اروپا در تله کسری بودجه و پوپولیسم
جهان‌صنعت – گزارشی از اکونومیست نشان می‌دهد بسیاری از کشورهای ثروتمند به ویژه در اروپا گرفتار چرخه‌ای شده‌اند که آن را «حلقه معیوب کسری بودجه و پوپولیسم» می‌نامند یعنی در شرایطی که بدهی‌های دولتی و نرخ بهره بالا، دولت‌ها را به سمت ریاضت اقتصادی سوق می‌دهد افزایش فشارهای اجتماعی و رشد احزاب پوپولیست، اجرای این سیاست‌ها را پرهزینه و حتی خودویرانگر می‌کند. این وضعیت سیاستگذاران را در تنگنای دشواری میان جلب اعتماد بازارها و پاسخگویی به مطالبات رای‌دهندگان قرار داده است.
بحران بدهی و سیاست در اروپا
پس از یک‌دهه رشد اقتصادی ضعیف بحران مالی جهانی، همه‌گیری کرونا و شوک‌های انرژی بسیاری از کشورهای پیشرفته با بدهی‌های سنگین و نرخ‌های بهره بالا دست‌وپنجه نرم می‌کنند. در برخی کشورها حجم بدهی حتی از تولید ناخالص داخلی فراتر رفته و هزینه‌های پرداخت بهره به سهم بزرگی از درآمدهای مالیاتی بدل شده است. این شرایط وزیران دارایی را در موقعیتی بحرانی قرار داده است. از یک‌سو بازارهای مالی خواستار انضباط بودجه‌ای هستند و از سوی دیگر رای‌دهندگان خسته از فشار معیشتی گرایش بیشتری به احزاب پوپولیست پیدا کرده‌اند.
میانگین کسری بودجه کشورهای OECD در سال گذشته به ۶/۴درصد تولید ناخالص داخلی رسید در حالی که پیش از همه‌گیری کرونا این رقم حدود ۹/۲درصد بود. همزمان هزینه بهره بدهی‌ها به ۳/۳درصد تولید ناخالص داخلی رسید؛ رقمی که تقریبا معادل اهداف بلندمدت ناتو برای هزینه‌های دفاعی است. این فشار مالی در کنار صعود احزاب راست افراطی در کشورهایی چون فرانسه، آلمان و بریتانیا به شکل‌گیری «حلقه معیوب کسری–پوپولیسم» منجر شده است؛ چرخه‌ای که در آن ریاضت اقتصادی موجب تقویت جریان‌های پوپولیست می‌شود و این جریان‌ها خود وعده افزایش هزینه‌ها و کاهش مالیات‌ها را می‌دهند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که سیاست‌های ریاضتی اغلب زمینه‌ساز گسترش پوپولیسم بوده‌اند.
پژوهشگران دانشگاه‌های مختلف اروپا نشان داده‌اند که کاهش خدمات عمومی، بستن مراکز درمانی یا حتی کیفیت پایین زیرساخت‌ها به طور مستقیم با افزایش رای احزاب تندرو مرتبط بوده است. در مقابل افزایش مالیات‌ها هرچند به رشد اقتصادی ضربه می‌زند اما از منظر سیاسی کمتر به تقویت پوپولیسم منجر شده است.
بن‌بست سیاستگذاران
در غیاب رشد اقتصادی سریع برخی کارشناسان از «سرکوب مالی» به عنوان یکی از راه‌های کاهش بدهی یاد می‌کنند؛ یعنی فشار غیرمستقیم بر پس‌اندازکنندگان و سرمایه‌گذاران برای خرید اوراق یا پذیرش بازدهی کمتر. با این حال چنین رویکردی عملا نوعی مالیات پنهان بر پس‌انداز مردم است و می‌تواند واکنش اجتماعی گسترده‌ای در پی داشته باشد.
در این شرایط وزیران دارایی در اروپا و دیگر کشورهای توسعه‌یافته در موقعیتی دشوار گرفتار شده‌اند. اجرای ریاضت اقتصادی می‌تواند زمینه‌ساز قدرت‌گیری پوپولیست‌ها شود و عقب‌نشینی از آن نیز به افزایش فشار بازارها و هزینه‌های بدهی منجر خواهد شد. به نظر می‌رسد این دور باطل همچنان ادامه خواهد داشت و حتی اگر دولت‌های فعلی جای خود را به احزاب پوپولیست بدهند، چالش‌های اقتصادی پابرجا خواهد ماند.
منبع: جهان صنعت نیوز
