سلامت در سایه هزینه‌های میلیونی
جهان صنعت– گرانی تعرفه‌های درمانی و نامناسب بودن بیمه‌های خدمات دندانپزشکی موجب شده است که بیماری‌های دهان و دندان در میان مردم، به‌ویژه اقشار فرودست و کم‌درآمد جامعه شیوع گسترده‌ای داشته باشد. اگرچه هزینه‌های بسیار زیاد و کاهش توان اقتصادی مردم در دهه‌های اخیر موجب شده درمان اقساطی باب شود اما باز هم بسیاری از خانواده‌های متوسط به پایین جامعه که شمارشان هم کم‌نیست، توانی برای پرداخت هزینه‌ها به شکل اقساطی را ندارند. واقعیت تلخ این روزها، مشکلات اقتصادی است که بر تمام ابعاد زندگی مردم سایه انداخته است؛ از آموزش و تحصیل گرفته تا حوزه بهداشت و درمان. افزایش شهریه مدارس و هزینه‌های تحصیلی موجب شده است شمار قابل‌توجهی از دانش‌آموزان، تنها به دلیل ناتوانی در پرداخت هزینه‌ها، از ادامه تحصیل بازبمانند. از سوی دیگر، بسیاری از شهروندان به دلیل شرایط اقتصادی نامناسب، از دسترسی به خدمات درمانی محروم شده‌اند. خدمات دندانپزشکی نیز از این قاعده مستثنا نیست؛ سال‌هاست که مراقبت از سلامت دهان و دندان به کالایی لوکس در کشور ما تبدیل شده است. بسیاری از مردم به دلیل هزینه‌های بالای این خدمات، از دریافت آن صرف‌نظر می‌کنند و اغلب تنها زمانی به دندانپزشک مراجعه می‌کنند که درد دندان دیگر با داروهای شیمیایی یا گیاهی آرام نمی‌شود و تنها راه باقی‌مانده، کشیدن دندان است.
لبخند لوکس یا بهداشت دهان و دندان
هزینه کشیدن دندان در سال ۱۴۰۴ به عوامل مختلفی از جمله نوع دندان، محل کشیدن (عمومی یا تخصصی) و پیچیدگی جراحی بستگی دارد. به طور کلی، هزینه کشیدن دندان عقل از یک میلیون و ۳۰۰ تا ۲میلیون تومان است تومان و هزینه جراحی دندان عقل نهفته از ۲میلیون تومان تا ۱۰میلیون تومان متغیر است اما هزینه کشیدن ساده دندان از ۵۰۰هزار تومان شروع می‌شود و بسته به اینکه به دندانپزشک عمومی مراجعه کنید یا متخصص تا یک میلیون تومان هم می‌رسد. وقتی پای عصب‌کشی و… به میان می‌آید هزینه‌ها آنقدر زیاد می‌شود که اکثر افراد جامعه از پرداخت آن عاجز می‌مانند. عصب‌کشی هر دندان بین ۷میلیون تا ۱۴میلیون تومان هزینه دارد. از سوی دیگر هزینه ایمپلنت دندان در سال ۱۴۰۴ در تهران و ایران به عوامل مختلفی بستگی دارد و می‌تواند از ۷میلیون تومان تا ۴۰میلیون تومان یا بیشتر برای هر واحد ایمپلنت متغیر باشد. عوامل موثر بر هزینه شامل نوع ایمپلنت (برند و کشور سازنده)، نیاز به پروسیجرهای جانبی مانند پیوند استخوان و دستمزد دندانپزشک هستند.
انتقادات مردم درباره هزینه‌های دندانپزشکی
«سالی یک‌بار وام می‌گیرم تا بتوانم یکی از دندان‌هایم را درست کنم. واقعا توانش را ندارم و در این گرانی‌ها، هزینه‌های دندانپزشکی هم فوق‌العاده گران شده است و در توان کارمند و کارگر نیست. این روزها هرکسی را ببینید حداقل سه یا چهار دندان خراب در دهانش دارد. با حقوق‌های ناچیزی که وسط برج تمام می‌شود، چطور می‌توان برای دندانپزشکی هزینه کرد؟» این جملات را «نادر»، بیان می‌کند. او ادامه داد که این معضل تنها مربوط به او نیست و اکثریت جامعه توان مالی کافی برای پرداخت هزینه‌های دندانپزشکی را ندارند.
مریم هم در این باره به «جهان‌صنعت» گفت: «سال قبل همین موقع، مثل الان دندان‌هایم درد گرفت. ۱۰میلیون تومان پس‌انداز داشتم که بعد از مراجعه به دندانپزشک مجبور شدم تمام این پول را هزینه کنم و تازه ۲ میلیون دیگر هم از خانواده‌ام قرض گرفتم. بعد از آن هم به‌خاطر هزینه بالای دندانپزشکی دیگر مراجعه نکردم. قیمت‌ها منطقی نیست.»
افسانه نیز مشابه همین حرف‌ها را تکرار می‌کند: «قیمت‌ها خیلی بالاست. اخیرا برای پر کردن دندان مراجعه کردم که گفتند بین ۳ تا ۴ میلیون تومان هزینه دارد. من این همه پول را از کجا فراهم کنم؟ هیچ بیمه‌ای هم قبول نمی‌کند. یا مثلا ایمپلنت کردن جدیدا مد شده است یا روکش می‌گذارند که آن هم خیلی گران است.»
نسرین شهروند دیگری است که درباره نرخ بالای هزینه‌های دندانپزشکی گلایه دارد، او گفت: «چه کار می‌توانیم بکنیم. وقتی درد داریم، هرچه‌قدر که دکتر بگوید مجبوریم پرداخت کنیم اما واقعا سرسام‌آور است. نمی‌دانیم چه کنیم و این تاسف‌آور است. هیچ بیمه‌ای هم قبول نمی‌کند. اگر دندان نباشد، نمی‌توان غذا خورد و سالم بودنش خیلی مهم است و فقط بحث زیبایی نیست. به نظرم بیمه‌ها باید این هزینه‌ها را به طور کامل پوشش دهند ولی حتما باید بیمه تکمیلی داشته باشید تا پوشش دهند و از نظر من این معضل بسیار جدی است.»
عدم حمایت بیمه‌های تامین‌اجتماعی یا خدمات درمانی از هزینه‌های دندانپزشکی، یکی از اصلی‌ترین مشکلات در این حوزه است و دولت‌ها در چند دهه اخیر هیچ گامی برای کمک کردن به شهروندان برای انجام خدمات ضروری دهان و دندان برنداشته‌اند. بیمه تکمیلی نیز مستلزم پرداخت‌های ماهانه و هنگفت است که با توجه به دو برابر بودن خط فقر نسبت به میانگین حقوق در ایران، فراتر از توان اکثریت جامعه است و به همین علت بی‌دندانی کامل در دهک‌های پایین درآمدی شایع‌تر است و رابطه مستقیمی با توان مالی برای تامین هزینه‌های درمان دارد. با توجه به هزینه بالای مراحل مختلف درمان و ترمیم، بسیاری از افراد کم‌درآمد به جای انتخاب درمان‌هایی مانند پرکردن یا عصب‌کشی، ترجیح می‌دهند دندان آسیب‌دیده را بکشند؛ روندی که به افزایش آمار بی‌دندانی در کشور دامن می‌زند.
شهروند دیگری در این رابطه گفت: «هزینه‌های دندانپزشکی مشکل همه مردم است و کسی نیست که با این هزینه‌ها مشکلی نداشته باشد. خودم یک‌سال‌ونیم است که نتوانسته‌ام پسرم را دندانپزشکی ببرم، چون هربار که مراجعه می‌کنم و قیمت‌ها را می‌بینم با مبلغ پس‌اندازم نمی‌خواند. پس هر دفعه مراجعه به دندانپزشکی را به تعویق می‌اندازم و می‌گویم حالا شش ماه دیگر.»
«سمیه» که مادر دو فرزند است گفت: «هزینه‌ها آنقدر زیاد است که وقتی مراجعه کنیم، باید همه پول‌مان را بدهیم به دندانپزشک و به کار دیگری نمی‌رسد. هر شش ماه یک‌بار هم که هزینه‌ها چند برابر اضافه می‌شود. من هر شش ماه فرزندانم را می‌برم و هفته پیش هم که مراجعه کردم، قیمت‌ها باز گران‌تر از شش ماه پیش بود. دندانپزشکی هم امری واجب است، اما نه می‌توان از بیمه استفاده کرد و نه می‌توان بی‌خیالش شد.»
۷۰درصد مردم از پس هزینه‌های دندانپزشکی بر نمی‌آیند
براساس آخرین آماری که از سوی انجمن دندانپزشکی کشور اعلام شده بیش از ۷۰درصد مردم توانایی پرداخت هزینه‌های دندانپزشکی را ندارند. بیشتر این افراد تنها می‌توانند هزینه کشیدن دندان را پرداخت کنند و از درمان‌های اصولی محرومند. کارشناسان سلامت دهان بارها در رابطه با هزینه‌های سرسام آور بهداشت و دهان و دندان و عدم توانایی مردم برای پرداخت این هزینه‌ها هشدار داده‌اند. ادامه این روند از نظر آنها می‌تواند به بحرانی ملی تبدیل شود چرا که اگر بیماری‌های دهان و دندان درمان نشوند می‌توانند زمینه‌ساز بیماری‌های خطرناک دیگری مانند مشکلات قلبی‌عروقی، عفونت‌های تنفسی و حتی زایمان زودرس در زنان باردار می‌شوند. با این حال، بسیاری از افراد تنها زمانی به مطب دندانپزشک می‌روند که دیگر هیچ راهی جز کشیدن باقی نمانده است.
دندانپزشکی به جای پیشگیری، به درمان اضطراری تقلیل یافته است
بهروز جمالی، دندانپزشک در این باره گفت: متاسفانه در ایران، دندانپزشکی به جای پیشگیری، به درمان اضطراری تقلیل یافته است. بیماران زمانی مراجعه می‌کنند که دندان در مرحله آخر پوسیدگی است. در چنین شرایطی، درمان ریشه یا ترمیم هزینه بالایی دارد و طبیعی است که فرد راه ارزان‌تر، یعنی کشیدن دندان را انتخاب کند. وی افزود: باید توجه داشت که کشیدن دندان یک پایان نیست؛ بلکه آغاز مشکلات جدید است. نبود دندان باعث تحلیل استخوان فک، جابه‌جایی دندان‌های کناری و مشکلات گوارشی می‌شود. در نهایت، هزینه‌ای که فرد برای رفع این عوارض خواهد پرداخت، چندین برابر بیشتر از درمان اولیه خواهد بود. این دندانپزشک اظهار کرد: راهکار اصلی، پوشش بیمه‌ای واقعی برای خدمات دندانپزشکی است. در بسیاری از کشورها، بخش قابل‌توجهی از هزینه‌های پیشگیرانه مانند جرم‌گیری، پر کردن و عصب‌کشی تحت پوشش بیمه است. اما در ایران، حتی یک جرم‌گیری ساده هم از جیب بیمار پرداخت می‌شود. همین موضوع باعث شده افراد عملا از چرخه مراقبت‌های پیشگیرانه خارج شوند. جمالی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: اگر چه کشیدن دندان راهی ارزان به نظر می‌رسد اما در بلندمدت پیامدهای مالی بیشتری دارد. فردی که دندان خود را از دست می‌دهد، دیر یا زود مجبور به استفاده از پروتز یا ایمپلنت خواهد شد؛ درمان‌هایی که بسیار گران‌تر از پر کردن یا عصب‌کشی هستند. او ادامه داد: مشکل تنها هزینه‌های بالای درمان نیست، بلکه فرهنگ پیشگیری هم در جامعه نهادینه نشده است. بسیاری از خانواده‌ها مسواک زدن منظم یا معاینات دوره‌ای دندان را جدی نمی‌گیرند. در مدارس نیز آموزش کافی در این زمینه ارائه نمی‌شود. نتیجه آنکه کودکان ایرانی با نرخ بالای پوسیدگی دندان مواجهند و این مشکل در بزرگسالی به بحرانی جدی تبدیل می‌شود.
ابعاد اجتماعی و روانی بی توجهی به سلامت دهان و دندان
گفتنی است؛ نداشتن دندان تنها یک مساله جسمی نیست. روانشناسان تاکید می‌کنند که از دست دادن دندان، اعتمادبه‌نفس فرد را به شدت کاهش می‌دهد. بسیاری از افراد در جمع کمتر لبخند می‌زنند، گوشه‌گیر می‌شوند و حتی دچار افسردگی می‌گردند. در جامعه‌ای که مشکلات اقتصادی و فشارهای روانی فراوان است، سلامت دهان و دندان می‌تواند به عاملی در کیفیت زندگی بدل شود.
