صنعت کاغذ در تنگنا
هادی بهرامی- صنعت محصولات کاغذی در سال‌های اخیر به دلیل یک تلاقی مسموم از بی‌ثباتی اقتصادی داخلی و فشار‌های خارجی دچار فرسایش ساختاری شده است. در حالی که تحریم‌های بین‌المللی و افزایش سرسام‌آور نرخ ارز هزینه‌های تولید را به سطوح غیرقابل تحملی رسانده و صنایع ریالی محوری مانند کاغذسازی را به شدت تضعیف کرده است عوامل داخلی نیز بر وخامت اوضاع افزوده‌اند. به‌طور مشخص رانت‌خواری و توزیع غیرقانونی کاغذ‌های وارداتی نه‌تنها فضای رقابتی عادلانه را از بین برده بلکه منابع اصلی مواد اولیه را نیز دچار اختلال کرده است. این دوگانگی فشار تحریم از یک‌سو و ناکارآمدی مدیریتی از سوی دیگر ضربه‌‌ای مهلک بر پیکره این صنعت وارد ساخته که نتایج آن کاهش چشمگیر حجم تولید و زیان‌دهی مداوم بنگاه‌های فعال در صنعت کاغذسازی بازار‌سرمایه بوده است.
این بحران ریشه در یک ناهماهنگی مدیریتی و نظارتی گسترده دارد. کاهش قابل ملاحظه تولیدات شرکت‌های کاغذسازی نه‌تنها تابعی از بودجه‌های ناکافی یا کمبود سرمایه‌گذاری برای طرح‌های توسعه‌ای بوده بلکه نشان‌دهنده عدم توانایی در مدیریت زنجیره تامین و شیوه توزیع است که به نظر می‌رسد به نفع بازیگران غیررسمی و رانتی تنظیم شده باشد.
بر این اساس تا زمانی که سازوکار‌های توزیع شفاف‌سازی نشده و سیاست‌های حمایتی به جای حفظ رانت بر تسهیل واردات مواد اولیه و جلوگیری از قاچاق متمرکز نشود این صنعت اسیر چرخه معیوبی از کاهش ظرفیت تولید، از دست دادن بازار‌های داخلی و وابستگی روزافزون به نوسانات ارزی باقی خواهد ماند.
۴بازیگر اصلی کاغذ بورسی
صنعت محصولات کاغذی در بازار‌سرمایه گرچه در مقایسه با سایر بخش‌های تولیدی با چالش‌های جدی دست و پنجه نرم می‌کند اما هسته اصلی فعالیت خود را در قالب چهارشرکت بورسی حفظ کرده است که تاکنون از انحلال کامل گریخته و سهامشان همچنان در بورس و فرابورس مورد معامله قرار می‌گیرد.
این چهاربازیگر اصلی شامل شرکت محصولات کاغذی لطیف(با نماد «لطیف» و ارزش بازار ۱۳۶۹میلیاردتومان)، صنایع کاغذسازی پارس (نماد «چکاپا» با ارزش ۱۳۱۴میلیاردتومان)، کارتن ایران (نماد «چکارن» با ارزش ۷۷۰میلیاردتومان) و صنایع کاغذسازی کاوه (نماد «چکاوه» با ارزش ۳۸۷میلیاردتومان) هستند.
۴سهم بزرگ کاغذ؛ بی‌مشتری در بورس
نکته تامل‌برانگیز و نشان‌دهنده رکود عمیق در این گروه نه ارزش اسمی بلکه میزان نقدشوندگی و گردش معاملات آنهاست. براساس آخرین بررسی‌ها با وجود ارزش کل ۸۴/۳همتی ارزش معاملات این چهارشرکت تنها به ۳/۵میلیاردتومان در بازه زمانی مورد بررسی محدود شده است. این تفاوت فاحش منجر به ثبت نسبت ارزش به تراکنش (NVT) کل صنعت در عدد۷۲۵ شده است؛ رقمی بسیار بالاتر از میانگین کلی بازار‌سرمایه که موید نقدشوندگی بسیار ناچیز سهام این شرکت‌هاست. این وضعیت نشان می‌دهد که با وجود حضور ساختاری در بورس عملا فعالان بازار تمایلی به خرید و فروش سهام این مجموعه ندارند؛ امری که ثبات و شفافیت قیمت‌گذاری را به چالش می‌کشد.
رشد ۶۵درصدی فروش کل صنعت
در شهریور ماه۱۴۰۴ شرکت صنایع کاغذسازی کاوه با نماد چکاوه ۴/۶۲میلیاردتومان، کارتن ایران با نماد چکارن ۴۲میلیاردتومان، صنایع کاغذسازی پارس با نماد چکاپا ۵/۱۱۲میلیاردتومان و محصولات کاغذی لطیف با نماد لطیف ۱/۸۳میلیاردتومان فروش را به ثبت رساندند.
به طور کلی در شهریورماه۱۴۰۴ چکاوه ۱۹۰درصد، چکارن ۱۸۴درصد، چکاپا ۱۷درصد و لطیف ۷۰درصد رشد فروش را نسبت به دوره مشابه سال‌قبل تجربه کردند و می‌توان چنین اظهار کرد که گزارش ماهانه درخشانی در شهریور امسال داشتند. مبلغ فروش کل صنعت از ۶/۱۸۱میلیاردتومان در شهریورماه۱۴۰۳ با رشد ۶۵درصدی به ۳۰۰میلیاردتومان در شهریورماه۱۴۰۴ رسیده است. لطیف نیز ۲/۱۲+درصد، چکارن ۲/۷+درصد، چکاپا ۶/۶+درصد و چکاوه ۲/۳-درصد بازده ماهانه را به ثبت رساندند.
سقوط آزاد سودآوری صنعت کاغذ
با وجود عملکرد درخشان کاغذی‌ها در شهریورماه امسال صنعت محصولات کاغذی بورس در سال مالی۱۴۰۳ کارنامه مطلوبی نداشت و توانسته بود ۲۵۵۸میلیاردتومان درآمد عملیاتی کسب کند که نسبت به سال قبل از آن ۱۳درصد کاهش نشان میداد. سود خالص صنعت نیز از ۱۵۵میلیاردتومان سود در سال۱۴۰۲ به ۲۷۸میلیاردتومان زیان در سال۱۴۰۳ رسیده که شرایط بحرانی چهارشرکت کاغذسازی بورس را نشان می‌دهد.
این آمار و ارقام حتی نسبت به سال قبل روند مطلوبی را طی نکرده و نشانه‌های منفی را دنبال می‌کند به‌طوری که فروش صنعت با همه مشکلات مالی و اقتصادی و تورم تنها ۱۳درصد افزایش یافته و سود خالص ۴۱۹میلیاردتومانی در سال۱۴۰۰ با در نظر گرفتن بازده مورد انتظار سهامداران به زیان خالص ۲۷۸میلیارد تومانی تبدیل شده است.
حاشیه سود خالص صنعت از ۳/۵درصد در سال‌مالی۱۴۰۲ به ۹/۱۰درصد در سال‌مالی۱۴۰۳ کاهش یافته که برای شرکت‌های کاغذسازی نمادی از زیان‌سازی و نابودی ارزش است!
ضعف کاغذساز‌ها در خلق ارزش
در سال۱۴۰۳ نسبت بازده دارایی (ROA) چهارشرکت فعال در صنعت محصولات کاغذی بورس ۸-درصد، نسبت بازده حقوق صاحبان سهام ۱۹-درصد و قیمت به فروش ۵/۱واحد به ثبت رسید. نسبت قیمت به سود گذشته‌نگر (P/E TTM) سه‌ماهه‌نخست۱۴۰۴ به سطح ۱۸۵واحد افزایش یافته است که نشان می‌دهد صنعت حتی با وجود سقوط ارزش بازار بورس نمی‌تواند به اندازه یک‌هشتادوپنجم ارزش بازار خود در یک‌سال سود خالص بسازد.
این درحالی است که نسبت قیمت به سود برخی از شرکت‌های بازار‌سرمایه به زیر ۴واحد کاهش یافته است. ارزش ویژه صنعت محصولات کاغذی بورس از ۲۰۲۹میلیاردتومان در سال‌مالی۱۴۰۲ تنها با رشد ۱.۲درصدی به ۲۰۵۴میلیاردتومان در سه‌ماهه‌نخست۱۴۰۴ رسیده که عدم رشد ارزش ویژه و ضعف در خلق ارزش برای اقتصاد را می‌توان در این آمار و ارقام مشاهده کرد.
