ادامه بحران نهاده با افزایش قیمت مرغ
جهان صنعت- در حالی که قیمت مرغ تحت‌تاثیر جهش هزینه‌های تولید و کاهش جوجه‌ریزی روبه افزایش گذاشته فعالان صنعت طیور می‌گویند کمبود نهاده‌های دامی و تداوم انحصار در واردات نژاد اصلی‌ترین عوامل بی‌ثباتی بازار هستند؛ عواملی که اگر اصلاح نشوند خطر تداوم گرانی و افت تولید در ماه‌های‌آینده جدی‌تر خواهد شد.
بازار مرغ کشور در ماه‌های اخیر بار دیگر به نقطه جوش رسیده؛ نقطه‌ای که این بار نه‌تنها ناشی از نوسانات قیمت ارز یا تغییرات فصلی جوجه‌ریزی بلکه حاصل ترکیب پیچیده‌ای از ناکارآمدی در تامین نهاده، انحصار در واردات نژاد مرغ و ساختار معیوب تخصیص ارز است. به همان اندازه که نگاه مردم به مرغ به‌عنوان ارزان‌ترین منبع پروتئین وابسته بوده تولیدکننده نیز به دو رکن همیشگی این صنعت یعنی نهاده و نژاد متکی است؛ ارکانی که امروزه هردو گرفتار گره‌های سیاستی شدند.
فرزاد طلاکش، دبیرکل فدراسیون طیور ایران در نشست ویژه اتاق ایران تصویر روشن‌تری از این بحران ارائه کرد؛ تصویری که اگرچه پیشتر نیز نشانه‌های آن در بازار دیده می‌شد اما اکنون با آمارهای دقیق و هشدارهای صریح ابعاد واقعی‌تری یافته است. به گفته او، سامانه بازارگاه که از سال۱۳۹۸ با هدف تنظیم شفاف بازار نهاده ایجاد شد امروز نه‌تنها سازوکار کارآمدی برای تامین خوراک طیور ارائه نداده بلکه به دلیل الزام تولیدکننده به پیش‌پرداخت‌های سنگین و انتظار چندماهه برای ورود کالا عملا به مانعی برای تولید تبدیل شده است. این فاصله زمانی باعث می‌شود مرغداران برای تامین نیاز فوری خود به بازار آزاد پناه ببرند؛ بازاری که قیمت‌های آن تحت تاثیر کمبود، دلالی و بی‌ثباتی ارز روزبه‌روز بیشتر از توان تولیدکننده فاصله می‌گیرد.
طی ماه‌های گذشته بارها خبر رسیده که چندمیلیون‌تن نهاده در صف تخصیص ارز یا ترخیص مانده و مرغداران مجبور هستند با هزینه تمام‌شده‌ای نزدیک به ۸۵هزارتومان برای هر کیلو مرغ به تولید ادامه دهند؛ رقمی که با نرخ‌های فروش در بازار همخوانی ندارد. حتی بانک مرکزی اعلام کرده سال‌گذشته بیش از ۶میلیارد دلار ارز برای واردات نهاده تخصیص یافته اما نتیجه آن در بازار به شکل افزایش بیش از ۶۰درصدی قیمت مرغ و جهش قیمت تخم‌مرغ تا حدود ۲۵۰هزارتومان برای هر شانه دیده شده است. این تناقض پرسش مهمی را پیش می‌کشد: مسیر تخصیص ارز کجاست و چرا باوجود ارقام سنگین واردات بازار همچنان با کمبود و التهاب مواجه است؟
بحران نهاده اما تنها یک ضلع ماجراست و ضلع دوم بحران نژاد مرغ در کشور بوده؛ جایی که تصمیمات چند سال اخیر در حوزه «سویه آرین» بازار را به‌سمت بی‌ثباتی بیشتری سوق داده است. طرح ملی آرین با هدف خودکفایی در تولید نژاد بومی آغاز شد اما به گفته طلاکش، به دلیل اجرای غلط نه‌تنها به خودکفایی نرسید بلکه موجب توقف واردات نژادهای بهره‌ور جهانی مانند«راس ۳۰۸» شد؛ نژادی که بیش‌از ۷۰درصد مرغ تولیدی جهان را تامین می‌کند. توقف واردات این نژاد و سپرده‌شدن انحصار آن به یک سازمان شبه‌دولتی از نگاه فعالان صنعت اقدامی خلاف اصول رقابت و قانون اساسی بوده و نتیجه نیز روشن است: کاهش بهره‌وری، افزایش تلفات و افت کیفیت تولید.
این تحولات زنجیروار حالا خود را در بازار نشان می‌دهد. کاهش جوجه‌ریزی به دلیل کمبود نهاده، افت استاندارد وزنی مرغ‌ها به دلیل هزینه‌های تولید و عقب‌ماندگی نژادی همه دست‌به‌دست هم تولید را در مسیر کاهش طبیعی قرار دادند. درچنین شرایطی هرگونه تکانه ارزی، هرتاخیر در تخصیص ارز و هرمحدودیت جدید در واردات می‌تواند قیمت‌ها را تحت‌تاثیر قرار داده و موج تازه‌ای از گرانی را رقم بزند.
طلاکش در تحلیل خود از وضعیت مالی بازار نیز به نکته مهمی اشاره می‌کند: در سال گذشته حدود ۸/۶میلیارد دلار برای واردات جو، ذرت و سویا هزینه شده و اگر دولت از سیاست ارز ترجیحی فاصله بگیرد در نرخ‌های ۷۲تا۱۰۰هزارتومانی درآمدی بین ۲۹۸تا۴۸۹همت خواهد داشت اما درمقابل یارانه موردنیاز برای مرغ و تخم‌مرغ به‌مراتب کمتر بوده؛ موضوعی که از نگاه او نشان می‌دهد آزادسازی ارز باطراحی درست نه‌تنها تورمی نخواهد بود بلکه قابل جبران است. پیشنهاد او نیز روشن است: تامین ۱۰۰همت تسهیلات ارزان‌قیمت برای تولیدکنندگان و ایجاد «کارت خرید پروتئین» به جای پرداخت یارانه نقدی؛ روشی که هم تولیدکننده و هم مصرف‌کننده را هم‌زمان حمایت می‌کند.
درنهایت اگرچه صنایع غذایی اتاق ایران این هشدارها را با جدیت شنیده اما تصمیم نهایی با دولت است؛ دولتی که باید در مورد سه گره اصلی آزادسازی ارز نهاده‌ها، رفع انحصار نژاد و بازنگری در سامانه بازارگاه تصمیم‌های فوری و شفاف بگیرد. صنعت طیور نه‌تنها یک بخش اقتصادی بلکه محور امنیت غذایی کشور است و کمبود مرغ و تخم‌مرغ می‌تواند به سرعت تبدیل به بحران اجتماعی شود. اکنون بیش از هرزمان دیگری مسیر این بازار به تصمیم‌هایی گره‌خورده که اگر با تاخیر گرفته شوند احتمالا هزینه بیشتری بر دوش جامعه خواهد گذاشت.
طی دوهفته گذشته نیز تولیدکنندگان درمقابل وزارت جهادکشاورزی تجمع کردند تا تولید و صنعت خود را از نبود نهاده نجات دهند که درنهایت جلسه‌ای با حضور هومن فتحی، سرپرست معاونت توسعه بازرگانی برگزار و وعده داده شد تا ۷۰هزارتن از نهاده موردنیاز تولیدکنندگان طی ۲۴ساعت به آنها تخصیص داده شود و از سامانه بازارگاه بدون ارتباط با واسطه و به‌طور مستقیم نهاده مورد نیاز خود را تامین کنند اما تولیدکنندگان در گفت‌وگو با ایسنا عنوان کردند که پس از گذشت دو هفته از این وعده تنها ۴۰هزارتن از میزان مطرح‌شده در میان تولیدکنندگان توزیع شده است. طی همان روزها نیز تولیدکنندگان هشدار دادند که با تداوم شرایط فعلی و کمبود نهاده قیمت مرغ و تخم‌مرغ دچار افزایش قیمت خواهد شد چراکه هم هزینه تمام‌شده برای تولید بسیار بالاست و هم نهاده و اندازه کافی وجود ندارد و به همین دلیل نیز قیمت این محصول در بازار نیز افزایشی خواهد بود. براساس مشاهدات میدانی خبرنگار ایسنا از مغازه‌های سطح شهر امروز ۲۶آبان‌ماه سینه مرغ بدون استخوان با نرخ ۳۲۹هزارو۸۰۰تومان عرضه شد. قیمت مرغ کامل دوکیلو و۲۰۰ تا ۳۰۰گرمی ۳۳۷هزارو۱۲۵تومان، مغز ران مرغ بدون پوست بدون استخوان ۲۳۳هزارتومان، ساق مرغ بدون پوست و سر ساق ۲۶۶هزارتومان، ران و سینه مرغ یک‌کیلوگرم ۲۷۲هزارو۲۵۰تومان و فیله مرغ ۳۸۰هزارتومان عرضه می‌شود.
