استراتژی توریسم در پساجنگ
مژگان کریم‌نیایی– صنعت گردشگری به عنوان یکی از پتانسیل‌های اقتصادی کشور در سال‌های اخیر با چالش‌های متعددی روبه‌رو بوده است. جنگ ۱۲روزه با رژیم صهیونیستی و تنش‌های سیاسی با کشورهای غربی شرایط را برای این صنعت دشوارتر از قبل کرده و بر رکود حاکم بر آن افزوده است. این وضعیت نه‌تنها بر تعداد گردشگران ورودی به کشور تاثیر گذاشته بلکه موجب کاهش انگیزه سفرهای داخلی نیز شده است.
در برخی مقاطع نظیر یکی،دو سال ابتدایی پس از امضای برجام که تنش‌های سیاسی کاهش یافته بود، ایران با غنای فرهنگی، تاریخی و طبیعی خود به‌عنوان یک مقصد گردشگری جذاب شناخته می‌شد اما با آغاز تنش‌های بعدی بر سر پرونده هسته‌ای، روی کار آمدن ترامپ در آمریکا و نهایتا جنگ اخیر این تصویر به شدت تحت‌تاثیر قرار گرفت. جنگ و درگیری‌ها باعث ناامنی در منطقه شده و بسیاری از گردشگران را از سفر به ایران منصرف کرده است.
رکود حاکم بر صنعت گردشگری ایران به‌طور مستقیم به اقتصاد کشور آسیب می‌زند. این صنعت به عنوان یک منبع مهم درآمد و اشتغال، با ریزش تعداد گردشگران و کاهش درآمدهای حاصل از گردشگری، افول شرایط اقتصادی هتل‌ها، رستوران‌ها و کسب‌وکارهای وابسته مواجه شده است. تحت‌تاثیر این شرایط بسیاری از کارگران این حوزه به دلیل کاهش فعالیت‌ها با بیکاری مواجه می‌شوند و این امر به افزایش نرخ بیکاری در کشور دامن می‌زند.
زیان‌های ناشی از رکود گردشگری اما فقط محدود به جنبه‌های اقتصادی نیست. کاهش گردشگری به معنای کاهش تبادل فرهنگی و اجتماعی نیز هست. ایران با تاریخ غنی و فرهنگی متنوع خود می‌تواند پلی برای ایجاد ارتباطات فرهنگی بین ملت‌ها باشد اما با کاهش گردشگران این فرصت‌ها از بین می‌رود و تبادل فرهنگی که می‌تواند به درک و شناخت بهتر بین ملت‌ها کمک کند، محدود می‌شود.
در این شرایط نوع نگاه و استراتژی دولت برای عبور از این وضعیت و سرپا نگه داشتن صنعت گردشگری بسیار مهم است. آنطور که معاون گردشگری کشور به «جهان‌صنعت» گفته استراتژی دولت در این وضعیت، جذب گردشگران زیارتی و گردشگران سلامت از کشورهای همسایه و کشورهای حوزه تمدنی ایران است. به عقیده وی، این رویکرد می‌تواند به عنوان یک راهکار موثر برای احیای صنعت گردشگری محسوب شود و با تمرکز بر نقاط قوت و ظرفیت‌های موجود به جذب گردشگران جدید کمک کند.
امید‌ها و استراتژی‌های دولت برای جذب گردشگر
انوشیروان محسنی‌بندپی، معاون گردشگری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در پاسخ به این پرسش که با توجه به شکننده بودن آتش‌بس و عدم تمایل گردشگران خارجی و خصوصا غربی‌ها برای سفر به ایران در این شرایط، آیا امیدی به جذب گردشگر وجود دارد به «جهان‌صنعت» گفت: ظرفیت‌های کشور در حوزه گردشگری ابعاد مختلفی دارد و قبل از جنگ ۱۲روزه رژیم صهیونیستی نیز پذیرش مسافر از کشورهای اروپایی چندان قابل توجه نبود. این مقام مسوول در پاسخ به این پرسش که در شرایط کنونی برنامه وزارت گردشگری برای رونق گردشگری چیست، گفت: راهبرد وزارت گردشگری در این زمینه و در این مقطع این است که در مرحله نخست بر توسعه گردشگری داخلی تمرکز کنیم و دوم آنکه در توسعه گردشگری روی ظرفیت‌هایی که خیلی تحت‌تاثیر جنگ هستند، تمرکز نکنیم، همچنین در مسیر توسعه گردشگری تمرکز به حوزه‌هایی نظیر گردشگری زیارتی و گردشگری سلامت می‌تواند نتیجه‌بخش و مفید باشد.
وی ضمن اشاره به آمار گردشگری ورودی کشور و مقایسه آن با وضعیت سال قبل گفت: اگر به آمار ورودی گردشگران در مرداد نگاه کنید، می‌بینید که در خرداد۱۴۰۴ نسبت به خرداد۱۴۰۳ حدود ۱۹درصد کاهش گردشگر داشتیم. در تیرماه این کاهش به ۵۲درصد رسید و در مرداد نیز ۱۲درصد منفی بود. این آمار نشان می‌دهد به سمت پایداری در حال حرکت هستیم. معاون گردشگری کشور در ادامه با اشاره به اهمیت تقویت مناسبات گردشگری با کشورهای همسایه خاطرنشان کرد: با تقویت ظرفیت‌هایی که با کشورهای همسایه ایجاد کرده‌ایم و توانمندی‌هایی که در حوزه گردشگری سلامت و گردشگری زیارت داریم، ظرفیت‌ها را فعال کرده‌ایم و امیدواریم که در شهریورماه از وضعیت منفی خارج شویم و آمار مثبت داشته باشیم، همچنین کشورهای حوزه تمدنی ایران(تاجیکستان، افغانستان و…) و کشورهای محور نوروز و کشورهای همسایه نیز در برنامه‌های وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی برای جذب گردشگر مدنظر هستند.
لزوم باز شدن گره دیپلماسی
باید در نظر داشت رکود کنونی در صنعت گردشگری می‌تواند منجر به کاهش سرمایه‌گذاری در این بخش شود. در نتیجه این وضعیت، سرمایه‌گذاران به دلیل ناامنی و عدم ثبات تمایل کمتری به سرمایه‌گذاری در پروژه‌های گردشگری دارند. این امر می‌تواند به کاهش ساخت زیرساخت‌ها و ارائه خدمات گردشگری منجر شود و در نهایت به تضعیف این صنعت دامن بزند.
در این وضعیت اگرچه اقداماتی نظیر تمرکز بر جذب گردشگران زیارتی و گردشگران سلامت می‌تواند برای کوتاه مدت راهگشا باشد اما باز شدن گره صنعت گردشگری و ورود تعداد بالای گردشگران خارجی خصوصا از کشورهای گردشگر فرست غربی به کشور در گرو رفع تنش‌های موجود و حل شدن مسائل دیپلماتیک است. پر واضح است که برطرف شدن مشکلات در حوزه دیپلماسی اقدامات موثر از سوی وزارت امور خارجه برای حل تنش‌ها و شاید تغییر برخی رویکردها و سیاست‌ها را می‌طلبد و تحقق آن نیازمند همراهی تمام بخش‌های دولت است.
با توجه به این شرایط برای بهبود وضعیت صنعت گردشگری ایران نیاز به ایجاد ثبات سیاسی و امنیتی و همچنین بهبود روابط با کشورهای خارجی احساس می‌شود. برگزاری رویدادهای فرهنگی و جشنواره‌ها نیز می‌تواند به جذب گردشگران و احیای این صنعت کمک کند. افزون بر این توجه به نیازها و خواسته‌های گردشگران و ارائه خدمات با کیفیت می‌تواند به بازگشت رونق به صنعت گردشگری ایران کمک کند. در ادامه ایجاد کمپین‌های تبلیغاتی موثر و استفاده از رسانه‌های اجتماعی برای ترویج فرهنگ و تمدن غنی ایران می‌تواند به جذب گردشگران بیشتری منجر شود.
باید اذعان داشت با توجه به این شرایط برای بهبود وضعیت صنعت گردشگری ایران نیاز به ایجاد ثبات سیاسی و امنیتی و همچنین بهبود روابط با کشورهای خارجی احساس می‌شود. برگزاری رویدادهای فرهنگی و جشنواره‌ها نیز می‌تواند به جذب گردشگران و احیای این صنعت کمک کند. افزون بر این موارد، توجه به نیازها و خواسته‌های گردشگران و ارائه خدمات با کیفیت می‌تواند به بازگشت رونق به صنعت گردشگری ایران یاری رساند.
در نهایت ایجاد یک استراتژی جامع و مشارکتی با در نظر گرفتن نظرات و نیازهای فعالان صنعت گردشگری می‌تواند به این بخش کمک کند تا از رکود خارج شده و به سمت رشد و توسعه پایدار حرکت کند.
