رشد بورس در سایه انتظارات تورمی

نوید قدوسی‌- کارشناس بازار سرمایه

شرکت‌های بورسی در مجموع گزارش‌های شش‌ماهه مطلوبی ارائه دادند. هرچند فروش برخی شرکت‌ها چندان قابل توجه نبود اما تعدادی دیگر روند روبه‌رشدی را در فروش و درآمد تجربه کردند. رشدی که طی هفته‌های اخیر در بازار سرمایه شاهد آن بودیم بیش از آنکه ناشی از بهبود بنیادین شرکت‌ها باشد از انتظار برای افزایش نرخ‌ها و تقویت انتظارات تورمی سرچشمه می‌گیرد. رشد نرخ دلار و افزایش قیمت‌های پایه باعث رشد درآمد بسیاری از شرکت‌های بورسی شد. برای ارزیابی دقیق‌تر می‌توان گزارش‌های شش‌ماهه شرکت‌ها را با یکدیگر مقایسه کرد اما پرسش اصلی این است که چه عواملی موجب شد بازارسرمایه بار دیگر به مسیر صعودی بازگردد؟

یکی از اصلی‌ترین دلایل رشد بازار سهام انتظار برای افزایش نرخ ارز صادراتی شرکت‌ها بود. در مقطعی اختلاف قابل توجه میان نرخ دلار آزاد و نیمایی وجود داشت و فعالان اقتصادی پیش‌بینی می‌کردند که این فاصله به مرور کمتر شود. همین انتظار برای تعدیل نرخ‌ها موجب شد تا ارزش سهام شرکت‌های صادرات‌محور افزایش یابد. بررسی روند تاریخی نرخ دلار نشان می‌دهد که معمولا ابتدا نرخ دلار آزاد رشد می‌کند و در ادامه بانک مرکزی به شکل دستوری نرخ دلار نیمایی را در سطوح پایین‌تر نگه می‌دارد. این روند فشار سنگینی به بازار وارد کرده اما در نقطه‌ای که فاصله قیمتی زیاد می‌شود بانک مرکزی دیگر توان کنترل نداشته و ناچار به تغییر سیاست‌ها می‌شود.

اکنون نیز همین چرخه در حال تکرار است. دولت و بانک مرکزی با ایجاد «بازار مبادله‌ای» تلاش کردند نرخ دلار توافقی را در بستری رسمی منتقل کرده تا شرکت‌های کوچک‌تر بتوانند ارز خود را با نرخ‌های بالاتری عرضه کنند و شرکت‌های بزرگ‌تر نیز به‌مرور و با رعایت شروط خاص وارد این بازار شوند. این سیاست به نوعی تعدیل نرخ ارز را در مسیر رسمی‌تر هدایت کرده است. در این میان بورس کالا نیز سیگنال مثبتی به بازار سرمایه داد. برای نمونه رشد معاملات کاتد مس یکی از نشانه‌های مهم تحقق انتظارات از افزایش نرخ ارز صادراتی شرکت‌ها بود.

از سوی دیگر باید توجه داشت که بازار سرمایه پیش از این دوره به شدت ارزان شده بود. پس از جنگ ۱۲‌روزه ریسک‌های سیاسی و اقتصادی باعث شکل‌گیری موج سنگین فروش در بازار شد و شاخص‌ها ریزش قابل توجهی را تجربه کردند. بورس تهران طبق روال همیشگی خود واکنشی پیش‌دستانه نشان داد و درپی این نگرانی‌ها افت شدیدی را پشت‌سر گذاشت. با این حال پس از اصلاح قیمتی بسیاری از سهم‌ها به محدوده‌های جذاب قیمتی رسیدند و نسبت‌های مالی همچون P/E و P/Sبه پایین‌ترین سطوح چند سال اخیر کاهش یافتند. همین عامل زمینه را برای بازگشت تقاضا و رشد دوباره بازار فراهم کرد. همزمان با انتشار نرخ تورم شهریورماه انتظارات تورمی نیز افزایش یافت. این افزایش به حدی بود که شاخص انتظارات تورمی به عدد منفی قابل توجهی رسید؛ مفهومی که در اقتصاد به معنای تمایل سرمایه‌گذاران برای تبدیل شبه‌پول به پول نقد و هدایت آن به‌سمت خرید دارایی‌ها و سرمایه‌گذاری است.

در چنین فضایی بازار سهام از دو سو تحت‌تاثیر قرار گرفت: از یک طرف کاهش شدید قیمت‌ها و جذابیت نسبت‌های ارزش‌گذاری و از سوی دیگر رشد انتظارات تورمی و احتمال افزایش نرخ ارز. ترکیب این عوامل موجب شد نقدینگی تازه‌ای به بازار وارد شود و بسیاری از نمادها به ویژه در گروه‌های کالایی، پتروشیمی و فلزی با رشد قابل‌توجهی مواجه شوند.

افزون بر این سیاست‌های ارزی دولت در زمینه همگرایی نرخ‌ها و تلاش برای انتقال مبادلات ارزی به بازارهای شفاف‌تر نقش مهمی در تقویت دیدگاه مثبت نسبت به آینده درآمد شرکت‌های صادراتی داشت. به بیان دیگر بازارسرمایه با درک این تغییرات پیش از وقوع رسمی تحولات ارزی واکنش مثبت نشان داد و روند صعودی را آغاز کرد.

با توجه به شرایط فعلی در بازه میان‌مدت و بلندمدت می‌توان انتظار داشت که افزایش انتظارات تورمی و رشد نرخ ارز به بهبود سودآوری شرکت‌ها بینجامد. این موضوع می‌تواند فضای مثبت بازار سرمایه را استمرار بخشد به‌ ویژه اگر سیاست‌های تثبیت ارزی و کنترل نرخ بهره به‌گونه‌ای مدیریت شود که فشار مضاعفی بر بازار وارد نکند.

در مجموع رشد اخیر بورس را باید در سایه انتظارات تورمی و تحولات نرخ ارز تحلیل کرد نه صرفا بهبود عملکرد شرکت‌ها. مادامی که تورم انتظاری در سطح بالا باقی بماند و دولت ناچار به اصلاح نرخ‌های ارزی باشد فضای کلی بورس می‌تواند مثبت و صعودی بماند هرچند نوسانات کوتاه‌مدت همواره بخشی جدایی‌ناپذیر از بازار خواهد بود.