سرگیجه بورس در گرداب دلار
هادی بهرامی- براساس آخرین تحولات بازار ارز، دلار آزاد با قیمت ۱۱۰هزار تومان و دلار بازار توافقی یا همان دلار شرکت‌ها با قیمت ۶۹هزار تومان معامله می‌شود. به این ترتیب اختلاف قیمت میان دو نرخ دلار آزاد و دلار توافقی از ۹/۳۵درصد در پایان سال۱۴۰۳ با رشد قابل‌توجهی به ۴/۵۹درصد در این روزها رسیده که نشان می‌دهد فروش شرکت‌های صادراتی و دلاری بیش از پیش تحت فشار قرار گرفته است.
کارشناسان و فعالان اقتصادی معتقدند که چند نرخی بودن دلار به صنایع صادراتی و دلاری بازار سرمایه آسیب جدی زده به طوری که در نتیجه افزایش فاصله میان نرخ‌های دلار توافقی و آزاد، نرخ فروش و در نهایت، سودآوری شرکت‌ها کاهش یافته و به سطوح پایین‌تری رسیده است.
بر این اساس گفته می‌شود این رویکرد که هزینه‌های تولید به دلار آزاد و فروش به دلار توافقی محاسبه شود، عادلانه نیست و در صورتی که نرخ فروش شرکت‌های صادراتی به دلار آزاد محاسبه شود، ارزش فروش نسبت به بهای تمام‌شده تولید بیشتر خواهد شد و سودسازی شرکت‌ها رشد بسیار بهتری را تجربه خواهند کرد.
باید در نظر داشت که دلار تک نرخی یا دست‌کم کاهش فاصله دو نرخ دلار آزاد و توافقی تنها اهرمی برای فروش محصولات و سودآوری شرکت‌ها نیست بلکه آغازگر روند رشد فروش و افزایش سودآوری آنها در مسیری رو به جلو خواهد بود زیرا در صورت افزایش نرخ فروش به دنبال اعمال سیاست دلار تک‌نرخی یا حداقل کاهش اختلاف نرخ‌های دلار، مبلغ فروش و سود ناخالص شرکت‌ها بیشتر خواهد شد و در نهایت شرکت‌ها با سرمایه‌گذاری‌های مجدد، مدیریت بهینه هزینه‌ها و ایجاد طرح‌های توسعه‌ای می‌توانند روند رو به رشد بهتری را در سودآوری و خلق ارزش در پیش بگیرند.
نبض بورس در دست ۴ صنعت دلاری بزرگ
گروه‌های فرآورده‌های نفتی، فلزات، پتروشیمی و کانه‌های فلزی چهار صنعت بزرگ بازار سرمایه هستند که شرکت‌های دلاری و صادراتی را در دل خود جای داده‌اند. گروه پالایشی یا همان فرآورده‌های نفتی بازار سرمایه ۶۹۰همت، فلزات ۱۳۲۱همت، پتروشیمی ۱۲۱۸همت و کانه‌های فلزی ۳۴۸همت ارزش بازار دارند و بزرگ‌ترین شرکت‌های تولیدی در همین گروه صنایع فعالیت می‌کنند.
این صنایع به دلیل ارزش چشمگیر فروش و به‌خصوص ارزش بازار سهامشان تاثیر زیادی بر شاخص کل بورس می‌گذارند. شرکت پالایش نفت اصفهان ۲۰۲همت، ملی صنایع مس ایران ۶۴۷همت، پتروشیمی نوری ۲۱۰همت و در آخر، معدنی و صنعتی گل‌گهر ۹۵همت ارزش بازار بورسی دارند و لیدر چهار صنعت دلاری به حساب می‌آیند.
دلاری بودن و ارزش بازار سنگین شرکت‌ها
شاخص صنعت فرآورده‌های نفتی معمولا به دلیل دلاری بودن شرکت‌های پالایشی و ارزش بازار سنگین‌شان، ریزش کمتری را نسبت به سایر شاخص‌ها تجربه می‌کنند. این شاخص طی یک‌ماه اخیر به میزان ۸/۲۶درصد و یک‌ساله ۵۴درصد رشد کرده است که نشان می‌دهد ریسک‌های سیاسی، نظامی و اقتصادی تاثیر چندانی بر ارزش بازار قیمت سهام پالایشی نگذاشته اما روند فرسایشی را تجربه می‌کند.
فروش کل صنعت فرآورده‌های نفتی از ۱۲۸۰همت در سال۱۴۰۲ با رشد ۲/۳۹درصدی به ۱۷۸۲همت در سال۱۴۰۳ رسیده است. در مقابل سود خالص صنعت برخلاف فروش ۱/۹درصد کاهش یافته و به ۷/۱۰۸همت رسیده است.
صنعت فلزات اساسی، بازمانده از تورم
شاخص صنعت فلزات اساسی یک ماهه ۶/۱۰درصد و یک‌ساله ۳/۳درصد افزایش یافته است که در مقابل نرخ واقعی و حتی اسمی تورم، بازده قابل قبولی نیست. البته ناگفته نماند که شاخص طی شش ماهه اخیر به میزان ۱/۲۴درصد کاهش را به ثبت رسانده و یک ریزش عمیق را تجربه کرده است.
فروش صنعت طی یک‌سال مالی اخیر ۴/۱۸درصد رشد کرده و از ۸/۷۹۴همت در سال۱۴۰۲ به ۹/۹۴۰همت رسیده که طبیعتا بنیاد شرکت‌های فلزی تا حدودی جلوی ریزش عمیق قیمت سهام را گرفتند اما اگر بخواهیم از لحاظ سود سرمایه‌گذاری به مساله نگاه کنیم همچنان سهامداران بازنده حساب می‌شوند!
وضعیت بهتر گروه پتروشیمی نسبت به رقبای دلاری
شاخص صنعت پتروشیمی بازار سرمایه طی یک ماه اخیر به میزان ۱۲درصد و در عرض یک‌سال ۱/۳۸درصد افزایش یافته است. در ۱۶۰روزی که گذشت، شاخص ۲۱درصد افت کرده و با طی کردن یک روند نزولی به سطوح پایین‌تری رسیده است.
فروش و سود خالص صنعت پتروشیمی و مواد شیمیایی طی یک‌سال اخیر نسبت به سایر صنایع رشد بیشتری را تجربه کرده به‌طوری که فروش شرکت‌های فعال در این صنعت جمعا از ۵/۶۰۵همت در سال۱۴۰۲ با رشد ۶/۳۹درصدی به ۵/۸۴۵همت در سال۱۴۰۳ و همچنین سود خالص گروه از ۱۳۸همت در سال۱۴۰۲ با رشد ۱۸درصدی به ۹/۱۶۲همت در سال۱۴۰۳ رسیده است.
عملکرد ضعیف کانه‌های فلزی
شاخص صنعت کانه‌های فلزی یک ماهه ۴/۵درصد رشد و یک‌ساله ۸/۱۳درصد افت را تجربه کرده است. در حالت کلی گروه کانه‌های فلزی و شرکت‌های معدنی فعال در آن، فراکتال‌های خاصی را در شاخص تجربه می‌کنند به طوری که طی پنج سال اخیر کانه‌های فلزی نسبت به سایر صنایع دلاری بورس عملکرد ضعیف‌تری را از خود نشان داده‌اند. اگرچه فروش این گروه بورسی طی یک‌سال اخیر به میزان ۸/۱۱درصد رشد کرده اما سود خالص آن از ۳/۶۸همت در سال۱۴۰۲ با کاهش ۶/۱۲درصدی به ۷/۵۹همت در سال۱۴۰۳ رسیده است.
این پارادوکس‌های روند فروش و سودآوری را می‌توان افزایش بیش از حد هزینه‌های تولید نسبت به فروش و کاهش حاشیه سود خالص در نظر گرفت که ارزش سهام شرکت‌های معدنی را پایین آورده است.
افت حاشیه سود در صنایع ۴گانه
طی سه سال اخیر سود خالص گروه فرآورده‌های نفتی به میزان ۲/۴۳درصد، پتروشیمی ۲۶درصد و فلزات ۲/۲۱درصد افزایش یافته است. گروه کانه‌های فلزی برخلاف سه صنعت دلاری دیگر، افت سودسازی را در این مدت تجربه کرده و با کاهش ۵/۱۴درصدی مواجه شده است.
حاشیه سود خالص صنعت پالایشی در سال مالی۱۴۰۳ در محدوده ۱/۶درصد، پتروشیمی ۳/۱۹درصد، فلزات ۲۴درصد و کانه‌های فلزی ۲۹درصد برآورد می‌شود. به طور کلی حاشیه سود خالص این چهار صنعت از ۳ تا ۸ درصد در یک‌سال اخیر کاهش یافته است.
