سرمایهگذاری شرق و غرب در عراق چه میشود؟
محمود خاقانی، کارشناس بینالمللی انرژی
آمریکا و متحدانش تلاش بسیاری کردند که نظیر انتخابات چند سال اخیر در ایران اکثریت مردم عراق در انتخابات شرکت نکنند تا بلکه با رای اقلیت گروههای سیاسی که توسط آمریکا و متحدانش حمایت میشوند (در حال حاضر تا حدود زیادی قدرت اقتصادی عراق را در اختیار دارند) تصمیمسازی و تصمیمگیریهای سیاسی عراق را هم در اختیار بگیرند. ائتلافهای سیاسی طرفدار غرب در انتخابات پارلمانی ۲۰آبانماه۱۴۰۴ (۱۱نوامبر۲۰۲۵ میلادی)- هفتمین انتخابات از زمان سقوط رژیم صدام حسین در سال۱۳۸۲ (۲۰۰۳میلادی)- به گزارش خبرگزاریهای غربی در انتخابات نسبتا عملکرد خوبی داشتند اما مردم عراق که نگران موفقیت غربیها در انتخابات عراق بودند و از تجاوز نظامی اسرائیل- آمریکا به ایران ناراضی هستند تلاش کردند که انتخابات عراق با شرکت حداکثر مردم برگزار شود. خبرگزاریها اذعان داشتند که حدود ۵۶درصد مردم عراق در انتخابات مشارکت کردند. در نتیجه جناح طرفدار غرب در عراق فقط توانست ۱۵درصد از کرسیهای پارلمان را به دست آورد که در مجموع ۴۶کرسی از ۳۲۹کرسی را به خود اختصاص داد. از سوی دیگر احزاب طرفدار ایران در مجموع ۱۲۱کرسی را به دست آوردند. به گزارش خبرگزاریها، طرفداران ایران بزرگترین سهم از کرسیهای پارلمان عراق را به دست آوردند. نگرانی آمریکا، اسرائیل، چین، روسیه و متحدان آنها در حال حاضر این است که چه کسی در نهایت کرسی نخستوزیری عراق را به دست میآورد؟ نکته مهم و قابلتوجه این است که حضور و نفوذ اقتصادی و سیاسی در ایران و عراق در کل خاورمیانه و فراتر از آن برای قدرتهای شرق و غربی بسیار مهم است.
دولت کیست؟
برخی کارشناسان آشنا به مسائل عراق میگویند که آمریکا و متحدان آمریکا وقتی قانوناساسی عراق را درسال۱۳۸۴ (۲۰۰۵میلادی) مینوشتند تصورشان این بود که این قانوناساسی به نفع آنها خواهد بود ولی حالا متوجه اشتباهاتشان شدهاند. در گذشته فرآیند انتخاب نخستوزیر و کابینه در عراق تا یکسال طول میکشید تا به نتیجه برسد. دلیل اصلی این است که نویسندگان قانوناساسی عراق نمیخواستند که شاهد روی کار آمدن مجدد یک گروه سیاسی مستبد و دیکتاتور در عراق باشند بنابراین قانوناساسی عراق از سال۱۳۸۴ تا امروز موفق بوده و حالا آمریکاییها و متحدان آنها پشیمان هستند که براساس این قانون اساسی نمیتوانند یک دیکتاتور در عراق روی کار بیاورند. سه گروه سیاسی اصلی در عراق: شیعیان، سنیها و کردها باید با هم مدارا، همفکری و همکاری کنند. از سال۱۳۸۴ قانوناساسی عراق سکویی بوده و هست که این سه گروه با هم برای یک توافق گسترده به منظور تقسیم قدرت سیاسی همکاری کنند بهطوری که بزرگترین آنها -یعنی شیعیان- سمت نخستوزیری را بهعهده میگیرند، کردها ریاستجمهوری را به دست میگیرند و سنیها رییس مجلس عراق میشوند. مشکل اصلی طرفداران آمریکا و متحدانش در عراق این است که ائتلاف آنها نیز بخشی از چارچوب هماهنگی گستردهتر و شیعهمحور است که شامل مجموعهای از احزاب طرفدار ایران میشود. شیعیانی که قبل از انتخابات اخیر در دولت بودند و از طرف آمریکا و متحدان آمریکا در انتخابات عراق حمایت شدند این نگرانی را دارند که آنها در دوره تصدی خود – به ویژه در طول سال گذشته- از ایران، چین و روسیه دور شدند و به سمت غرب گرایش پیدا کردند. البته این تمایل به همکاری گستردهتر با آمریکا و متحدان آمریکا دلیل اصلی ورود مجدد چندین شرکت بزرگ نفتوگاز آمریکایی و اروپایی به عراق بود و قراردادهای عظیم اکتشاف و توسعهای را که برای ساختار بخش هیدروکربن بود به امضا رسید.
قرارداد چهارجانبه ۲۷میلیارد دلاری شرکت فرانسوی TotalEnergies (شامل پروژه حیاتی تامین آب از دریا) و معامله پنججانبه ۲۵میلیارد دلاری شرکت انگلیسی BP در شمال عراق به همراه قرارداد بزرگی که توسط شرکتهای آمریکایی Chevron و ExxonMobil امضا شد.
فساد و اختلاس در عراق
در حال حاضر مشکل عراق توسعه فساد و اختلاس در میان دولتمردان حاکم است. به همین دلیل با وجود تولید و صادرات نزدیک به ۵میلیون بشکه در روز نفتخام، بخش اعظم درآمدهای نفتی عراق به جیب شرکتهای نفتی سرمایهگذار در عراق میرود و بخش مهمی از سهم عراق نیز به دلیل فساد و اختلاسها گم میشوند. برخی کارشناسان اقتصاد انرژی مدعی هستند که سرمایهگذاری سنگین شرکتهای آمریکایی و اروپایی و نیز چینی و روسی در عراق نقش کلیدی در مقاومت دولت دونالد ترامپ برای همکاری مجدد با دولت نتانیاهو برای تجاوز نظامی جدید به ایران تحلیل شده است.
اهمیت ثبات در ایران و عراق
کارشناسان اقتصاد انرژی میگویند که آمریکا، اروپا، انگلیس، چین و روسیه ثبات در ایران و عراق را بهعنوان یک اصل محوری در ساختار توازن قدرت خاورمیانه و تامین امنیت عرضه انرژی به بازارهای بینالمللی میدانند. در واقع آمریکا و متحدانش به این نتیجه رسیدهاند که دور ماندن از ایران و عراق میتواند به پایان هژمونی غرب در خاورمیانه بینجامد. از زمان خروج آمریکا از برجام در سال ۱۳۹۷ علاوه برگسترش همکاریهای راهبردی با ایران روسیه و چین- برای توسعه حضور در صنعت نفت عراق و حذف همه شرکتهای غربی از جنوب عراق و همچنین از قلمرو اقلیم خودمختار کردستان در شمال عراق، تلاش کردند. در واقع آمریکا و متحدانش بیشترین تلاش را کردند که در انتخابات اخیر عراق پیوندهای
چند لایه بین عراق و ایران و نیز چین و روسیه را بهطور قابلتوجهی تضعیف کنند. آمریکا، انگلیس، اسرائیل و متحدان آنها منافع استراتژیک برای استفاده از منطقه اقلیم کردستان عراق به عنوان پایگاهی برای عملیات نظامی، اطلاعاتی و… مداوم علیه ایران برنامهریزی میکنند و آنها را در دست اجرا دارند. اخیرا به یک میدان گازی در اقلیم کردستان عراق با پهپادی ناشناس حمله شد و اقلیم کردستان عراق از آمریکا برای تقویت ضدهوایی کمک خواست. کارشناسان آشنا به مسائل منطقه میگویند که این حمله پهپادی توسط آمریکا انجام شد تا حضور نظامی آمریکا در اقلیم کردستان عراق قبل از انتخاب دولت جدید در بغداد تقویت شود زیرا غرب اقلیم کردستان عراق را بهعنوان یک پل امنیتی حیاتی از ترکیه، عضو ناتو، به خاورمیانه و فراتر از آن میبیند. درحال حاضر به دلیل برخی تحریمها توسط آمریکا گزارشهایی توسط شبکههای خبری غربی منتشر میشود که مدعی هستند فعالیتهای غولهای نفتی روسیه، روسنفت و لوک اویل در عراق کاهش پیدا کرده است البته این ادعا نیاز به بررسی بیشتر دارد.
در حال حاضر کارشناسان اقتصاد انرژی میگویند که عراق و ایران متاسفانه با بحران فساد و اختلاس باندهای مافیایی وابسته به شرق و غرب در صنعت نفت، گاز و انرژی دستبهگریبان هستند. دولت فعلی عراق توسط مردم عراق متهم است که با فساد و اختلاس مبارزه جدی نکرده و در همین حال با اخراج کامل ارتش آمریکا از عراق مخالف است و از امضای قانون عضویت نیروهای مسلح مردمی عراق در نیروهای مسلح عراق خودداری کرده بنابراین آمریکا و متحدانش نگران هستند که دولت فعلی عراق برای اینکه در قدرت بماند ناگزیر با اعضای جدید پارلمان که طرفدار ایران و ضدآمریکا و متحدان آمریکا هستند وارد گفتوگو و همکاری شود.
تلاش رژیم صهیونیستی
رژیم صهیونیستی برای زیرسوال بردن نتیجه انتخابات عراق در مقطعی با تبلیغات وسیع تلاش کرد که در اذهان مردم عراق و بینالمللی اینگونه تفهیم کند که ایران با هزینه پول توانسته است اکثریت کرسیهای پارلمان عراق توسط طرفداران ایران را به دست بیاورند. وقتی این تلاش شکست خورد، تبلیغ وسیعی شروع شد که هواپیماهای اسرائیل در فضای عراق پرواز کرده و علیه ایران مانور جنگی تمرین کردند. خوشبختانه این تلاش رژیم صهیونیستی هم شکست خورد.
شرایط بازار نفت
نرخ روزانه اجاره نفتکش برای حمل نفتخام و گاز طبیعی مایع براساس تخمینهای شبکه اقتصادی بلومبرگ ۴۶۷درصد افزایش یافته است زیرا شرکتهای حملونقل با عرضه رو به رشد نفت خام به بازار با مجموعهای از اختلالات مسیر و تحریمها دستوپنجه نرم میکنند. در پایان ماه نوامبر۲۰۲۵ میلادی، نرخ نفتکشهای غولپیکر در مسیر بین خاورمیانه و چین به بالاترین حد خود در پنج سال گذشته رسید زیرا معاملهگران پس از تحریم بزرگترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان نفت روسیه یعنی روسنفت و لوکاویل توسط آمریکا به دنبال جایگزینهایی برای نفتخام روسیه بودند. نرخ نفتکشهای کوچکتر نیز به شدت افزایش یافته است زیرا معاملهگران برای حمل نفتخام به تمام کشتیهای موجود روی آوردهاند. در بازار حملونقل LNG، نرخ اجاره لحظهای برای اجاره یک نفتکش LNG در مسیرآمریکا به اروپا به بالاترین سطح خود در دو سال گذشته رسیده زیرا افزایش صادرات آمریکا، بازار کشتیهای LNG اقیانوس اطلس را محدود کرده است. علاوهبراین شرکتهای حملونقل همچنان محتاط هستند و بسیاری از آنها به دلیل فعالیت تداوم تردد کشتی به مقصد اسرائیل در دریای سرخ هفتهها به سفرهای کشتیها اضافه میکند، هنوز از مسیر دریای سرخ اجتناب میکنند بنابراین تداوم ثبات در منطقه خاورمیانه به ویژه خلیجفارس برای بازار آسیا، چین و اروپا از اهمیتی ویژه برخوردار است. به همین دلیل رییسجمهور فرانسه با رییسجمهور خلق چین و رییسجمهور روسیه با نخستوزیر هند دیدار و تبادلنظر کردند زیرا سیاستهای دولت دونالد ترامپ نگرانکننده و غیرقابل اطمینان هستند.
