جست‌وجوی خرد در کهکشان سیاسی
کورش الماسی
وقایع در کهکشان سیاسی (داخلی و خارجی) با سرعتی بی‌سابقه در حال رخ دادن هستند؛ اینکه کهکشان سیاسی فاقد خرد جهانی (آسمانی) و مبتنی بر خرد ملی است. به عبارتی «خرد ملی» اصلی‌ترین عنصر کهکشان سیاسی است. حضور و بقای اراده‌ها و ساختارها در کهکشان سیاسی مبنی بر خرد فردی یا یک اقلیت نه‌تنها ناممکن بلکه گرفتاری اراده‌ها و ساختارها در آغوش سیاه‌چاله‌ها، سرانجامی اجتناب‌ناپذیر خواهد بود.
وقایع سال‌های اخیر به‌ویژه جنگ ۱۲روزه دیگر جایی برای شعار، رودربایستی، عدم صداقت، توجیهات عوامانه و… نمی‌گذارد. نظام در مرحله و شرایطی است که تصمیم‌گیری خردبنیاد و وجودی اجتناب‌ناپذیر است. تصمیم وجودی معطوف به این است که چگونه می‌خواهد انواع و انبوه چالش‌های اجتماعی و ملی را مدیریت کند؟ امر پنهانی نیست که با توجه به تحولات داخلی و خارجی در سال‌های اخیر به‌ویژه جنگ ۱۲روزه، مدیریت افکار عمومی و توده‌ها با انواع روش‌ها و ابزارهای سخت و نرمی که در دهه‌های گذشته استفاده شده، میسر و ممکن نیست.
روی سخن به سوی اذهان و اراده‌هایی است که به دلایل گوناگونی چون منفعت، نگرانی از خلع مدیریتی، دخالت بیگانه، پرهیز از تحقیر شدن توسط بیگانگان و… دغدغه امنیت و تداوم ساختار مدیریت کلان را دارند. دغدغه‌مندان صادق باید بپذیرند که روش‌های سخت و نرم دهه‌های گذشته دیگر مناسب مدیریت شرایط کنونی و پرچالش نیستند. شاید بیان یک نکته منطقی بتواند دلیل ناکارآمدی روش‌های سخت و نرم گذشته را ترسیم کند. «ساختار (از هر نوعی) یعنی نظم. امر پنهانی نیست که بی‌نظمی تمامی امور و شرایط اجتماعی و سیاسی را احاطه کرده بنابراین از منظر منطقی و کاربردی بی‌نظمی فراگیر، حاکی از فروریزش یک ساختار است.
یگانه مسیر صیانت(کارآمدی) و کاربردی از ساختار، توسل به خردجمعی («ای ایران») است چراکه به گواه شواهد بی‌شمار تاریخی و تجربی، اراده صرف برای صیانت از یک ساختار ناکارآمد و آشفته کافی نیست.
در ادامه تبیین کلی و مختصری از مفهوم «خرد» ارائه می‌شود. به کاربردی‌ترین بیان خرد به مثابه یک پدیده روانشناختی، معطوف به توانایی انسان برای درک پدیده‌ها، امور و شرایط محیط پیرامون است. درک به تعبیری کاربردی و کلی، ابزار(سلاح) بقای انسان در طبیعت(جامعه) است.
ناکارآمدی و بی‌نظمی ساختار مدیریت کلان که مبنای انواع و انبوه چالش‌ها (ناترازی‌ها) است، بر هیچ ذهن دغدغه‌مند و صادقی پنهان نیست. اگر بپذیریم که خرد، توانایی درک پدیده‌ها، امور و شرایط پیرامون است، آنگاه خرد به ما می‌گوید تدبیر و پذیرش یک متر سیاسی از اوجب واجبات است.
ضرورت متر سیاسی چیست؟ تقریبا تمامی اظهارنظرها، ادعاها، راهکارها، اهداف و… در کهکشان سیاسی داخلی مبتنی بر فهم و اراده فردی، جناحی یا برخی نهاد‌هاست.
فقدان متر سیاسی که برای انواع اظهارنظرها، تصمیم‌ها، ادعاها و… منشأ بی‌نظمی‌ها و چالش‌های بی‌شمار اجتماعی است. به عنوان مثال بر چه اساس (متری) شخصیت‌ها و نهادهای سیاسی برخی تصمیم‌ها در عرصه‌های گوناگون (روابط خارجه، آموزش و پرورش و…) را اتخاذ می‌کنند یا نمی‌کنند؟
در جهان توسعه‌یافته معاصر کاربردی و کم هزینه‌ترین متر سیاسی، منافع جمعی(ملی) است بنابراین تدبیر، تدوین و ارائه یک تعریف علمی از منافع ملی می‌تواند بنیادی‌ترین وظیفه شورای‌عالی امنیت ملی باشد چراکه بنا به تمامی اصول آسمانی و زمینی حصول امنیت ملی منهای منافع ملی ناممکن است. لزوم «تعریف علمی» از منافع ملی به این دلیل ساده و کاربردی بوده که درک علمی پدیده‌ها، امور و شرایط مبنای درک جمعی است. اینکه درک جمعی مبنای همکاری پیرامون اهداف مشترک(منافع ملی) است.
پیامد آنی و مستقیم تدبیر و تدوین، تعریف علمی از منافع ملی توسط شورای‌عالی امنیت ملی، کنترل اذهان و اراده‌ای نابینا شده توسط منفعت فردی و جناحی خواهد بود. به عبارتی کاربردی، متر سیاسی مبتنی بر خرد(جمعی) به همه نشان خواهد داد که در جهان علم و فناوری بنیاد معاصر، قدرت به مثابه یک شرکت سهامی عام زیست می‌کند. قدرت به مثابه یک شرکت خصوصی متعلق به قرون پیشین است که فاقد علوم و فناوری جوامع کنونی بودند.
در جهان دانش، فناوری و فاقد اخلاق، قانون، احساس و بی‌رحم، پایداری سیاسی و ملی منهای یک متر سیاسی ناممکن است. یکی دیگر از پیامدهای مثبت تدبیر و تدوین متر سیاسی توسط شورای‌عالی امنیت ملی این است که امکان قطع دخالت‌های کشور‌های غربی (و شرقی) در امور داخلی(ملی) را مهیا می‌کند. به عنوان مثال خواجه حافظ شیرازی هم می‌داند که غربی‌های ریاکار از موضوع و برنامه هسته‌ای ایران برای کسب منافع و خنثی کردن چین استفاده ابزاری می‌کنند.
