نگرانی‌ها درباره باغ جنت شیراز
نادر نینوایی– باغ جنت شیراز یکی از مکان‌های مهم و تاریخی این شهر است که در ورودی غربی شیراز واقع شده است. این باغ تاریخی به عنوان یک نماد از هنر و معماری ایرانی در دوره قاجاریه شناخته می‌شود. باغ جنت نه‌تنها به خاطر زیبایی‌های طبیعی‌اش بلکه به دلیل تاریخ غنی و هویت فرهنگی‌اش همواره مورد توجه گردشگران و دوستداران میراث فرهنگی قرار دارد. در سال‌های اخیر اما باغ جنت با چالش‌هایی مواجه شده که نگرانی‌هایی را در میان شهروندان شیرازی و دوستداران میراث فرهنگی ایجاد کرده است.
آنطور که در کارزار «اعتراض شهروندان شیراز به واگذاری و تخریب بخش اعظمی از محیط باغ (پارک) جنت آمده»، واگذاری بخشی از محیط پیرامون باغ جنت به یک شرکت خصوصی برای راه‌اندازی مجتمع هلدینگ خودرویی، نگرانی‌هایی را در بین شهروندان شیرازی برانگیخته است. به عقیده نویسندگان این کارزار، این واگذاری باعث می‌شود فضایی که باید به پارکینگ خودرو اختصاص می‌یافت و معضل جای پارک و ترافیک در محدوده باغ جنت را برطرف می‌کرد از دست برود. برخی کنشگران اجتماعی معتقدند که با توجه به اینکه باغ جنت در ایام نوروز به عنوان یکی از مقاصد اصلی گردشگری شناخته می‌شود، این تغییر کاربری می‌تواند تاثیرات منفی بر تجربه بازدیدکنندگان و گردشگران داشته باشد.
تاریخچه باغ جنت
باغ جنت در سال۱۲۲۳هجری قمری به دستور حاج میرزا ابوالحسن خان مشیرالملک احداث شد. مشیرالملک یکی از مقامات و ثروتمندان آن زمان با استفاده از قنات‌های قدیمی و منابع آب موجود در منطقه، باغی زیبا و پر رونق را به وجود آورد. این باغ شامل عمارت‌های مجلل، استخرها، جوی‌های آب و باغچه‌های گل بود که در آن زمان به عنوان یکی از زیباترین باغ‌های شیراز شناخته می‌شد.
در طول تاریخ باغ جنت چندین بار دست‌به‌دست شده و مالکان مختلفی داشته است. در دوره پهلوی این باغ به تصرف دولت درآمد و مرمت و بازسازی شد. با گذشت زمان، باغ جنت نه‌تنها به یکی از جاذبه‌های گردشگری شیراز تبدیل شد بلکه به عنوان مکانی محبوب برای تفریح شیرازی‌ها و البته گردشگران مورد توجه قرار گرفت. امروزه باغ جنت یکی از پارک‌های عمومی شهر شیراز و محلی برای تفریح و استراحت بوده که هر ساله میزبان گردشگران و مسافران بسیاری است.
زیبایی‌های طبیعی و معماری باغ
باغ جنت به عنوان یکی از زیباترین باغ‌های شیراز دارای طراحی خاصی است. درختان میوه، گل‌های رنگارنگ و جوی‌های آب فضایی دلنشین را برای بازدیدکنندگان فراهم می‌آورد. این باغ از نظر معماری نیز مورد توجه قرار دارد. عمارت‌های موجود در باغ با طراحی‌های زیبا و منحصر به فرد نشان‌دهنده هنر و ذوق معماران ایرانی در دوران قاجاریه هستند.
چشم‌انداز باغ جنت به گونه‌ای طراحی شده که بازدیدکنندگان را به یاد باغ‌های ایرانی قدیم می‌اندازد. وجود استخرها و جوی‌های آب در این باغ حس تازگی و شادابی را به بازدیدکنندگان منتقل می‌کند. درختان سر به فلک کشیده و سایه‌های دلپذیر آنها نیز مکانی مناسب برای استراحت و تفریح به شمار می‌رود.
چالش‌های کنونی باغ جنت
در سال‌های اخیر باغ جنت با چالش‌های جدی مواجه شده است. مهم‌ترین این چالش‌ها واگذاری بخشی از محیط پیرامون باغ به بخش‌خصوصی و نگرانی‌ها در خصوص از دست رفتن فرصت تبدیل این محیط پیرامونی به پارکینگ خودرو است. برخی کنشگران میراث فرهنگی معتقدند که این تصمیم فضایی را که باید به پارک خودرو اختصاص می‌یافت می‌گیرد و حقوق عمومی شهروندان را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
این واگذاری نگرانی‌هایی را در میان شهروندان شیراز به وجود آورده و کارزارهای اعتراضی را شکل داده است. شهروندان به شدت نگران هستند که حتی این تغییرات به تدریج منجر به از بین رفتن هویت تاریخی و فرهنگی باغ جنت شود.
حمید صفایی، کنشگر حوزه میراث فرهنگی و نویسنده کارزار مربوط به باغ جنت شیراز در خصوص وضعیت این باغ و چالش‌های آن به «جهان‌صنعت» گفت: قدمت باغ جنت به دوره قاجاریه می‌رسد. در سال‌های گذشته قرار بر این بود که باغ جنت کاربری پارک و فضای عمومی در دسترس مردم را داشته باشد. بخشی از باغ که در اختیار شهرداری است شامل پارک، خدمات ورزشی و ارائه خدمات عمومی است و بهره‌برداری از آن به بخش‌خصوصی واگذار شده است. در جوار باغ جنت اما فضایی به پارکینگ روباز خودرو اختصاص داشت، با این وجود بهره‌برداری آن در نهایت به شهربازی اختصاص یافت و در نتیجه همچنان محیطی به عنوان پارکینگ که پاسخگوی نیازهای مراجعان باشد وجود ندارد. در نهایت قرار شد فضایی را اختصاص داده و پارکینگ طبقاتی احداث کنند؛ فضایی که حدود یک هکتار وسعت داشت. به تازگی اینطور اعلام شد که واگذاری این فضای جدید پارکینگ طبقاتی اتفاق افتاده است. شنیده‌ها اما حاکی از آن است که قرار است این فضا به یک شرکت هلدینگ خودرویی واگذار و این بخش هم به یک مرکز نمایندگی‌های خودرویی تبدیل شود.
وی افزود: متاسفانه مدیریت شهری تاکنون در خصوص تصمیم خود در مورد آینده زمینی که قرار بود پارکینگ طبقاتی شود شفاف‌سازی نکرده است. برخی شنیده‌ها نیز حاکی از آن است که این محل اصلا قرار نبوده تبدیل به پارکینگ شود و حتی فروخته شده تا خرج شهر شود. باید در نظر داشت که واگذاری این محیط پیرامون باغ جنت به عنوان میراثی تاریخی و گردشگرمحور صحیح نیست. فراموش نکنیم که در روزهای تعطیل و پنجشنبه و جمعه اطراف باغ جنت جای پارک خودرو در دسترس مراجعان نیست و نیاز به پارکینگ در این بخش به شدت احساس می‌شود. نبود پارکینگ در این محدوده باعث شده که سرقت خودرو افزایش یابد بنابراین تامین پارکینگ برای باغ جنت و تامین امنیت روانی مراجعان ضروری است.
تاثیرات منفی بر محیط‌زیست
برخی کنشگران اجتماعی معتقدند که واگذاری زمین‌های مجاور باغ جنت به یک شرکت خصوصی به معنای حذف آرامش کنونی این مکان تاریخی است. با ایجاد مجتمع‌های تجاری و تغییر کاربری پارکینگ عمومی به دیگر پروژه‌های غیرمرتبط، فضای باغ جنت به شدت تحت تاثیر قرار می‌گیرد و این امر خوشایند نیست.
این تغییرات نه‌تنها به کیفیت زندگی شهروندان آسیب می‌زند بلکه می‌تواند تجربه گردشگران را نیز تحت تاثیر قرار دهد. با افزایش ترافیک و ازدحام خودروها در خیابان‌های اطراف باغ، مشکلاتی نظیر بی‌نظمی بصری به وجود آمده است. این وضعیت به ترافیک سنگین در این منطقه دامن می‌زند و بیش از آنکه اثر مثبتی داشته باشد، می‌تواند چالش‌برانگیز قلمداد شود.
نارضایتی عمومی و کارزارهای اعتراضی
شهروندان شیرازی با برگزاری کارزاری به نام «اعتراض شهروندان شیراز به واگذاری و تخریب بخش اعظمی از محیط باغ (پارک) جنت»، خواهان توقف پروژه و بازگشت به وضعیت قبلی باغ جنت هستند. شکل‌گیری این کارزار می‌تواند نشان‌دهنده عزم و اراده شهروندان برای حفظ این میراث فرهنگی باشد و باتوجه به اهمیت باغ جنت به نظر لازم است که مسوولان امر با دقت نظر، شنونده مطالبات مردمی باشند و اقدامات کارشناسی و نظرهای مردمی را در اقدامات آتی خود مورد توجه قرار دهند.
شهروندان از مسوولان می‌خواهند که شفاف‌سازی کنند و به دغدغه‌های آنها پاسخ دهند. این درخواست‌ها شامل توقف عملیات ساخت‌وساز، حفظ فضای باغی و تامین پارکینگ است. این اعتراضات به وضوح نشان‌دهنده اهمیت باغ جنت در فرهنگ و تاریخ شیراز است و تاکید می‌کند که این باغ باید به عنوان یک میراث فرهنگی حفظ و به درستی مدیریت شود.
نقش مسوولان در حفاظت از باغ جنت
حفاظت از باغ جنت نیازمند همکاری و همفکری بین شهروندان و نهادهای مسوول است. مسوولان باید به دغدغه‌های شهروندان توجه و در راستای حفظ این میراث فرهنگی و تاریخی اقدام کنند.
اقدامات لازم شامل شفاف‌سازی در مورد پروژه‌های توسعه‌ای، توقف واگذاری‌های غیرکارشناسی و حفاظت از محیط‌زیست باغ است، همچنین باید برنامه‌های بهبود و بازسازی برای حفظ زیبایی و هویت باغ جنت تدوین شود. باید توجه داشت که باغ جنت شیراز نه‌تنها یک فضای تفریحی بلکه یک نماد از تاریخ و فرهنگ این شهر است. حفاظت از این باغ و جلوگیری از تخریب آن باید در اولویت قرار گیرد. با توجه به ارزش تاریخی و زیبایی‌های طبیعی این مکان ضروری است که همه تلاش‌ها به سمت حفظ و احیای آن معطوف شود تا نسل‌های آینده نیز بتوانند از زیبایی‌ها و تاریخ غنی این باغ به شکل مطلوب بهره‌مند شوند.
در نهایت باغ جنت شیراز باید به عنوان یک گنجینه تاریخی و فرهنگی مورد توجه واقع شده و خدمات ضروری نظیر ارائه پارکینگ خودرو در محیط اطراف آن مورد توجه قرار گیرد. این باغ باید برای نسل‌های آینده حفظ و مدیریت شود تا همگان بتوانند از آن لذت ببرند و از تاریخ و فرهنگ غنی شیراز آگاهی پیدا کنند.
