نبرد با ناترازی گاز آغاز شد
هستی عبادی– بعد از بحران قطع برق‌های گسترده، حالا کم‌کم مردم باید برای بحرانی دیگر- هرچند نام‌آشنا- یعنی بحران گاز آماده شوند. از همین امروز در گرم‌ترین روزهای سال هشدارها برای زمستان پیش‌رو آغاز شده است. هرچند زمستان سال پیش، قطعی گاز مشمول بخش خانگی نشد اما برای زمستان پیش‌رو تضمینی هم وجود ندارد زیرا بنا به گفته مدیر عامل شرکت ملی گاز میزان ناترازی گاز در سال‌جاری ۳۵۰ تا ۴۰۰میلیون مترمکعب تخمین زده شده است و باید توجه داشت که ناترازی یک‌روزه به وجود نیامده که یک‌روزه هم از بین برود.
ناترازی گاز از ابتدای سال۱۴۰۰ در ایران رونمایی شد. براساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، میزان ناترازی گاز در سردترین ماه‌ها در سال۱۴۰۱ به ۳۱۵میلیون مترمکعب در روز رسید و در سال۱۴۰۲ به حدود ۲۸۰میلیون مترمکعب در روز کاهش یافت اما به دلیل رشد تقاضا و جاماندن تولید از مصرف، شکاف ناترازی افزایش یافت.
عبور موفق از زمستان سخت۱۴۰۳ بدون خاموشی گسترده، نقطه‌عطفی در کارنامه صنعت گاز کشور بود؛ دستاوردی که به گفته سعید توکلی، معاون وزیر نفت و مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران، نه حاصل یک اقدام مقطعی بلکه نتیجه مدیریت یکپارچه، تصمیم‌های جسورانه و همراهی ملی در شرایطی پرچالش بود. حالا و در ادامه همان مسیر مدیریت ناترازی گاز، سعید توکلی از دو مولفه تولید و مصرف به عنوان آلترناتیو پیش‌روی وزارت نفت در زمستان پیش‌رو نام می‌برد. به‌گفته او، هر چقدر تولید افزایش یابد، بدون مدیریت مصرف کارایی نخواهد داشت.
واقعیت این است که مصرف غیربهینه و هدررفت انرژی در ایران بالاست، تاجایی‌که شدت مصرف انرژی ایران با حدود ۲۸کشور اروپایی برابری می‌کند. از سویی، زیرساخت‌های قدیمی، به‌ویژه در نیروگاه‌ها که بازدهی آنها به حدود ۲۰درصد می‌رسد، بخش عمده انرژی را به‌صورت گرما و هدررفت تلف می‌کنند و دست‌آخر اینکه سوختن انبوهی از بخاری‌های استاندارد پایین در منازل نیز مصرف را بالا برده است. چنین تصویری از زمستان پیش‌رو و راهکارهایی که شرکت ملی گاز برای مدیریت ناترازی در دستور کار دارد، موضوع نشست خبری معاون وزیر نفت با خبرنگاران بود.
سعید توکلی در این نشست از «پویش دودرجه کمتر»، برنامه‌های وزارت نفت برای تکمیل گازرسانی در هفته دولت و آغاز ذخیره‌سازی گاز برای نیروگاه‌ها در زمستان خبرداد. او با مرور اقدامات شرکت ملی گاز از تعمیرات اضطراری و آنلاین خطوط حیاتی تا افزایش ۶۰درصدی ذخایر نیروگاهی و اجرای رزمایش‌های صادق گفت: عبور از زمستانی پنج‌ماهه و پرریسک در حالی ممکن شد که کشور با ناترازی شدید انرژی، گرم‌ترین پاییز نیم‌قرن اخیر و حتی شرایط جنگی غیرمنتظره روبه‌رو بود.
اولویت همیشگی، تامین گاز خانوارهاست
از زمستان۱۴۰۲ که ناترازی گاز آغاز شد تا به امروز میزان صادرات گاز به‌تدریج کاهش یافته است. بیشترین میزان صادرات گاز برای سال۱۴۰۱ گزارش شده که در بالاترین سطح خود یعنی حدود ۸/۱۸میلیارد مترمکعب رسیده بود. در سال۱۴۰۲ صادرات به کمتر از ۱۳میلیارد مترمکعب رسید و سال قبل براساس گزارش‌ها شاهد افت بیشتر بودیم و صادرات به زیر ۹میلیارد مترمکعب رسید.
امسال آنطورکه سعید توکلی گفته میزان ناترازی گاز ۳۵۰ تا ۴۰۰میلیون مترمکعب تخمین زده شده است این بدان معناست که از حجم صادرات گاز باز هم کاسته خواهد شد. شاید به‌جز تعهدات قرارداد ۲۵ساله با ترکیه، مشتری‌های دیگر مثل عراق و ارمنستان زمستان از مسیر صادرات خارج شوند. چه آنکه به‌گفته مدیرعامل شرکت ملی گاز اولویت تامین گاز نیاز داخلی است. او دراین رابطه گفت: در اوج مصرف داخلی که به ۷۲۰میلیون مترمکعب در روز در بخش خانگی، تجاری و حمل‌ونقل می‌رسد، اولویت قطعا با تامین کامل نیاز داخل است و سوخت جایگزین برای سایر بخش‌ها تامین می‌شود. هیچگاه صادرات و نیروگاه‌ها به بهای قطع گاز خانگی قربانی نشده‌اند.
مدیرعامل شرکت ملی گاز در خصوص میزان واردات گاز در زمستان سال‌جاری هم گفت: سال گذشته واردات گاز صفر بود، امسال قرارداد سوآپ با ترکمنستان و ترکیه را داشتیم، در قرارداد واردات گاز به صورت سوآپ و ترانزیت طرف ما نیستیم. البته در شرکت گاز به‌دلیل عدم پایداری هیچگاه واردات به‌عنوان سناریوی تامین گاز مطرح نبوده است. درواقع اگر واردات داسته باشیم کمک‌کننده است و اگر نباشد پلن Bدر دستور کار است. در همین رابطه هم مذاکرات با ترکمنستان ادامه دارد. برای اولین‌بار سوآپ و صادرات ترکمنستان به ترکیه توسط شرکت دولتی انجام و سوآپ فی نیز خوب بوده است. مذاکرات پیشرفت خوبی داشته، پیش‌نویس قرارداد را تحویل داده‌ایم اما هنوز نهایی نشده و جای مذاکرات تکمیلی دارد.
او در پاسخ به پرسشی درباره مذاکرات گازی با روسیه، او اعلام کرد که این مذاکرات حدود ۹۵ تا ۹۹درصد پیشرفت داشته اما به‌دلیل عوامل سیاسی، منطقه‌ای و فنی هنوز قطعیت نیافته است. توافق اولیه شامل ۵۵میلیارد مترمکعب گاز در دو فاز بوده که اکنون موضوع مذاکره بر حجم کمتر متمرکز شده است.
روایت‌هایی حماسی از دفاع مقدس ۱۲روزه
توکلی در ادامه نشست خبری با خبرنگاران با بیان اینکه اجرای رزمایش صادق۲ به‌عنوان تمرینی برای واکنش نیروهای شرکت گاز به سناریوهای اضطراری بود، گفت: این اقدام با هدف حفاظت از زیرساخت‌های انرژی در شرایط بحران نظیر جنگ یا حوادث غیرمترقبه انجام شد.
او درباره پایداری شبکه در شرایط جنگ ۱۲روزه اخیر گفت: «سناریوهای متعددی برای افزایش تاب‌آوری و بازگشت سریع به مدار طراحی و تمرین شده است. حتی با کاهش ۹۰میلیون مترمکعبی گاز، هیچ‌یک از نیروگاه‌ها و صادرات تحت‌تاثیر قرار نگرفت. این‌بار با وقوع جنگ تحمیلی آن‌هم در شرایطی که کشور در حال مذاکره بود و همه را غافلگیر کرد، نخستین دغدغه ما جلوگیری از تبدیل گاز به عامل حادثه ثانویه بود.»
توکلی با تاکید براینکه ضریب نفوذ گاز در کشور بیش از ۹۵درصد و سهم آن در سبد انرژی ۷۳درصد است، عنوان کرد: ۸۰درصد نیروگاه‌ها به گاز وابسته‌اند و در شرایط جنگی با حملات به تهران و مراکز نظامی سراسر کشور، باید با آمادگی بالا صحنه را مدیریت کنیم تا منازل آسیب‌دیده دچار نشتی و خطرات بیشتر نشوند.
مدیرعامل شرکت ملی گاز با اشاره به حادثه اصابت پرتابه‌های دشمن به خط صادراتی ۴۸ اینچ صادراتی به ترکیه اشاره کرد و گفت: ساعت ۱۱:۵۰ دقیقه خبر رسید که خط صادراتی مورد اصابت قرار گرفته است؛ کمتر از ۲۴ساعت بعد، همکارانم این خط را تعمیر، آزمایش و با روشی جدید دوباره وارد مدار کردند.
او با قدردانی از همبستگی مردم، کارکنان شرکت گاز که منجربه سرمایه اجتماعی در پی حوادث اخیر شد، تصریح کرد: همه دغدغه وطن داشتند و تلاش می‌کردند که زیرساخت‌های انرژی کشور کمترین آسیب را ببیند زیرا هرگونه خسارت در این حوزه به ضرر کشور است. درحالی‌‌که بسیاری از مردم تهران تخلیه شدند، امدادگران ما همچنان در محل کار حضور داشتند آن‌هم در شرایطی که خانواده‌های‌شان تحت‌تاثیر شرایط بحرانی بودند. برخی از آنها پس از ساعات کار سنگین و پر استرس، در کنار خیابان استراحت می‌کردند چون نیروی انسانی ما اساسا برای شرایط اضطراری طراحی نشده و این تلاش‌ها واقعا فداکارانه بود.
هدیه هفته دولت به مردم
معاون وزیر نفت در ادامه این نشست همچنین اعلام کرد که در آستانه هفته دولت، بهره‌برداری از انشعاب و دسترسی پنج‌شهر، ۴۲۸روستا و ۱۷۵۳واحد صنعتی در حوزه گازرسانی انجام خواهد شد که از این میزان ۳۳۰کیلومتر خطوط جدید انتقال گاز جدید وارد مدار شده است.
وی افزود: پروژه گازرسانی شهری، روستایی و صنعتی بیش از ۶/۵همت اعتبار داشته و تنها دوایستگاه تقویت فشار بیش از ۱۲۷میلیون و ۵۰۰هزار یورو سرمایه‌گذاری را به خود اختصاص داده‌اند. همچنین بهره‌برداری از خطوط انتقال جدید در مجموع ۱۸۴میلیون یورو هزینه دربرداشته و عمده این خطوط در شمال کشور به پایداری و انعطاف شبکه کمک می‌کند.
به‌گفته توکلی، ۶۸۸ طرح گازرسانی و ۲۲۹ کیلومتر خطوط سراسری جدید نیز در دست اجرا قرار دارد، از جمله خطوط دهم سراسری و پل‌کله تا تهران به ارزش ۱۴۰میلیون یورو و خط مهم جنوب شرق به طول ۱۲۶ کیلومتر با ۱۱۵میلیون یورو اعتبار.
خبر دیگر توکلی برای زمستان پیش‌رو، افزایش ذخایر نیروگاهی به بیش از ۶۰درصد نسبت‌به زمان مشابه سال گذشته بود. به‌گفته او، براساس برنامه‌ریزی دقیق وزارت نفت و اقدام‌های انجام‌شده، هم‌اکنون ذخایر نیروگاهی بیش از ۶۰درصد نسبت‌به زمان مشابه سال گذشته افزایش یافته است. علاوه بر توسعه تاسیسات موجود، پروژه‌های نوینی مانند ذخیره‌سازی گاز در گنبد نمکی نصرآباد با سرمایه‌گذاری ۳۴۰میلیون یورو آغاز خواهد شد که موقعیت آن، نزدیک به محورهای اصلی انرژی و مصرف کشور، ظرفیت بالایی برای افزایش تاب‌آوری ایجاد می‌کند.
