مذاکره راهبرد نظام است
جهان‌صنعت – تندروها انگار اصولا کاری ندارند مگر اینکه همین که کسی حرف از مذاکره زد، به آنان که چنین حرف‌هایی می‌زنند، بتازند و دهان‌شان را ببندند؛ اتفاقی که در ۲۴ساعت گذشته بار دیگر افتاد. ماجرا این بار از آنجا شروع شد که حسن روحانی، رییس‌جمهور پیشین ایران در دوره‌های یازدهم و دوازدهم و جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران در همان دولت تدبیر و امید در اظهارنظرهایی جداگانه پیشنهادهایی را مطرح کردند تا مگر در دورانی که با فعال‌سازی مکانیسم ماشه و بازگشت تمامی ۶قطعنامه تحریمی شورای امنیت علیه ایران، امید به گشایش در وضعیت سیاست خارجی کشور کمتر از هر زمانی است، گشایشی حاصل شود اما هنوز کلام روحانی و ظریف منعقد نشده، مخالفان هرگونه تعامل ایران با جامعه جهانی بار دیگر به آنان تاختند.
پیشنهاد روحانی برای ترک مخاصمه ناضرور
حسن روحانی که در نشست دوره‌ای خود با استانداران دولت دبیر و امید درباره وضعیت کنونی کشور سخن می‌گفت، در بخشی از سخنانش با تاکید بر اینکه دوگانه ساختگی «جنگ یا تسلیم» دوگانه‌ای نادرست و کاهنده است، گفت: «اگر قدرت نظامی و اطلاعاتی و سیاسی و دیپلماسی را تقویت کنیم و بالاتر از همه قدرت ملی را افزایش دهیم، جنگ نخواهد شد.» او گفت: «رهبری فرمود «نه جنگ، نه صلح» به نفع کشور نیست، «نه جنگ» را محقق کنیم و این کار شدنی است.»
حسن روحانی در بخش مهمی از سخنانش به راهبردهای نظامی کشور پرداخت و با تاکید بر اینکه بیش از ۵/۳ ماه از جنگ ۱۲روزه گذشته و در این مدت فرصت‌های بسیاری پیش‌روی دستگاه دیپلماسی کشور بود که از دست رفت، خاطرنشان کرد: «الان هم می‌توانیم تا چند ماه دیگر به نتایج خوبی برسیم تا جنگ را عقب بیندازیم و حتی جنگ را منتفی کنیم.»
رییس دولت‌های یازدهم و دوازدهم با تاکید بر اینکه دوگانه «جنگ یا تسلیم»، دوگانه‌ای نادرست و غلط است، خاطرنشان کرد: «ما باید کاری کنیم که برگردیم به قدرت بازدارندگی در بخش نظامی، اطلاعاتی و سیاست خارجی؛ گرچه مذاکره الان سخت‌تر شده و پیدا کردن راه، یک مقدار پیچیده است ولی به هر حال نمی‌توانیم بگوییم ما در شرایط فعلی نمی‌توانیم با دنیا مذاکره کنیم.»
او گفت: «این حرف درست نیست که یا جنگ است یا تسلیم. این دوگانه غلطی است که یا باید بجنگیم و اگر نجنگیم باید تسلیم شویم.» روحانی همچنین تصریح کرد: «ما می‌توانیم هم نجنگیم، هم تسلیم نشویم و راه دیگری را پیدا کنیم، یعنی راه تعامل را پیدا کنیم، درپی بحث برد-برد باشیم که اساس سیاست خارجه و توافقات خارجی دولت تدبیر و امید بود. امروز هم امکان‌پذیر است که با دنیا مذاکره و مسائل‌مان را حل کنیم البته کمی پیچیده و سخت است.»
پیشنهاد ظریف برای «مذاکرات مستقیم و چندوجهی با آمریکا»
جواد ظریف نیز همزمان با انتشار این سخنان حسن روحانی، به موضوع مذاکرات پرداخت و پیشنهاد کرد که باید به‌سمت «مذاکرات مستقیم و چندوجهی با آمریکا» گام برداریم.
وزیر امور خارجه ایران در دولت‌های یازدهم و دوازدهم که در گفت‌وگویی اختصاصی با یک رسانه لبنانی بر لزوم پیگیری مذاکرات مستقیم و چندوجهی با ایالات‌متحده از موضع قدرت تاکید می‌کرد، گفت: «مذاکره واقعی یعنی از زندان گذشته بیرون آمدن و از همه امکان‌ها و ظرفیت‌های قدرت ملی استفاده کردن.»
جالب آنکه او بلافاصله تاکید کرد که کشور باید با تقویت بنیه دفاعی، حفظ انسجام داخلی و ابتکار عمل در مذاکره واقعی از موضع قدرت برای هر احتمالی آماده باشد. او در حالی پیشنهاد کرد که جمهوری اسلامی ایران باید راهبرد مذاکره مستقیم، چندوجهی و معطوف به نتیجه را در پیش بگیرد که مذاکرات مستقیم درباره مسائل مورد اختلاف با آمریکا را چاره کار دانست و گفت: «برخلاف نظر برخی در آمریکا و ایران که مذاکره را به معنای تسلیم می‌دانند، ایران در مذاکرات برجام به خواسته‌های طرف مقابل تن نداد و توانست بسیاری از خواسته‌های خود را به طرف مقابل بقبولاند.»
او تاکید کرد که در مذاکرات آتی نیز بده‌بستان طبیعی است و کسانی که فقط امتیاز بگیرند و ندهند، الفبای مذاکره را نمی‌دانند. ظریف در ادامه گفت: «من برخلاف کسانی که می‌گویند نظام در این مقطع مجبور است جام زهر را مانند سال ۱۳۶۸ بنوشد، معتقدم این کار نه امکان‌پذیر است نه ضروری و نه به مصلحت؛ بلکه الان می‌توانیم با اتکای به مردم و به توان و اراده ملی با اعتماد به نفس وارد مذاکره شویم و از حقوق‌مان در مذاکرات دفاع کنیم.»
ظریف همچنین در بخش دیگری از این مصاحبه به پرسشی با این ادعا که رهبری مذاکره با آمریکا را بی‌فایده می‌دانند نیز پاسخ داد و گفت: «رهبری بارها به من گفتند که کارشناسان می‌توانند و باید نظرات خود را بدون ملاحظه مطرح کنند.» او تاکید کرد که دلسوزان نباید نظام را از دیدگاه‌های منطقی محروم کنند، هرچند تصمیم‌گیری نهایی براساس سازوکارهای قانونی است.
حمله تند مخالفان راهبرد مذاکره با روحانی و ظریف
هنوز اما ۲۴ساعت از انتشار این سخنان رییس‌جمهور و وزیر امور خارجه ایران در دولت‌های یازدهم و دوازدهم نگذشته بود که تندروها بار دیگر به آنان تاختند و آن‌ها را به‌شدت مورد انتقاد قرار دادند که اساسا چرا از مذاکره سخن به میان آورده‌اند. روزنامه خراسان در این میان با انتقاد از اظهارات اخیر روحانی و ظریف درباره مذاکره، این نسخه‌ها را «تکرار تجربه تلخ دهه۹۰» و «بازگشت به جاده بن‌بست» خواند و تاکید کرد که آمریکا دشمنی است که هیچ التزامی به تعهدات ندارد و بازگشت به مذاکره با آن، خطر سازش و تحقیر را برای ایران به همراه دارد.
این روزنامه اصولگرا با انتقاد از اظهارات این دو سیاستمدار کارکشته کشور نوشت: «برخی چهره‌های سیاسی ایران همچنان با تکرار نسخه‌های آزموده دهه۹۰، از مذاکره با آمریکا به عنوان چاره تمام مشکلات سخن می‌گویند. این در حالی است که حتی متحدان سنتی واشنگتن، امروزه به بی‌اعتمادی کامل نسبت به سیاست‌های آمریکا رسیده‌اند، چه رسد به کشوری مانند ایران که چهاردهه است قربانی تحریم، ترور و فشار حداکثری همان آمریکاست.»
این روزنامه تاکید کرده که اظهارات اخیر ظریف مبنی‌بر ضرورت «مذاکرات مستقیم و چندوجهی با آمریکا» و مواضع حسن روحانی درباره «ترک تخاصم‌های غیرضرور» و «مذاکره سخت ولی امکان‌پذیر است»، نمونه‌ای از «بازگشت به خیال‌های خام» و نسخه‌ای تکراری است که پیشتر نتیجه‌ای جز تشدید فشار‌ها و عقب‌نشینی از ظرفیت‌های بومی نداشته است.
این روزنامه همچنین امکان «تفکیک ترامپ از رژیم صهیونیستی» را نه‌تنها «خام» و «کودکانه» ارزیابی کرد بلکه در عین حال یادآور شد که اتفاقات چند ماه اخیر نیز این احتمال را کاملا ابطال کرده است.» این روزنامه همچنین تاکید کرد که «بازگشت به نسخه‌های غیرمفید روحانی-ظریف یعنی بازگشت به همان نقطه‌ای که دشمن می‌خواهد ما در آن بمانیم.»
همزمان با این هجمه تند و تیز این روزنامه به پیشنهادهای روحانی و ظریف، یک نماینده مجلس نیز در جریان نشست علنی دیروز مجلس بدون اشاره مستقیم به این اظهارات تازه رییس‌جمهوری و وزیر امور خارجه پیشین ایران، آنان را مورد انتقاد قرار داد و تاکید کرد که آنان به ملت و مملکت خیانت کرده‌اند.
یعقوب رضازاده که در نطق پیش از دستور خود، در این رابطه اظهارنظر می‌کرد، در بخشی از نطق خود گفت: «قطعا مذاکره با آمریکا و تسلیم شدن در مقابل آن و قبول کردن FATF، عدم اجرای قانون عفاف و حجاب، رواج و شایعه برهنگی در داخل کشور، صدای عده‌ای وطن‌فروش و خائن به اهداف مقدس شهدای دفاع مقدس، شهدای ۱۲روزه فرماندهان نظامی، دانشمندان عزیز هسته‌ای و مردم بی‌گناه ایران عزیز اسلامی است که از حلقوم این خائنان برمی‌آید.»
واکنش جلال میرزایی به حمله‌ها به پیشنهاددهندگان مذاکره
همزمان با این حمله‌ها اما یک استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه که ازقضا در بخشی از دوران ۸ ساله ریاست‌جمهوری حسن روحانی و وزارت جواد ظریف به‌عنوان یکی از نمایندگان مجلس دهم از نزدیک در جریان فعالیت‌های دولت تدبیر و امید نیز قرار داشت و در سال‌های بعد نیز پیگیر تحولات مرتبط با پرونده هسته‌ای بوده، معتقد است که «برخلاف فشار و اصرار تندروها، راهبرد مذاکره در هر دوره‌ای که در دستورکار دستگاه دیپلماسی و قوه مجریه قرار گرفته، با نظر مجموعه حاکمیت بوده و دولت‌ها و وزیران خارجه هرگز راسا در این رابطه تصمیم‌گیری نکرده‌اند. جلال میرزایی که در این رابطه با «جهان‌صنعت» گفت‌وگو می‌کرد، با انتقاد نسبت‌به تلاش‌های چند ماه گذشته طیفی از نمایندگان تندروی مجلس برای تصویب طرح خروج ایران از NPT و قطع رابطه ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌گوید: «مجموعه مقام‌های عالی نظام به دفعات نشان داده‌اند که نه به هیچ عنوان با خروج از NPT موافقت دارند و نه البته آنطور که برخی نمایندگان مجلس اصرار دارند، تمایلی به ساخت تسلیحات هسته‌ای دارند. بنابراین آشکار است که جمهوری اسلامی به هیچ عنوان دنبال افزایش تنش در بحث غنی‌سازی و هسته‌ای نیست.»
امکان دستیابی به توافق در صورت تجدیدنظر اروپا و آمریکا
رییس کمیته سیاسی فراکسیون امید مجلس دهم که معتقد است «این هنر دیپلما‌ت‌ها، دستگاه دیپلماسی و مجموعه مسوولانی است که این پرونده را مدیریت می‌کنند که مانع از تشدید تنش در پرونده هسته‌ای شوند»، می‌گوید: «در واقع هم‌اکنون هم شورای‌عالی امنیت ملی و وزارت خارجه و هم دیگر سطوح ارشد دخیل در بحث هسته‌ای با درایت در حال مدیریت فضا هستند تا احیانا تنش از سطح کنونی فراتر نرود.» او می‌گوید: «ما باید از هر فرصتی که بتواند به توافق و دستیابی به راهکاری بینجامد که تامین‌کننده منافع ملی باشد، استفاده کنیم»، گفت: «ایران هرگز میز مذاکره را ترک نکرده و باتوجه به صحبت‌های آقایان لاریجانی و عراقچی به‌عنوان مسوولان اصلی پرونده هسته‌ای کشور در دوره کنونی، می‌توان نتیجه‌گیری کرد که اگر اروپا و آمریکا در رفتارشان تجدیدنظر کنند، می‌توان به تغییر این شرایط امیدوار بود.»
تاکید میرزایی بر لزوم استفاده از ظرفیت دیپلماسی در راستای منافع ملی
میرزایی با بیان اینکه «ایران هرگز تمایلی به این ندارد که فرصت‌ها برای دستیابی به توافق از بین برود»، خاطرنشان کرد: «سیاستی که رهبری نظام در این رابطه اتخاذ کرده و صراحتا هم اعلام کرده‌اند، این است که سلاح هسته‌ای جایی در دکترین دفاعی جمهوری اسلامی ندارد.» این نماینده پیشین مجلس در عین حال اضافه کرد: «رهبری و مجموعه مقام‌های ارشد تصمیم‌گیر در پرونده هسته‌ای همچنین با موضع‌گیری‌های دقیق خود در این رابطه، عملا تاکید کرده‌اند که جمهوری اسلامی به هیچ عنوان دنبال خروج از NPT نیست.» میرزایی در پایان تصریح کرد: «تجربه ثابت کرده که ما هر زمان که از فرصت‌های دیپلماتیک استفاده کرده‌ایم، به نتایج مثبتی رسیده‌ایم بنابراین در شرایط کنونی نیز باید از تمامی ظرفیت‌های کشور ازجمله چهره‌هایی همچون آقایان روحانی و ظریف که به هر حال از مهم‌ترین مسوولان تصمیم‌گیر در پرونده هسته‌ای و مسائل دیپلماتیک کشور طی دهه‌های متمادی بوده‌اند، در راستای تحقق منافع ملی استفاده کنیم.»
