توصیه و پرسشی از آقای علی عبدالعلی‌زاده
رضا محمدعلی بیگی
احتراما در راستای اجرای وظایف مشخص‌شده برای دولت در متن ابلاغ سیاستهای کلی توسعه دریامحور و نیز پیرو ماموریت‌ها و انتظارات رییس‌جمهور از آن جناب که در متن نامه انتصاب برای پست سازمانی نماینده رییس‌جمهور در هماهنگی اجرای سیاستهای کلی توسعه دریامحور ذکر گردیده است، توصیه می‌نمایم تا پیش از نهایی‌‌‌شدن طرح جامع توسعه دریامحور(بند شماره۴ سیاستهای کلی توسعه دریامحور)، کتاب با عنوان «اقتصاد ایران: توسعه، برنامه‌ریزی، سیاست و فرهنگ» که شامل مجموعه سخنرانی‌ها و مقالات زنده‌یاد دکتر حسین عظیمی می‌باشد را تهیه و با دقت و صبوری مطالعه فرمایید.
مجددا در ذیل، بخش‌هایی از سخنان ارزشمند و کلیدی زنده‌یاد دکتر حسین عظیمی(آرانی) در باب توسعه آورده شده است. البته این مهم در قالب انتشار یادداشتی با عنوان «نقدی بر سیاستهای کلی توسعه دریامحور» به تاریخ ۲۱آذرماه۱۴۰۲ از طریق روزنامه جهان‌صنعت به تفصیل اطلاع‌رسانی شده بود. امید که بر محتوای این یادداشت تامل کافی نموده باشید.
بخش‌هایی از نظرات ارزشمند زنده‌یاد دکتر حسین عظیمی در باب توسعه:
- سیاستگذاری صنعتی یعنی تدوین و اجرای روش‌های مناسب برای تسهیل و تسریع جریان‌گذار صنعتی
- عامل اصلی توسعه، دانش و دانایی ملی است. به این اعتبار است که می‌گوییم منابع طبیعی توسعه را به وجود نمی‌آورند، دانش و دانایی ملی توسعه را می‌آورد.
- فرآیند توسعه طولانی، خطرزا، بحران‌زا و مختل‌کننده است به‌طوری‌که کشورهایی که توسعه را به‌درستی درک نکنند یا نهادهای متناسب آن را ایجاد نکنند حتما در این فرآیند از بین می‌روند.
- تحقق توسعه به هریک از روش‌های فرهنگی و مدیریتی و نیز فیزیکی و مادی اساسا در گرو سه دسته فعالیت است: تبدیل مازاد به پس‌انداز، تبدیل پس‌انداز به سرمایه‌گذاری و سپس هدایت کیفی سرمایه‌گذاری. به عبارتی وقتی مازاد به پس‌انداز تبدیل شود و آن پس‌انداز به سرمایه‌گذاری، تازه زمینه را آماده کرده‌ایم برای اینکه توسعه بتواند اتفاق بیفتد.
در کشورهای توسعه‌یافته، لوایح معمولا همراه با شش گزارش توجیهی تقدیم مجلس می‌گردد.
- گزارش اول، گزارش توجیه اجرائی است. به این معنا که بدون توجه به اینکه لایحه خوب است یا بد، فقط این سوال مطرح می‌شود که آیا قابل اجراء است؟ برای اجراء چه مقدمات و لوازمی مورد نیاز است؟ آیا اصلا شدنی است؟
- گزارش دوم، گزارش توجیه فنی است که اصلا ربطی به خوبی یا بدی ایده کار ندارد. به‌عنوان مثال از نظر حقوقی سوال می‌شود که آیا این اصطلاحات به کار گرفته‌شده حقوقی است؟ آیا قابل تعبیر و تفسیر است؟ قوانینی که منسوخ شده کدام هستند؟
- گزارش سوم، گزارش توجیه مالی است. این سوال مطرح می‌شود که لایحه مذکور چقدر برای دولت خرج دارد؟ چقدر درآمد ایجاد خواهد کرد؟
- گزارش چهارم، گزارش توجیه اقتصادی است یعنی از دید متغیرهای اقتصادی به موضوع نگاه می‌شود از جمله ارزآوری طرح، نرخ بیکاری، صادرات و تولید سرانه.
- گزارش پنجم، گزارش توجیه اجتماعی است چون هر لایحه‌ای که قانون شود الزاما عده‌ای از اجرای آن سود می‌برند و عده‌ای زیان، این گزارش تحلیل می‌کند که کدام گروه و به چه مقدار و چگونه سود می‌برند؟ ساختار اجتماعی جامعه با اجرای این قانون چگونه و به چه میزانی تغییر خواهد کرد؟
- گزارش ششم، گزارش توجیه سیاسی است. بحث می‌کند که در صورت اجرای این قانون، ساختار سیاسی جامعه تا چه اندازه تغییر می‌کند؟
فلذا هر لایحه‌ای که می‌خواهد به مجلس ارائه شود اگر مثلا دو صفحه است به اندازه ۵۰صفحه توجیهات دارد تا ابعاد مساله روشن شود ولی متاسفانه در ایران این‌گونه نیست.
در پایان لازم به یادآوری است که پس از گذشت دوسال از زمان مشخص‌شده جهت تدوین طرح جامع توسعه دریامحور(این طرح می‌بایست طی حداکثر یک‌سال پس از ابلاغ سیاستهای کلی توسعه دریامحور یعنی در ۱۶آبان‌ماه۱۴۰۳ ارائه می‌شد چون این سیاست‌ها در تاریخ ۱۶آبان‌ماه۱۴۰۲ به روسای قوای سه‌گانه و رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام ابلاغ گردید)، هنوز مشخص نیست که تدوین این طرح در چه تاریخی تکمیل و سپس توسط مرجع مربوطه ابلاغ خواهد شد.
در ضمن، فرق است بین «برنامه جامع تحقق سیاستهای کلی توسعه دریامحور» و «طرح جامع توسعه دریامحور»، برنامه جامع تحقق سیاستهای کلی توسعه دریامحور در تاریخ ۱۲اردیبهشت۱۴۰۳ توسط هیات‌وزیران دولت سیزدهم تصویب و در ۱۹اردیبهشت۱۴۰۳ توسط معاون اول وقت رییس‌جمهور ابلاغ شد و سپس سند اصلاح همین برنامه در تاریخ ۲۱مرداد۱۴۰۳ توسط هیات‌وزیران دولت چهاردهم تصویب و سه‌روز بعد یعنی ۲۴مرداد۱۴۰۳ توسط آقای عارف معاون اول رییس‌جمهور ابلاغ شد.
در همین حال، ۷آبان۱۴۰۴ خبری با عنوان «تدوین و ارائه برنامه جامع توسعه دریامحور» توسط خبرگزاری صدا و سیما منتشر شد که در آن از قول جنابعالی به‌عنوان نماینده رییس‌جمهور در هماهنگی اجرای سیاستهای کلی توسعه دریامحور آورده شده بود: پس از حدود شش‌ماه کار کارشناسی و برگزاری جلسات متعدد، برنامه جامع تحقق توسعه دریامحور در ۵۶ماده به تصویب کارگروه هماهنگی دبیرخانه توسعه دریامحور رسیده است و آماده ارائه به شورای هماهنگی توسعه دریامحور و سپس ابلاغ توسط دولت می‌باشد. در این برنامه، مواد مصوب دوره سیزدهم ریاست‌جمهوری که پیشتر دارای ۴۴ماده بود مورد بازنگری قرار گرفت و اکنون با ۱۲ماده جدید و ۳۵ماده اصلاحی، در مجموع شامل ۵۶ماده شده است. از مواد قبلی تنها ۹ماده بدون تغییر باقی مانده است.
و اما یک پرسش؛ مواردی که جنابعالی در پاراگراف پیشین فرموده‌اید، مربوط به بازنگری و اصلاح مجدد برنامه جامع تحقق سیاستهای کلی توسعه دریامحور است که یک‌بار در ۲۱مرداد۱۴۰۳ توسط دولت چهاردهم اصلاح، تصویب و ابلاغ شده بود؟ یا طرح جامع توسعه دریامحور است که طبق ماده۴ سیاستهای کلی توسعه دریامحور قرار بود طی حداکثر یک‌سال پس از ابلاغ سیاست‌ها تدوین شود؟ چون در محتوای متن ابلاغی سیاستهای کلی توسعه دریامحور «برنامه جامع تحقق توسعه دریامحور» نوشته نشده است بلکه نوشته شده «برنامه جامع تحقق سیاستهای کلی توسعه دریامحور» و «طرح جامع توسعه دریامحور».
البته برداشت بنده از محتوای خبر منتشرشده در خبرگزاری صدا و سیما به تاریخ ۷آبان۱۴۰۴ با عنوان «تدوین و ارائه برنامه جامع توسعه دریامحور» این است که تدوین طرح جامع توسعه دریامحور هنوز شروع یا آماده نشده است؛ طرحی که قرار بود حداکثر طی مدت یک‌سال پس از ابلاغ سیاستهای کلی توسعه دریامحور یعنی تا تاریخ ۱۶آبان۱۴۰۳ تدوین می‌شد.
