مهاجرت به علت کاهش رفاه زیستی!
جهان صنعت– ماجرای وقوع فرونشست‌های پی‌درپی در نقاط گوناگون استان اصفهان زیرساخت‌های مختلف را دچار آسیب کرده و علاوه بر آن موجب نگرانی مردم ساکن این استان شده است. علی بیت‌اللهی، رییس بخش زلزله‌شناسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی طی روزهای اخیر در گفت‌وگو با رسانه‌ها از ضرورت انجام اقدامات لازم برای کنترل پدیده فرونشست زمین در اصفهان سخن گفته است. به گفته بیت‌اللهی اگر این کار انجام نشود، روزی می‌رسد که لازم است جمعیتی بین ۵/۲ تا ۳میلیون نفر را در اصفهان و اطراف آن تخلیه کنیم و قطعا اگر چنین اتفاقی در این منطقه بیفتد نوعی بحران ملی رخ خواهد داد.
داریوش گل‌علیزاده، مدیرکل محیط‌زیست اصفهان در این‌باره می‌گوید: مجموعه‌ای از عوامل مختلف مثل آلودگی هوا، فرونشست زمین، تغییر اقلیم و مواردی از این دست باعث کاهش رفاه زیستی در استان اصفهان و در نتیجه افزایش مهاجرت اهالی اصفهان شده است. مردم اصفهان برای برخورداری از شرایط زیستی بهتر به نقاط مناسب‌تر کشور مهاجرت می‌کنند.
پدیده جدیدی به نام مهاجرت محیط‌زیستی!
فرونشست اصفهان که حالا به مرز بحران رسیده باعث شکل‌گیری پدیده جدیدی به نام مهاجرت محیط‌زیستی شده است. متاسفانه به علت ناکارآمدی و سوءمدیریت، جمع کثیری از شهروندان این استان باید خانه و کاشانه خود را به دلیل فرونشست و در امان ماندن ترک و به نقطه‌ای امن مهاجرت کنند.
مدیرکل محیط‌زیست استان اصفهان در این‌باره گفت: در حال حاضر متاسفانه وضعیت فرونشست زمین در اصفهان به عنوان یک چالش محسوب می‌شود که به یک بحران تبدیل شده است و بیشتر فرونشست‌ها هم متاسفانه در نقاط مسکونی و سکونتگاهی دارد اتفاق می‌افتد و البته تاکنون برخی از مدارس اصفهان به دلیل فرونشست زمین تخلیه شده‌اند.
وی افزود: وقوع فرونشست‌ها یکی از پیامدهای خشکسالی‌های اخیر است که با برداشت بی‌رویه آب از سفره‌های زمینی، کاهش ورودی آب به سفره‌ها، عدم تغذیه آبخوان‌ها و همچنین خشکی رودخانه زاینده‌رود که یکی از منابع تغذیه و تعادل‌بخشی به آبخوان بوده، این فرونشست‌ها تشدید شده است. شبکه فاضلابی که در اصفهان ایجاد شده و متاسفانه آب تصفیه‌شده‌ای که از این طریق به دست می‌آید، در اختیار بخش صنعت قرار می‌گیرد و به تعادل‌بخشی سفره‌های زیرزمینی اختصاص پیدا نمی‌کند. گل‌علیزاده درباره اقدامات انجام شده، تصریح کرد: به دنبال این هستیم که از پساب حاصل از تصفیه‌خانه‌های مربوط به فاضلاب‌ها برای تعادل‌بخشی به آبخوان‌ها و سفره‌های زیرزمینی استفاده کرده و سطح برداشت آب از این سفره‌ها را کاهش بدهیم. ما علائم فرونشست را داریم می‌بینیم ۱۵تا ۱۸سانتیمتر میانگین فرونشست استان اصفهان در نقاط مختلف است که در واقع جمعیت ساکن در نقاط شهری را هم در برمی‌گیرد. اصفهان جزو استان‌های پرخطر در موضوع فرونشست زمین است. مدیرکل محیط‌زیست اصفهان با اشاره به مناطقی که بیشتر در معرض فرونشست قرار دارند، ادامه داد: در نقاطی از استان اصفهان مثل «دشت بُرخوار، دولت‌آباد، دشت مهیار شهرضا» شدت فرونشست زمین بیشتر و شدیدتر از سایر نقاط بوده، همچنین فرونشست زمین خیلی از آثار تاریخی استان اصفهان را نیز تحت‌تاثیر قرار داده است.» در گام اول باید به دنبال جلوگیری از تشدید فرونشست زمین باشیم؛ الگوی کشت مناسب که به آب کمی نیاز داشته باشد را باید در کشاورزی استان اصفهان مورد استفاده قرار بدهیم و اقدامات اینچنینی می‌تواند کمک کند که مانع تشدید وضعیت فعلی فرونشست زمین در استان اصفهان شود. اگر فرونشستی اتفاق بیفتد دیگر به هیچ وجه برگشت‌پذیر و قابل اصلاح نیست و وقتی خاک خاصیت جذب آب خود را از دست بدهد، فشرده می‌شود و یکدفعه نشست می‌کند و بسیار خطرناک است. حتی اگر بارانی بعد از فرونشست زمین ببارد، خاک قدرت جذب آن را ندارد و باعث بروز سیلاب می‌شود.
مردم و آثار تاریخی در معرض سقوط قرار دارند
گل‌علیزاده در این‌باره اظهار کرد: مردم با وقوع فرونشست‌ها نیز مثل وقوع خشکسالی و… به سمت نقاط و شهرهایی مهاجرت کرده‌اند که به اصطلاح شهرهای برخوردار هستند و شرایط زیستی بهتری دارند. این مهاجرت نشان می‌دهد مبدا شرایط زیستی مناسبی ندارد و به دنبال آن شهرهای مقصد یا همان شهرهای برخوردار از امکانات نیز به دلیل افزایش مهاجرت و تراکم جمعیتی بیش از توان اکولوژیکی و محیط‌زیستی آن مناطق نیز دچار مشکل و کم‌برخورداری می‌شوند. وی با اشاره به تهدید جدی فرونشست برای آثار تاریخی افزود: خطرات فرونشست زمین در هر نقطه‌ای آنقدر مهم و غیرقابل جبران است که در صورت بی‌توجهی به هشدارهای اولیه، علاوه بر وارد آمدن آسیب به ابنیه تاریخی، مردمی که در حال تردد با خودروها در آن محدوده هستند نیز دچار آسیب‌های جدی می‌شوند و خب این مساله در مورد اصفهان نیز صدق می‌کند. در اصفهان چون رودخانه زاینده‌رود تحت‌تاثیر فرونشست قرار گرفته، همین الان در آثار تاریخی چون سی‌وسه پل، پل خواجو و… هم ترک‌هایی دیده شده است. در برخی دیگر از آثار تاریخی سطح شهر اصفهان این ترک‌ها دیده می‌شود و در خیلی از خانه‌ها و مدارس نیز این ترک‌ها مشاهده شده و خب اینها همه علامت فرونشست است و باید از ایجاد خسارت و آسیب جدی به عموم مردم مثل دانش‌آموزان و سایر شهروندان جلوگیری کنند و پس از انجام بررسی و آسیب‌شناسی در نقاطی که ترکی مشاهده شود، اگر در پهنه قرمز بحرانی قرار بگیرد، منزل یا مدرسه و با هر ابنیه دیگری که باشد، آن را تخلیه می‌کنند. با این اوصاف تهدید و تبعات فرونشست تنها برای اصفهان نیست. به باور بسیاری از کارشناسان و فعالان محیط‌زیستی
۴۰۰ دشت ایران هم اینک در معرض خطر قرار دارند. حال که فرونشست اصفهان به مرز بحران رسیده، کارشناسان با اشاره به این مساله هشدار داده‌اند که علاوه بر اصفهان، کرمان نیز در معرض خطر فرونشست قرار دارد.
استان‌های در معرض تهدید
از نظر جمعیت شهری نیز استان‌های تهران، خراسان‌رضوی، اصفهان، البرز، کرمان و قم هرکدام با جمعیتی بالای یک میلیون نفر در ردیف استان‌هایی با ریسک جمعیتی بالا و در معرض خطر فرونشست زمین قرار دارند. استان‌هایی که پهنه‌هایی با خطر بالای فرونشست زمین دارند، به ترتیب گستردگی عبارتند از: اصفهان، تهران، کرمان، خراسان‌رضوی، البرز، فارس، یزد، همدان، مرکزی، چهارمحال‌وبختیاری، آذربایجان‌شرقی، زنجان، قم، اردبیل، کردستان، آذربایجان‌غربی، مازندران، خراسان شمالی و کرمانشاه. براساس مطالعات انجام شده، استان اصفهان با ۳۱شهر واقع بر پهنه‌های با خطر بالای فرونشست زمین، در ردیف نخست از نظر سکونتگاه‌های شهری دارای بیشترین زون فرونشست قرار دارد. پس از آن، استان‌های تهران با ۳۰شهر، کرمان با ۲۵شهر و خراسان‌رضوی با ۲۴شهر، رتبه‌های بعدی را از منظر این مخاطره به خود اختصاص داده‌اند. در میان محدوده‌های واقع بر پهنه‌های با خطر بالای فرونشست زمین، شهرهای استان خراسان‌رضوی وضعیت نامطلوب‌تری نسبت به دیگر شهرها دارند، همچنین استان‌های تهران، اصفهان، یزد، کرمان و قم دارای تعداد بیشتری از واحدهای مسکونی فاقد اسکلت هستند که بر پهنه‌های فرونشستی با خطر بالا واقع شده‌اند.این موضوع نشان می‌دهد علاوه بر اصفهان، استان‌های دیگری نیز در معرض فرونشست قرار دارند که می‌تواند به دنباله آن بحران‌ها و تبعات گسترده‌ای برای جامعه و کشور شکل گیرد که بسیار آسیب‌زاست.
تبعات گسترده فرونشست
معضل فرونشست را می‌توان از ابعاد مختلف بررسی کرد. این مساله ابتدا زیرساخت‌های یک استان را نابود می‌سازد. بسیاری از کارشناسان معتقدند که فرونشست می‌تواند باعث ترک‌خوردگی یا خراب شدن پل‌ها و جاده‌ها و تاسیسات شهری شود. از سوی دیگر به‌دنباله این موضوع، هزینه‌های سنگین تعمیرات و بازسازی در صورت خرابی این زیرساخت‌ها به‌وجود می‌آید. علاوه بر آن حوزه کشاورزی نیز دچار آسیب جدی خواهد شد. کاهش سطح زمین و فرسایش خاک موجب نابودی زمین‌های کشاورزی خواهد شد که باعث شکل‌گیری بحران غذایی، افزایش قیمت محصولات، بیکاری افراد و از بین سرمایه می‌شود. فرونشست اما تبعات محیط‌زیستی نیز به‌دنبال دارد. تخریب خاک و پوشش گیاهی، افزایش احتمال وقوع سیل و آبگرفتگی را نیز به‌دنبال خواهد داشت. در نتیجه این بحران‌ها محیط‌زیست زیبای کشور نابود شده و زندگی جمعیت کثیری از مردم هم آسیب خواهد دید. علاوه بر تبعات اقتصادی، معیشتی و محیط‌زیستی که عنوان شد، معضلات جدی اجتماعی نیز به‌دنباله فرونشست در جامعه شکل می‌گیرد. برای مثال اگر این موضوع در بلند‌مدت ادامه‌دار شود، بحران مهاجرت شهروندان درگیر فرونشست رخ می‌دهد.
به باور کارشناسان، درصورت وخیم شدن اوضاع، مردم ناچار هستند به شهرهای اطراف مهاجرت کنند. این مساله علاوه بر بحران افزایش جمعیت، فشارهای شدید اقتصادی و اجتماعی را برای استان‌های مهاجرت‌پذیر ایجاد می‌کند. از سوی دیگر امنیت غذایی مردم نیز در صورت ادامه‌دار بودن فرونشست شکل می‌گیرد. این مسائل جدای از هزینه‌های سنگین اقتصادی باعث کاهش اعتماد مردم شده و می‌تواند بار سنگینی را بر دوش کشور بگذارد.
زنگ خطر به صدا درآمده
گفتنی است، باوجود هشدارهای متعدد کارشناسان درباره بحران‌های فعلی، متاسفانه اقدام جامع و کاملی از سوی دولت انجام نشده و این موضوع در آینده می‌تواند آسیب جدی را به جامعه وارد کند. حال که در طول روزهای اخیر زنگ خطر فرونشست در اصفهان به صدا در آمده، امید می‌رود توجه کافی به این مساله شود. گفته شد که اگر چنین نشود میلیون‌ها انسان مجبورند محل زندگی خود را ترک و به مکانی دیگر مهاجرت کنند که در نتیجه آن پیامدهای منفی متعددی به بار خواهد آمد و شرایط کشور را بیش از پیش دشوارتر خواهد کرد.
