نقشه نجات آب
جهان صنعت– این روزها گفتن و شنیدن از بحران و کمبود آب از جمله دیالوگ‌های ثابت مردم و مسوولان بوده و البته حرف‌ها همان حرف‌های تکراری است که به هیچ راه‌حل مفیدی که به عبور از این بحران کمک کند، منجر نمی‌شود چون آنطور که باید مسوولان توجه چندانی به هشدارها و توصیه‌های متخصصان و کارشناسان حوزه آب ندارند و اینگونه است که بحران بی‌آبی در سایر نقاط کشور هر روز تشدید می‌شود.
محمد درویش، کنشگر و فعال محیط‌زیست درباره بحران کم‌آبی که این روزها بیشتر از هر زمان دیگری در ایران تشدید شده است، می‌گوید: راه‌حل فوری عبور از بحران آب اجرای مفاد همین سند ملی امنیت غذایی است. این سند پیش‌بینی کرده است سالی ۱۰درصد مصرف آب کم شود. مصرف آب در بخش کشاورزی ۸۰میلیارد مترمکعب است و ۱۰درصد آن ۸میلیارد مترمکعب می‌شود و این ۸میلیارد یعنی نیاز آب شرب ۸۰میلیون ایرانی در یک‌سال و این رقم خیلی قابل توجه است و در صورت اجرا ما با آب مازاد روبه‌رو می‌شویم که می‌توانیم این آب را برای احیای دوباره تالاب‌ها و رودخانه‌هایمان استفاده کنیم و اصلا نیازی نیست که سد بزنیم و طرح‌های انتقال آب را اجرا کنیم و شیرین‌سازی آب از دریای عمان و خلیج‌فارس را با این همه هزینه‌ها انجام دهیم، فقط کافی است سند ملی امنیت غذایی را اجرا کنیم.
دوره‌های خشکسالی مشابه
درویش گفت: اگر به آمارهای شرکت مدیریت منابع آب ایران نگاه کنید، در طول ۲۰سال اخیر، دست‌کم سه‌سال را داشتیم که شدت خشکسالی آنها حتی از امسال هم بیشتر یا در حد امسال بوده است. اگر ۶۰سالی که ما آمار داریم را بررسی کنیم، می‌بینیم که برخی سال‌ها در کشور ما شدت خشکسالی بیشتر از امسال هم بوده و شواهدی هم که در کشور ما وجود دارد، نشان می‌دهد که کشور ما همیشه با خشکسالی سر و کار داشته است. آن جمله مشهور پادشاه هخامنشی را اگر به یاد بیاوریم که ۲۵۰۰سال پیش گفته بود که «خداوند این کشور را از دشمن، از دروغ و از خشکسالی در امان نگه دارد» نشان می‌دهد خشکسالی سرنوشت کشور ماست و مطالعاتی هم که علی خلیلی، اقلیم‌شناس مشهور کشور انجام داده، بیان کننده این است که ۸۹/۷درصد از خاک ایران، در قلمرو اقلیم‌های فراخشک و نیمه‌خشک واقع شده بنابراین خشکسالی طبیعی‌ترین اتفاقی است که در ایران می‌افتد. اتفاقا چیزی که غیرطبیعی بوده ترسالی است و ما همیشه باید خودمان را برای خشکسالی آماده نگه داریم.
وی افزود: ایران دیرینه‌ترین تمدن ثبت‌شده در جهان است و نشان می‌دهد که زنان و مردان هوشمندی در این سرزمین زندگی می‌کردند که با درک شرایط ادافیکی کشور توانستند با استفاده از شگردهایی مثل قنات‌ها، کاریزها، بادگیرها، آب‌انبارها، کشت خوشابی و آبخوان‌داری زندگی کنند و ما متاسفانه در قرن گذشته بود که با رفتن به سمت استفاده از موتورپمپ‌ها، حفر چاه‌ها، حفاری و احداث سدها و افزایش جمعیت‌مان به طرز غیرعادی چنین بلایی را سر خودمان آوردیم و بعد هم با دنیا قهر کردیم، دچار تحریم شدیم. از مزیت‌های واقعی کشور مثل توسعه گردشگری، طبیعی، تاریخی، فرهنگی، توریسم سلامت، استحصال انرژی خورشیدی، انرژی بادی، زمین گرمایی، جزر و مدی نتوانستیم تولید پول کنیم و سراغ توسعه کشاورزی نابخردانه، احمقانه، غیربازده، صادرات محصولات کشاورزی و استقرار صنایع آب‌بر و انرژی‌بر رفتیم و بدین ترتیب منابع آبی‌مان به تاراج رفت.
راه‌حل فوری بی‌آبی
این فعال محیط‌زیستی درباره راهکارهای مقابله با بی‌آبی تشریح کرد: دولت به راه‌حل رسیده؛ سیاستگذاران دو سال پیش در دولت رییسی سند ملی امنیت غذایی را تصویب و در تیرماه و در حضور سران قوا در ساختمان مشروطه، سند را ابلاغ کرده‌اند. به نظر من این امیدبخش‌ترین، منطقی‌ترین، خردمندانه‌ترین و راهبردی‌ترین سندی بوده که جمهوری اسلامی بعد از انقلاب آن را تصویب کرده است. رییس‌جمهور به عنوان یک مقام مسوول، آقای خیام نکویی را معرفی کرده است که گزارش عملکرد این سند را ارائه کند. مطابق این سند ما باید تا افق۱۴۱۱ مصرف آب در بخش کشاورزی را ۳۰میلیارد مترمکعب کم کنیم و به ۵۱میلیارد مترمکعب برسانیم و ناترازی را ۴۵میلیارد مترمکعب کاهش داده و نرخ فرسایش خاک را از ۱۶تن به ۱۳تن کاهش بدهیم.
درویش به خبر آنلاین گفت: بیش از ۶۰۰کارشناس و کارشناس ارشدعالی رتبه کشوری سند فوق را تنظیم کردند و الان موقع اجرای سند است. دو سال و نیم از اجرای این سند می‌گذرد. مطابق سند ملی امنیت غذایی ما باید ۱۰درصد مصرف بخش آب کشاورزی را کاهش بدهیم. اگر همین کار را در مورد تهران انجام داده بودیم، استان تهران ۱/۸میلیارد مترمکعب آب در بخش کشاورزی مصرف می‌کرد و اگر این ۱۰درصد صرفه‌جویی شده بود الان ما ۵۶۰میلیون مترمکعب آب داشتیم که می‌توانست نیاز بیش از ۵میلیون تهرانی به آب شرب و بهداشتی را تامین کند و اصلا چنین بحرانی را نداشته باشیم. نیاز نیست ما قانونی را از آن طرف دنیا بیاوریم. این قانون وجود دارد، تصویب، ابلاغ و اجرا شده و الان سوال این است که چرا پیگیری نمی‌شود و باید این سوال را از وزیر جهادکشاورزی، از وزیر نیرو، از رییس سازمان محیط‌زیست بپرسیم که چرا سند ملی امنیت غذایی را به عنوان سرلوحه و عامل نجات این کشور در دستور کار قرار نمی‌دهند.
وی توضیح داد: راه‌حل فوری عبور از بحران آب اجرای مفاد همین سند ملی امنیت غذایی است. این سند پیش‌بینی کرده سالی ۱۰درصد مصرف آب کم شود. مصرف آب در بخش کشاورزی ۸۰میلیارد مترمکعب است و ۱۰درصد آن ۸میلیارد مترمکعب می‌شود و این ۸میلیارد یعنی نیاز آب شرب ۸۰میلیون ایرانی در یک‌سال و این رقم خیلی قابل توجه بوده و در صورت اجرا ما با آب مازاد روبه‌رو می‌شویم که می‌توانیم این آب را برای احیای دوباره تالاب‌ها و رودخانه‌هایمان استفاده کرده و اصلا نیازی نیست که سد بزنیم و طرح‌های انتقال آب را اجرا کنیم و شیرین‌سازی آب از دریای عمان و خلیج‌فارس را با این همه هزینه‌ها انجام دهیم. فقط کافی است سند ملی امنیت غذایی را اجرا کنیم.
مقایسه ایران با کشورهای همسایه
درویش در بخشی از صحبت‌های خود، بحران بی‌آبی در ایران و کشورهای همسایه را بررسی و توضیح داد: در حال حاضر مردم در آنتالیا، از دولت شکایت کردند که وقتی ما آب نداریم چرا گردشگر وارد کشور می‌کنید. در حال حاضر بحران خشکسالی کل منطقه را فرا گرفته است. یک ماهی عراق بودم. خشکسالی در این کشور بسیار شدید است و تمام جمهوری‌های آسیای میانه، افغانستان و همه کشورهای منطقه درگیر خشکسالی هستند. اصلا این حرفی که می‌زنند که ابرهای ما را دزدیدند و نمی‌گذارند ابر به کشور ما بیاید و ما فقط درگیر خشکسالی هستیم، درست نیست و کل منطقه با خشکسالی روبه‌رو است.
وی افزود: پدیده‌هایی مثل گرمایش جهانی و تغییر اقلیم در همه جا وجود دارد ولی مشکلی که ما در ایران داریم این است که ما مثل آن خانواده ثروتمندی داریم رفتار می‌کنیم که یک پنت‌هاوس و خانه لوکس در نیاوران دارد و درخواست کمک کرده است که ما غذا نداریم بخوریم و وقتی به آنجا می‌روی می‌بینی که تمام تراول‌هایش را در شومینه ریخته و دارد خودش را گرم می‌کند و توجهی نمی‌کند که با پوشیدن لباس گرم‌تر می‌تواند بدون آتش زدن تراول‌ها خود را گرم کند. ما در این کشور داریم این کار را می‌کنیم. ۱۰۰برابر عربستان آب در اختیار داریم و شما می‌بینید که مردم عربستان نگران تشنگی و جیره‌بندی آب نیستند. ما چه کرده‌ایم که این بلا سرمان آمده است. دقیقا مثل آن جمله معروف اقتصاددان آمریکایی عمل کرده‌ایم که می‌گوید اگر اختیار شن و ماسه‌های بیابان را به یک دولت ناکارآمد بدهیم، این دولت در کمتر از پنج‌سال با کمبود شن و ماسه روبه‌رو می‌شود.
او بیان کرد: الان نگاه کنید ما در استان گیلان هم با جیره‌بندی و کمبود آب روبه‌رو هستیم. گیلانی که ریزش‌های آسمانی‌اش چهار‌برابر متوسط نیاز مردمش است. وقتی هم در گیلان و هم در چهارمحال‌وبختیاری و هم در خوزستان که پرآب‌ترین مناطق ما هستند با کمبود آب روبه‌رو هستیم یعنی باران چه ببارد و چه نبارد مشکل ما حل نمی‌شود. تا زمانی که افراد ناکارآمد صندلی‌های قدرت را در این کشور تصرف کردند، تا موقعی که مدیران اشتباهی هستند و تا موقعی که انتخاب مدیران ما براساس رفاقت‌هاست نه براساس صلاحیت و تخصص‌ها، مشکلات مدیریت آب ما حل نمی‌شود.
منابع آبی فراوان، بحران بی‌آبی بیشتر
درویش گفت: منابع آبی ما در ایران به مراتب از همه کشورهای اطراف به جز ترکیه و پاکستان بیشتر است ولی شدت بحران کم‌آبی در ایران از همه کشورهای منطقه بیشتر است؛ وقتی ما منابع آبی بیشتری از افغانستان، عراق، عربستان، بحرین، یمن، کویت و امارات داریم، چرا باید مشکل کم‌آبی بیشتری داشته باشیم؟ جز اینکه ما آب را درست مصرف نمی‌کنیم؟ ما همه تخم‌مرغ‌هایمان را در سبدی گذاشته‌ایم که چشمش به آسمان است. با صادرات یونجه به امارات، با صادرات پنیر به جمهوری‌های آسیای میانه و با صادرات سیب به ترکیه می‌خواهیم ثروت و پول تولید کنیم، معلوم است که با بحران آب مواجه می‌شویم. در صورتی که شما نگاه کنید مگر امارات‌متحده عربی جز شن و ماسه چیزی دارد؟ بارندگی امارات به اندازه یزد هم نیست و گرما و دمای هوای امارات از اهواز هم بیشتر است ولی درآمدش از تجارت غیرنفتی ۹۵۳میلیارد دلار در سال است. اقتصاد امارات چه باران ببارد چه نبارد درآمدش به آب وابسته نیست اما اقتصاد ما در ایران به شدت به آب وابسته بوده و این مشکل اصلی کشور ماست که بحران ایجاد کرده است.
