انسولین قلمی؛ حمایت از تولید داخلی یا تعمیق وابستگی دارویی؟
علی تنها– دیابت یکی از شایعترین بیماریهای مزمن و پرهزینه در کشور است که شیوع آن طی سالهای اخیر بهصورت مستمر در حال افزایش بوده است. براساس آخرین برآوردهای ملی، بیش از ۵/۷میلیوننفر از جمعیت بزرگسال کشور مبتلا به دیابت هستند و با احتساب افراد پیشدیابتی، حدود ۲۰میلیون نفر از جمعیت کشور بهطور مستقیم یا غیرمستقیم با این بیماری درگیرند. نزدیک به ۱۰درصد بیماران مبتلا به دیابت نوعیک بوده و ادامه حیات آنان وابستگی کامل به انسولین دارد و بخش قابلتوجهی از بیماران دیابت نوعدو نیز در مراحل پیشرفته بیماری ناگزیر به استفاده از انسولین میشوند.
در این میان انسولینهای قلمی بهدلیل سهولت مصرف، دقت دوزدهی و افزایش کیفیت زندگی بیماران، به یکی از مهمترین اقلام دارویی کشور تبدیل شدهاند و هرگونه اختلال در تامین پایدار آنها مستقیما سلامت میلیونها بیمار را تهدید میکند.
سرمایهگذاری داخلی و شکلگیری تولید ملی
در سالهای گذشته شرکتهای دارویی داخلی با سرمایهگذاریهای بسیار سنگین ارزی و ریالی، اقدام به ایجاد خطوط پیشرفته تولید انسولین قلمی(از جمله گلارژین و آسپارت) کردند. این شرکتها با انتقال دانش فنی، تولید ماده دارویی، مونتاژ و کنترل کیفی و طیکردن کامل مراحل قانونی، علمی و کارآزماییهای بالینی تحت نظارت مراکز دانشگاهی و پزشکان متخصص، موفق به دریافت مجوزهای رسمی و عرضه محصول به بازار کشور شدند.
در واکنش به ورود تولید داخل، شرکتهای واردکننده برای حفظ انحصار بازار اقدام به کاهش ناگهانی قیمت انسولینهای وارداتی از حدود ۷یورو به حدود ۹/۳یورو کردند؛ اقدامی که نه از محل افزایش بهرهوری بلکه با اتکا به یارانههای ارزی گسترده و ارز ترجیحی انجام شد و هدفی جز تضعیف تولید داخل نداشت.
سیاست ارزی؛ نقطه آغاز تبعیض ساختاری
با تغییر سیاست ارزی دارو و انتقال نرخ ارز از ۴۲۰۰تومان به حدود ۲۸هزار تومان در قالب طرح «دارویار» مقرر شد مابهالتفاوت نرخ ارز از طریق سازمانهای بیمهگر جبران تا فشار قیمتی به بیماران منتقل نشود. با این حال در عمل سیاست تخصیص ارز ترجیحی بهگونهای اجرا شد که واردات انسولین قلمی بهصورت کامل و یکپارچه از ارز ترجیحی بهرهمند شد درحالیکه تولید داخل تنها برای ماده موثره دارویی امکان استفاده از ارز ترجیحی را داشت و سایر اجزای حیاتی تولید از جمله قلم انسولین، کارتریج، استاپر، قطعات مصرفی، بستهبندی و ملزومات فنی، ناگزیر با ارز آزاد تامین شد. این در حالی است که تولیدکنندگان داخلی برای راهاندازی خطوط تولید، پیش از این هزینههای هنگفت ارزی و ریالی پرداخت کردهاند و انتظار بدیهی آنان، برخورداری از حداقل سطح حمایت برابر با واردات بوده است؛ انتظاری که تاکنون محقق نشده و عملا تولید داخل را در رقابتی نابرابر قرار داده است.
واقعیتهای اقتصادی بازار
ارزش بازار ریالی انسولینهای قلمی کشور سالانه حدود ۵/۶همت برآورد میشود. در حال حاضر حدود ۴۵درصد مصرف کشور از محل تولید داخل و ۵۵درصد از طریق واردات تامین میشود. ارزبری سالانه واردات انسولین قلمی حدود ۸۵میلیون دلار است درحالیکه مواداولیه وارداتی مورد نیاز تولید داخل نیز حدود ۴۰میلیون دلار ارز از کشور خارج میکند.
بررسی سناریوها نشان میدهد
تامین کامل نیاز کشور از طریق تولید داخل به ۱۰۰ تا ۱۱۰میلیون دلار ارز نیاز دارد حذف تولید داخل و اتکای کامل به واردات حتی بدون افزایش قیمت فروش، ۲۰۰ تا ۲۱۰میلیون دلار ارزبری سالانه به کشور تحمیل خواهد کرد.
پیامدهای ادامه این مسیر
تداوم سیاستهای تبعیضآمیز ارزی و بیمهای، بهمعنای تعطیلی تدریجی خطوط تولید داخلی انسولین قلمی و بازگشت به وابستگی کامل دارویی است؛ وابستگیای که در شرایط تحریم تشدید محدودیتهای ارزی و اختلال زنجیره تامین جهانی میتواند به بحران جدی در تامین داروی حیاتی بیماران دیابتی منجر شود.
سخن پایانی؛ هشدار به تصمیمگیران
در شرایط خطیر کنونی انتظار میرود مسوولان محترم وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، سازمان غذا و دارو، سیاستگذاران دارویی، شورایعالی بیمه و سایر ارگانهای ذیربط با درک حساسیت موضوع، از تصمیماتی که عملا بهنفع واردات یارانهای و به زیان تولید ملی است، پرهیز کنند.
حمایت عادلانه و همتراز از تولید داخلی انسولین قلمی نهتنها یک الزام اقتصادی بلکه ضمانت امنیت دارویی، کاهش ارزبری کشور و صیانت از جان میلیونها بیمار دیابتی است. امروز زمان اصلاح مسیر است چراکه از بین رفتن تولید داخلی هزینهای بهمراتب سنگینتر از حمایت هوشمندانه از آن بر کشور تحمیل خواهد کرد.
