گردشگری در دوران تحریم
نادر نینوایی- صنعت گردشگری به عنوان یکی از بخش‌های کلیدی و مؤثر در توسعه اقتصادی کشورها همواره مورد توجه قرار گرفته است. در ایران با توجه به پتانسیل‌های طبیعی، فرهنگی و تاریخی این صنعت می‌تواند نقش بسزایی در افزایش درآمدهای ارزی و اشتغالزایی ایفا کند. با این حال در سال‌های اخیر شرایط اقتصادی، سیاسی و اخیرا فعال شدن مکانیسم ماشه و تحریم‌های بین‌المللی و هشدارهای سفر به ایران چالش‌هایی را برای این صنعت به وجود آورده است. نشست اخیر وزیر میراث فرهنگی با اعضای کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی ایران فرصتی بود تا سیاست‌ها و برنامه‌های جدید برای بهبود وضعیت گردشگری کشور مورد بررسی قرار گیرد. در این نشست تاکید بر تعاملات بین‌المللی، به‌ویژه با کشورهای همسایه و بررسی وضعیت گردشگری سلامت به عنوان یکی از حوزه‌های مهم مطرح شد.
وزیر میراث فرهنگی در این نشست به اهمیت توسعه تعاملات گردشگری با عربستان به عنوان یک فرصت کلیدی برای جهش صنعت گردشگری ایران تاکید کرد. وی با اشاره به کشورهای هدف گردشگری ایران از جمله ارمنستان، آذربایجان، گرجستان، قرقیزستان، ترکیه، مالزی، مصر، اندونزی و عراق تصریح کرد که کشور عراق همچنان بازار هدف اصلی گردشگری ایران در شرایط کنونی است.
هدف‌گذاری برای دستیابی به رشد سالانه ۲۵درصدی
وزیر میراث فرهنگی در نشست با اعضای اتاق بازرگانی به هدف‌گذاری‌های آینده اشاره کرد و گفت: «هدف‌گذاری گردشگری ایران برای برنامه هفتم توسعه رشد سالانه ۵/۱۹درصد است که وزارت میراث فرهنگی این عدد را به رشد ۲۵درصد هدف‌گذاری کرده است.» وی همچنین به موفقیت‌ها در سال گذشته اشاره کرد و گفت که بیش از ۶میلیون گردشگر به ایران آمدند و در سال۱۴۰۴ نیز اهداف مد نظر محقق شد.
با این حال او به چالش‌های موجود نیز اشاره کرد و افزود که با شروع جنگ صنعت گردشگری با ۶۵درصد افت مواجه شد اما در شهریورماه به رشد مثبت ۲درصد رسید. وزیر میراث فرهنگی کاهش گردشگران ورودی در شرایط «نه جنگ و نه صلح» را طبیعی دانسته و بر ضرورت یافتن سازوکارهای مناسب برای رونق گردشگری کشور تاکید کرد.
صالحی‌امیری همچنین به مذاکرات با عربستان برای افزایش تعاملات گردشگری اشاره کرد و گفت: «اولویت عربستان بر عادی‌سازی روابط با ایران است و نقش عربستان در جهش گردشگری منطقه برای ایران بسیار مهم است.»
فعالیت دفاتر خارجی برای جذب گردشگران سلامت
جهانگیری، رییس کارگروه گردشگری سلامت اتاق بازرگانی ایران در این نشست به اهمیت گردشگری سلامت به عنوان یکی از مهم‌ترین و ارزآورترین شاخه‌های گردشگری کشور اشاره کرد. او پیشنهاد کرد که دانشگاه‌ها و مدیران گردشگری در استان‌های مرزی فعال‌تر عمل کنند. به گفته او اتاق‌های بازرگانی در شش استان مرزی و چهار استان تهران، مشهد، شیراز و اصفهان فعالیت‌های خود را برای تمرکز بر گردشگری سلامت آغاز کرده‌اند.
جهانگیری به آغاز خدمات پزشکی از راه دور در حوزه گردشگری سلامت اشاره کرد و افزود که متخصصان ایرانی به صورت آنلاین به بیماران در کشورهای خارجی خدمات‌رسانی می‌کنند. او بر لزوم نگاه اقتصادی به گردشگری سلامت تاکید کرد و گفت: «سرمایه‌گذاری در گردشگری سلامت باید جدی‌تر گرفته شود.»
ضرورت افزایش تاب آوری بخش خصوصی صنعت گردشگری
مسعود شیرین‌کلام، دبیر کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی ایران نیز در این نشست به هدف کمیسیون برای دستیابی به انسجام در تحقق اهداف برنامه هفتم اشاره کرد و گفت: «متاسفانه این انسجام در دوره‌های گذشته بین بخش خصوصی و دولت وجود نداشت.» وی همچنین بر اهمیت تاب‌آوری صنعت گردشگری در شرایط تحریم‌ها و فعال شدن مکانیسم ماشه تاکید کرد و گفت که باید به تقویت گردشگری داخلی توجه جدی شود.
شیرین‌کلام به تجربیات ترکیه در تقویت گردشگری داخلی اشاره کرد و گفت: «متاسفانه هنوز در ایران زیرساخت‌های لازم برای توسعه گردشگری داخلی وجود ندارد و باید فکری به حال تقویت این موارد کرد.»
ضرورت جلوگیری از فرسوده شدن تاسیسات گردشگری کشور
شهاب علی عرب، نایب‌رییس اول کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی ایران در این نشست به لزوم توجه به صنعت گردشگری در دوران تحریم و بازگشت مکانیسم ماشه اشاره کرد. او گفت: «وزارت میراث فرهنگی می‌تواند در تعامل جدی با اتاق بازرگانی ایران فرصت‌های سرمایه‌گذاری بیشتری در صنعت گردشگری کشور ایجاد کند.»
عرب به فرسودگی تاسیسات گردشگری کشور اشاره کرده و درخواست کرد که حفظ تاسیسات گردشگری بخش خصوصی با نگاه ویژه دنبال شود. او همچنین به شهرهای قم، مشهد و نوار شمالی کشور به عنوان مناطقی که در زمینه تاسیسات گردشگری ضعیف شده‌اند اشاره کرد و گفت: «اگر در چند استانی که در حوزه گردشگری مذهبی فعالیت دارند تاسیسات گردشگری توسعه بیشتری داشته باشد می‌توان امید بیشتری به جذب گردشگران زیارتی و خدمات‌رسانی کیفی به آنها داشت.»
کلام آخر
تحلیل وضعیت کنونی صنعت گردشگری ایران نشان می‌دهد که این صنعت با چالش‌ها و فرصت‌های متعددی روبه‌روست. در شرایط تحریم و باوجود هشدارهای سفر به ایران از سوی کشورهای غربی از یک‌سو مذاکرات با کشورهای همسایه به ویژه عربستان به عنوان یک فرصت برای توسعه و جهش گردشگری شناخته می‌شود. از سوی دیگر باید در نظر داشت که مشکلات زیرساختی و فرسودگی تاسیسات گردشگری نیاز به توجه جدی و سرمایه‌گذاری را بیش از پیش نمایان می‌کند.
افزون بر این توجه به گردشگری سلامت به عنوان یک حوزه ارزآور و پتانسیل‌ساز می‌تواند به عنوان یک استراتژی کارآمد برای جذب گردشگران خارجی و افزایش درآمدهای ارزی کشور مدنظر قرار گیرد. با توجه به تجارب کشورهای موفق در این زمینه باید بر توسعه زیرساخت‌ها و خدمات مرتبط با گردشگری سلامت تمرکز کرد.
نباید فراموش کرد که توجه به تقویت گردشگری داخلی به عنوان یک استراتژی کلیدی برای افزایش تاب‌آوری صنعت گردشگری در برابر بحران‌ها و تحریم‌ها بسیار حیاتی است. استفاده از ظرفیت‌های موجود در استان‌های مختلف و ایجاد تعاملات مؤثر بین بخش خصوصی و دولتی می‌تواند به تقویت این حوزه کمک کند. برقراری ارتباط موثر بین وزارت میراث فرهنگی و اتاق بازرگانی به عنوان دو نهاد کلیدی در صنعت گردشگری ضروری است. این همکاری می‌تواند به شناسایی و رفع موانع پیش روی صنعت گردشگری بهبود زیرساخت‌ها و جذب سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی منجر شود. به طور کلی با توجه به فرصت‌ها و چالش‌های موجود صنعت گردشگری ایران نیازمند استراتژی‌های جامع و هماهنگ برای تحقق اهداف بلندمدت و پایداری است.در این راستا توجه به بازاریابی مؤثر و جذب گردشگران از طریق تبلیغات و ایجاد برندینگ قوی برای مقاصد گردشگری ایران نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. ایجاد رویدادهای فرهنگی و جشنواره‌های محلی می‌تواند به جلب توجه گردشگران و افزایش آگاهی نسبت به جاذبه‌های گردشگری ایران کمک کند. باید بر روی آموزش نیروی انسانی فعال در این صنعت نیز سرمایه‌گذاری شود تا کیفیت خدمات بهبود یابد و تجربه مثبت برای گردشگران فراهم شود.به‌طور کلی آینده صنعت گردشگری در ایران به همکاری نزدیک‌تر بین بخش‌های دولتی و خصوصی، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و ایجاد برنامه‌های مدون و استراتژیک بستگی دارد. با تلاش‌های جمعی و برنامه‌ریزی مناسب می‌توان به رونق و شکوفایی این صنعت و در نهایت به توسعه پایدار اقتصادی کشور دست یافت.
