خطر از دست دادن بازار عراق!
نادر نینوایی– بازار گردشگری سلامت ایران که زمانی به‌عنوان قطب منطقه‌ای این صنعت در میان کشورهای همسایه شناخته می‌شد، در شرایط کنونی با تهدید جدی از دست دادن سهم خود در بازار عراق مواجه است. این تغییر در جریان گردشگران سلامت عراق، بازتابی از تحولات گسترده‌تر در مدل‌های بازاریابی و مدیریت این صنعت در منطقه است. ترکیه و هند با اتخاذ رویکردهای نوین و توسعه پلتفرم‌های اختصاصی در خاک عراق توانسته‌اند اعتماد و سهم بیشتری از این بازار دارای ظرفیت بالا را به خود اختصاص دهند در حالی که ایران با ضعف در ارتباط مستقیم با بیماران و وجود واسطه‌ها روند نزولی سهم خود را تجربه می‌کند.
بازار عراق به دلیل نزدیکی جغرافیایی، اشتراکات فرهنگی و دینی، فعال بودن مرزهای زمینی و هزینه‌های پایین سفر از مهم‌ترین فرصت‌های منطقه‌ای برای توسعه گردشگری سلامت ایران محسوب می‌شود. با این وجود تحلیل‌ها و گزارش‌های میدانی نشان می‌دهد که گردشگران سلامت عراق به‌دلیل اطمینان بیشتر به خدمات درمانی ترکیه و هند و بهره‌مندی آنها از پلتفرم‌های ارتباطی مستقیم ترجیح می‌دهند به این کشورها سفر کنند.
یکی از دلایل اصلی این تغییر جهت راه‌اندازی پلتفرم‌های ملی گردشگری سلامت توسط رقبای ایران است که امکان ارتباط بی‌واسطه بیماران عراقی با مراکز درمانی، هتل‌ها و خدمات جانبی را فراهم و نقش دلالان و واسطه‌ها را کمرنگ کرده است. این اقدامات موجب افزایش اعتماد بیماران و تثبیت برند گردشگری سلامت ترکیه و هند در بازار عراق شده است. در مقابل ضعف در استراتژی‌های بازاریابی و توسعه فناوری در ایران زمینه کاهش سهم این کشور در بازار را فراهم آورده است. از منظر ظرفیت‌های علمی و تخصصی، ایران با داشتن تیم‌های پزشکی سطح بالا و خدمات تخصصی در حوزه‌هایی مانند جراحی‌های پیچیده، درمان ناباروری و پیوند اعضا، توان رقابت با بهترین مراکز درمانی منطقه را دارد اما برای بازگرداندن جایگاه خود در بازار عراق، نیازمند ایجاد پلتفرم‌های اختصاصی، حذف واسطه‌ها، تسهیل صدور ویزا و حمایت‌های همه‌جانبه دولتی است.
حفظ و توسعه بازار گردشگری سلامت عراق برای ایران نه‌تنها از نظر اقتصادی حیاتی است بلکه می‌تواند به عنوان ابزاری موثر در تقویت دیپلماسی سلامت و روابط منطقه‌ای ایفای نقش کند. این فرصت استراتژیک نیازمند توجه فوری و برنامه‌ریزی دقیق است تا ایران بتواند بار دیگر به جایگاه پیشین خود بازگردد و از ظرفیت‌های علمی و جغرافیایی خود به بهترین نحو بهره‌مند شود.
نگاهی به کاهش سهم ایران
گزارش‌های میدانی و اظهارات مقامات عراقی نشان می‌دهد گردشگران سلامت این کشور به دلایلی همچون هزینه‌های معقول، کیفیت خدمات و به ویژه اعتمادسازی بهتر به سمت کشورهای دیگر تمایل پیدا کرده‌اند. رییس سازمان گردشگری کربلا به صراحت اعلام کرده است که گردشگران سلامت عراقی به دلیل به‌صرفه بودن و اطمینان بیشتر در خدمات ترکیه، هند و برخی کشورهای همسایه، به این مقاصد سفر می‌کنند. این اظهارات بیانگر روند نزولی سهم ایران در بازار عراق است. در همین حال سیدمصطفی موسوی، رییس کمیسیون گردشگری اتاق ایران و اتاق بازرگانی خرمشهر با اشاره به کاهش سهم ایران در این بازار تاکید دارد که این افت سهم به دلیل ضعف در اعتمادسازی و نبود سازوکارهای ارتباطی مستقیم میان بیماران عراقی و مراکز درمانی ایرانی بوده است، نه کاهش کیفیت یا افزایش قیمت خدمات درمانی ایران.
رقبایی که پلتفرم‌های ملی ساختند
یکی از تفاوت‌های اصلی که باعث برتری ترکیه و هند شده، راه‌اندازی پلتفرم‌های ملی اختصاصی در داخل خاک عراق است. این پلتفرم‌ها به بیماران امکان ارتباط مستقیم با مراکز درمانی، هتل‌ها و خدمات جانبی را می‌دهند و به واسطه حذف دلالان اعتماد بیشتری را در میان گردشگران سلامت عراق ایجاد کرده‌اند.
برندینگ قدرتمند و استراتژیک این کشورها در عراق باعث شده تا گردشگران سلامت بیشتر به خدمات آنها اعتماد کنند. در مقابل ضعف بخش دولتی ایران در بازاریابی و مدیریت بازار، سهم ایران را کاهش داده است. این موضوع به‌وضوح نشان‌دهنده نیاز ایران به بازنگری اساسی در شیوه‌های بازاریابی و توسعه زیرساخت‌های فناوری است.
اهمیت استراتژیک بازار عراق برای ایران
بازار عراق به دلایل متعددی از جمله نزدیکی جغرافیایی، اشتراکات فرهنگی و دینی، فعالیت مرزهای زمینی و هزینه پایین سفر یکی از مهم‌ترین فرصت‌های منطقه‌ای برای توسعه گردشگری سلامت ایران به شمار می‌آید. با این حال عدم استفاده بهینه از این فرصت منجر به از دست دادن بازار شده است.
رییس کمیسیون گردشگری اتاق ایران بر این باور است که بازار عراق «تشنه فناوری‌های نوین و ارتباطات شفاف در حوزه خدمات درمانی» است و تنها با حمایت مالی و معنوی از بخش‌خصوصی و ایجاد پلتفرم‌های ارتباطی می‌توان جایگاه ایران را بازگرداند.
راهکارهای پیشنهادی و ظرفیت‌های ایران
رییس کمیسیون گردشگری اتاق ایران بر این نکته تاکید دارد که طراحی و راه‌اندازی یک پلتفرم اختصاصی و ملی گردشگری سلامت بین ایران و عراق (مستقر در خاک عراق) می‌تواند امکان ارتباط بی‌واسطه بیماران عراقی با مراکز درمانی ایرانی را فراهم کند. این پلتفرم ضمن حذف واسطه‌ها و دلالان، منافع صنعت را مستقیم به فعالان واقعی منتقل می‌کند.
نقش دولت در تسهیل صدور ویزا، توسعه زیرساخت‌های دیجیتال و حمایت‌های لازم نیز در موفقیت این طرح کلیدی خواهد بود.
از سوی دیگر ایران با داشتن تیم‌های پزشکی و برندهای معتبر جهانی در حوزه‌هایی مانند جراحی‌های پیچیده، درمان ناباروری، پیوند اعضا و خدمات زیبایی، توانایی رقابت با بهترین مراکز درمانی جهان را دارد. استفاده بهینه از این ظرفیت‌ها از طریق برندینگ هدفمند در عراق می‌تواند اعتماد بیماران را بازگرداند و رونق دوباره‌ای به بازار گردشگری سلامت ایران ببخشد.
لزوم توجه به رفع موانع گردشگری سلامت
بازار گردشگری سلامت عراق به عنوان فرصتی مهم، به دلیل ویژگی‌های جغرافیایی، فرهنگی و اقتصادی، ظرفیت بالقوه عظیمی برای ایران به‌شمار می‌رود که به دلیل ضعف در استراتژی‌های بازاریابی و نبود زیرساخت‌های فناورانه لازم در حال از دست رفتن است. ترکیه و هند با رویکردی مبتنی بر ایجاد پلتفرم‌های ارتباطی مستقیم و حذف واسطه‌ها، توانسته‌اند اعتماد گردشگران سلامت عراقی را جذب کنند؛ اتفاقی که ایران هنوز به آن دست نیافته است.
این روند هشداردهنده، نیاز فوری به تحول در نحوه ارائه و بازاریابی خدمات گردشگری سلامت در ایران را یادآور می‌شود. تنها با پشتیبانی جدی از بخش‌خصوصی، طراحی سامانه‌های ارتباطی شفاف و مستقیم، توسعه زیرساخت‌های فناوری و برندینگ قدرتمند می‌توان ایران را به جایگاه پیشین خود در بازار گردشگری سلامت عراق بازگرداند.
در نهایت باید توجه داشت که موفقیت در این عرصه نه‌تنها منجر به افزایش درآمدهای ارزی خواهد شد بلکه نقش مهمی در تقویت دیپلماسی سلامت و افزایش همکاری‌های منطقه‌ای ایران بازی می‌کند. دولت و نهادهای ذی‌ربط باید هرچه سریع‌تر به این موضوع ورود کرده و با سیاستگذاری هوشمندانه از این صنعت استراتژیک محافظت کنند.
