رابطه سمی ترامپ با «شی»
جهان‌صنعت- مجله اکونومیست به‌تازگی در گزارشی درخصوص روابط پیچیده و پرتنش آمریکا و چین آورده است: نام‌گذاری تحقیرآمیز، گمراه‌سازی، بی‌اعتنایی عمدی و کلی‌گویی‌های افراطی؛ اینها تمامی ویژگی‌های گفت‌وگوهای میان چین و آمریکاست که نشان از ایجاد یک رابطه بیمار و سمی میان دو کشور دارد. ماه‌هاست که مذاکرات میان دو کشور بین آتش‌بس‌های موقتی و تشدیدهای ناگهانی در نوسان است. تازه‌ترین تنش، تقریبا دیدار برنامه‌ریزی شده میان دونالد ترامپ و شی جین‌پینگ در اجلاس چندجانبه کره‌جنوبی در پایان اکتبر را لغو کرده اما اکنون به نظر می‌رسد این دیدار دوباره در دستور کار قرار گرفته است. دور تازه‌ای از گفت‌وگوهای مقدماتی قرار است حدود ۲۴اکتبر در مالزی برگزار شود، هرچند امیدها برای چیزی فراتر از یک آتش‌بس شکننده اندک است. یکی از دلایل اصلی ضعف شدید در کانال‌های ارتباطی میان دو کشور است.
کانال کوشنر
در دوره اول ریاست‌جمهوری ترامپ، دو طرف برای رفع مشکل ارتباط از کانال جرد کوشنر، داماد ترامپ استفاده می‌کردند. برخلاف میل مقامات تجاری و امنیتی آمریکا، ترامپ اغلب از طریق ارتباط مستقیم دامادش با چوئی تیانکای، سفیر وقت چین در واشنگتن مذاکره می‌کرد. این موضوع خشم سیاستمداران ضدچینی را برانگیخته بود اما برخی مقامات کاخ سفید معتقد بودند که همین کانال زمینه‌ساز دو نشست نخست ترامپ و شی و در نهایت توافق تجاری فاز اول در سال ۲۰۲۰ شد.
اکنون هیچ کانال پنهان قابل‌اعتمادی وجود ندارد و گفت‌وگوهای رسمی به رهبری اسکات بسنت، وزیر خزانه‌داری آمریکا و هه لی‌فِنگ، معاون نخست‌وزیر چین پس از چهار دور مذاکره، به بن‌بست رسیده است. دو طرف حتی درباره نتایج همان مذاکرات قبلی هم اختلاف دارند، چه برسد به توافق تجاری یا تعیین تاریخ نشست دوجانبه در پکن. همچنین بسنت اخیرا یکی از دستیاران ارشد «هه» را دیوانه خوانده است.
در همین رابطه گفته می‌شود هر دو مذاکره‌کننده، افراد کاردان و مورد اعتماد رهبران‌شان هستند اما تجربه و شناخت کمی از نظام سیاسی و اقتصادی طرف مقابل دارند و مانند رابرت لایت‌هایزر و لیو هه (مشاور باسابقه و تحصیلکرده هاروارد) در دوره نخست ریاست‌جمهوری ترامپ، رابطه حرفه‌ای و موثری میان‌شان شکل نگرفته است.
در واقع با درگیر بودن کوشنر در خاورمیانه، تلاش‌هایی برای یافتن واسطه‌های دیگر آغاز شده است. نام چهره‌هایی مانند ایلان ماسک، جنسن هوانگ و استیون شوارتزمن به عنوان میانجی‌های احتمالی مطرح شد اما هیچ‌یک رابطه کافی با دو رهبر ندارند تا نقش کانالی مطمئن در مذاکرات گسترده‌تر، از جمله درباره تایوان ایفا کنند. در فضای سیاسی آمریکا نیز هرگونه تمایل به بهبود روابط با چین، به سرعت با اتهام خیانت یا کمونیستی بودن روبه‌رو می‌شود. در چین نیز تمرکز قدرت در دست شی و تنش با آمریکا، مقامات را محتاط کرده است.
در این میان برکناری دو دیپلمات برجسته چینی، یعنی چین گانگ» و لیو جیان‌چائو که ارتباطات خوبی با واشنگتن داشتند، این وضعیت را تشدید کرده است. چین گانگ که جانشین چوئی به‌عنوان سفیر در آمریکا شد، تنها هفت ماه وزیر خارجه بود و سپس برکنار شد. سفیر فعلی چین در آمریکا نیز نه نفوذ چندانی دارد و نه رابطه نزدیکی با شی جین‌پینگ. همچنین بازنشستگی وانگ چی‌شان، معاون رییس‌جمهور چین در سال ۲۰۲۳، نیز یکی دیگر از کانال‌های موثر ارتباط با نخبگان مالی وال‌استریت را از میان برد.
از سوی دیگر ترامپ با تضعیف شورای امنیت ملی آمریکا موجب از دست رفتن تخصص چین‌شناسی در کاخ سفید شده و هماهنگی میان نهادهای متعدد مرتبط با سیاست چین دشوارتر شده است. بنابراین به نظر می‌رسد او نیز تمایلی به بازسازی کانال ارتباطی میان جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی بایدن و وانگ یی، وزیر خارجه چین ندارد.
تناقض‌های درونی دولت ترامپ
به گفته سارا برن، مدیر پیشین بخش چین در شورای امنیت ملی، دولت ترامپ دچار تناقض‌های درونی است؛ از یک‌سو وزارت بازرگانی تحریم‌های جدیدی علیه چین وضع می‌کند و از سوی دیگر کاخ‌سفید از پکن می‌خواهد محصولات کشاورزی و هواپیماهای آمریکایی بیشتری بخرد.
در داخل اردوگاه ترامپ نیز اختلاف عمیقی میان تندروهای امنیتی و مدیران صنعت فناوری شکل گرفته است. یکی از این افراد، جنسن هوانگ، مدیرعامل انویدیا که هم با ترامپ روابط نزدیکی دارد و هم با مقامات چینی دیدار کرده است، در میانه این تنش قرار دارد. در تابستان پس از دیدارهای مکرر او با طرف چینی، ترامپ برخی محدودیت‌ها بر صادرات تراشه‌های هوش مصنوعی به چین را برداشت اما در پی اظهارات مقامات آمریکایی درباره وابسته کردن چین به فناوری آمریکا، پکن در سپتامبر خرید تراشه‌های انویدیا را ممنوع کرد. اندکی بعد، هوانگ با انتقاد از اصطلاح‌بازهای چین خشم حامیان ترامپ را برانگیخت و استیو بنن حتی خواستار زندانی شدن او شد.
اکنون مقامات چینی نمی‌دانند دقیقا با چه کسی باید گفت‌وگو کنند. به گفته دا وی، استاد دانشگاه تسینگهوا، تیم ترامپ بیشتر شبیه باشگاهی از وفاداران است تا گروهی از متخصصان منسجم. با این حال پکن از تلاش برای احیای کانال‌های غیررسمی دست نکشیده و بار دیگر از چوئی تیانکای، سفیر سابق خود خواسته است تا با نزدیکان ترامپ تماس برقرار کند. او امسال دست‌کم دوبار به واشنگتن سفر کرده و با رهبران اقتصادی و اندیشکده‌ها دیدار داشته است.
در همین راستا در برخی حوزه‌های خاص، پیشرفت‌هایی حاصل شده است؛ از جمله توافق بسنت و هه در سپتامبر برای واگذاری مالکیت اپلیکیشن تیک‌تاک به شرکت‌های آمریکایی. همچنین ارتباط مستقیم رهبران دو کشور ممکن است سودمند باشد اما مشکل اصلی در تفاوت سبک دیپلماسی آنهاست: ترامپ به کاریزما و مهارت شخصی خود در مذاکره تکیه دارد، در حالی که شی جین‌پینگ بر روند و دستورکار مشخص پیش از هر توافقی تاکید می‌کند.
در نتیجه گزینه‌های موجود برای بهبود ارتباط محدودند یعنی بازگرداندن کوشنر یا چهره‌ای نزدیک به ترامپ برای ایجاد یک کانال مطمئن یا تکیه بیشتر بر ظرفیت کارشناسی وزارت خزانه‌داری. در غیر این صورت پیشرفت تنها در حوزه‌های جزئی و معامله‌محور ممکن است و حتی اگر توافقی بزرگ حاصل شود، خطر فروپاشی سریع آن همچنان جدی خواهد بود.
