیل یا نفتگاز بوده بنابراین تعداد بسیار محدودی از نیروگاهها میتوانند مازوت مصرف کنند. او تاکید کرده که با هماهنگی وزارت نفت مقرر شده که مازوت کمسولفور یا استاندارد تولید و در نیروگاههای کشور استفاده شود. امیدواریم تا پایان امسال همه نیروگاهها مازوت کمسولفور دریافت کنند. این در حالی است که گزارش مرتبط با مازوت سوزی در نیروگاههای مازوت سوز کشور بیانگر آن است که ۲۱میلیونلیتر مازوت با چگالی ۹۵/۰کیلوگرم بر لیتر معادل ۱۹۹۵۰تن سوخت است؛ رقمی که بهخوبی نشان میدهد ظرفیت آلایندگی این میزان سوخت تا چه حد گسترده و نگرانکننده خواهد بود. این حجم عظیم سوخت هنگام احتراق چهارآلاینده اصلی یعنی دیاکسیدکربن، دیاکسیدگوگرد، اکسیدهای نیتروژن و ذرات معلق PM10 را تولید میکند؛ ترکیباتی که در تمام گزارشهای بینالمللی مرتبط با آلودگی هوا بهعنوان آلایندههای خطرناک و تهدیدکننده سلامت عمومی شناخته میشوند. مطابق محاسبات از این میزان مازوت بیش از ۶۳هزارتن دیاکسیدکربن وارد جو شده است؛ گازی که نقش اصلی را در پدیده گرمشدن زمین و تغییرات اقلیمی دارد. این حجم انتشار معادل خروجی سالانه دهها هزار خودرو سواری بوده و در شرایطی که ایران با چالشهای متعدد اقلیمی روبهروست افزایش آن میتواند اکوسیستمهای منطقه را بیش از پیش تحت فشار قرار دهد. کارشناسان تاکید میکنند که افزایش دما، تشدید موجهای گرمایی، کاهش بارندگی و افت کیفیت هوا از تبعات مستقیم تجمع CO₂ است و مازوتسوزی سهم قابلتوجهی در این روند دارد. نگرانیها اما فقط به CO₂ محدود نمیشود. دیاکسید گوگرد یا SO₂، آلایندهای که ارتباط مستقیم با بیماریهای تنفسی دارد در نتیجه این میزان مازوتسوزی به حدود هزارو۷۷تن رسیده است.SO₂ عامل اصلی باران اسیدی و یکی از مهمترین ریسکهای حاد تنفسی است. اسیدیشدن خاکها، کاهش توان زیستی درختان، نابودی پوشش گیاهی و تخریب سازهها از مهمترین پیامدهای بارشهای اسیدی ناشی از SO₂ هستند. پزشکان همچنین هشدار میدهند که این گاز محرک قوی دستگاه تنفسی است و میتواند تعداد حملات آسم، تنگی نفس و بستریهای مرتبط با بیماریهای ریوی را بهشدت افزایش دهد. درکنار آن اکسیدهای نیتروژن (NOx) با انتشار حدود ۸۲تن نقشی کلیدی در تشکیل اوزون سطح زمین دارند؛ اوزونی که برخلاف لایه حفاظتی جو در سطح زمین سمی است و بهعنوان یکی از خطرناکترین آلایندهها شناخته میشود. این گازها موجب التهاب ریه، کاهش ظرفیت تنفسی و افزایش احتمال ابتلا به بیماریهای مزمن میشوند. اثرات NOx تنها محدود به سلامت انسان نبوده بلکه تحقیقات نشان میدهد که این ترکیبات میتوانند رشد گیاهان و محصولات کشاورزی را مختل کنند و از این منظر پیامدهای اقتصادی نیز بههمراه دارند. شاید یکی از جدیترین زوایای بحران مازوتسوزی انتشار ۴۰تن ذرات معلق PM10 باشد؛ ذراتی که میتوانند به اعماق ریه نفوذ و در بافتهای بدن رسوب کنند. طبق گزارش سازمانهای سلامت جهانی،PM10 و بهویژه ذرات ریزتر از آن عامل مستقیم افزایش سکتههای قلبی و مغزی، تشدید مشکلات ریوی و افزایش مرگومیر زودرس بهویژه در سالمندان و بیماران زمینهای هستند. این ذرات علاوه بر خطرات تنفسی حامل فلزات سنگین و مواد سرطانزا نیز هستند و میتوانند در بلندمدت اثرات برگشتناپذیری بر بدن انسان برجای بگذارند. پیامدهای مازوتسوزی تنها در حوزه سلامت متوقف نمیشود. افزایش بیماریها، مراجعه بیشتر به مراکز درمانی، کاهش بهرهوری نیروی کار، افت کیفیت زندگی و هزینههای سرسامآور درمان ازجمله نتایج اجتماعی و اقتصادی این روند است. ازسوی دیگر اسیدیشدن خاکها، نابودی پوشش گیاهی، تهدید تنوعزیستی و فرسایش سازهها و تاسیسات شهری پیامدهایی هستند که در سکوت و بهمرور بروز میکنند اما تاثیرات عمیقی بر محیطزیست خواهند داشت.
جمعبندی دادهها نشان میدهد که سوزاندن این مقدار مازوت نه یک تصمیم ساده برای تامین انرژی بلکه تصمیمی با پیامدهای زیستمحیطی، اقتصادی و بهداشتی گسترده است. انتشار ۶۳هزارتن CO₂، بیش از هزارتن SO₂، دههاتن NOx و دههاتن ذرات معلق حاکی از آن است که مازوتسوزی بر سلامت جامعه، کیفیت هوا و پایداری اکولوژیک اثرات بلندمدت و بعضا غیرقابل جبران برجای میگذارد. کارشناسان تاکید دارند که مقابله با این بحران نیازمند سیاستگذاری فوری، نگاه علمی و جایگزینی سوختهای پاکتر است و در غیر این صورت هزینههای سنگین این آلودگی سالها بر دوش جامعه باقی خواهد ماند.
