نفت و گاز زیرسایه تحریم‌ها
جهان صنعت_مراکز بهره‌برداری نه‌تنها در صنعت نفت و گاز بلکه در بسیاری از صنایع دیگر نقشی حیاتی داشته و یکی از مهم‌ترین عوامل صادراتی در تولید درآمد کشور محسوب می‌شود. نفت و گاز استخراج شده برای بسیاری از بخش‌های صنعتی و مصرف‌کنندگان نهایی ضروری است. با این وجود، عملیات بهره‌برداری و تصفیه نفت‌خام سنگین به دلیل تغییرات ایجاد شده در محصولات برای پاسخگویی به تقاضای بازار و مقررات زیست محیطی، شاهد دگرگونی‌های قابل توجهی بوده است. در این مطالعه به طراحی مدل شبکه‌ای فازی به منظور ارزیابی کارایی مراکز بهره‌برداری نفت و گاز کشور مبتنی بر خروجی‌های نامطلوب در مراکز بهره‌برداری نفت استان خوزستان پرداخته شده است. در این پژوهش جهت ارزیابی کارایی مراکز مورد مطالعه، از تحلیل پوششی داده‌های شبکه‌ای استفاده شده که گازهای سمی ماننده co2 و so2 به عنوان خروجی‌های نامطلوب هر مرحله تعیین شدند. نتایج حاصل از تحلیل داده‌های ۹ مرکز نشان داد که هیچ یک از واحدها از کارایی یک برخوردار نبوده در این میان بیشترین کارایی مربوط به واحد یک عدد کارایی ۸۲۴۴/۰بوده و کمترین کارایی مربوط به واحدهای۲ عدد کارایی ۶۸۶۸/۰، واحد۳ با عدد کارایی ۶۷۰۱/۰ و واحد۷ با عدد کارایی ۶۲۶۵/۰ است. یکی از مهم‌ترین دلایل عدم کارایی واحدهای مذکور، تحریم‌های مربوط جهت خرید ماشین‌آلات و تجهیزات مرتبط با بهره‌برداری نفت‌خام و تولید نفت و گاز خالص از مواد استخراج شده از زیر زمین است.
هدف اصلی مطالعه در متن ارائه شده چیست؟
هدف این مطالعه طراحی یک مدل شبکه فازی برای ارزیابی کارایی مراکز تولید نفت و گاز ایران است که خروجی‌های نامطلوب را در نظر می‌گیرد. این مطالعه عملکرد هر یک از زیرمجموعه‌های مراکز تولید را با استفاده از مدل DEA فازی سه‌مرحله‌ای ارزیابی می‌کند.
چرا در ارزیابی کارایی مراکز تولید نفت و گاز، در نظر گرفتن خروجی‌های نامطلوب اهمیت دارد؟
ارزیابی‌های کارایی سنتی اغلب خروجی‌های نامطلوب (مانند گازهای آلاینده) را نادیده می‌گیرند یا به‌درستی با آنها برخورد نمی‌کنند که این امر منجر به نتایج نادرست می‌شود. در نظر گرفتن این خروجی‌ها برای ارزیابی جامع‌تر عملکرد محیط‌زیستی و پایداری کلی ضروری است. این رویکرد به عنوان «اکو-کارایی» شناخته می‌شود.
مراحل کلیدی تحلیل در مدل DEA فازی سه‌مرحله‌ای کدامند؟
در حالی که مراحل خاص به طور کامل در متن ارائه شده ذکر نشده است، مدل از استخراج نفت تا حمل‌ونقل آن به پالایشگاه‌ها را ارزیابی می‌کند. مرحله اول شامل ورودی‌ها و خروجی‌های نامطلوب است و مراحل بعدی احتمالا شامل فرآیندهای پالایش و توزیع محصول نهایی است. تعریف دقیق هر مرحله بستگی به کاربرد خاص مدل دارد.
تحلیل پوششی داده‌ها (DEA) چیست و چرا در این زمینه استفاده شده است؟
DEA یک تکنیک غیرپارامتریک است که برای ارزیابی کارایی نسبی واحدهای تصمیم‌گیری (DMUs) با ورودی‌ها و خروجی‌های متعدد استفاده می‌شود. در این مطالعه، DEA برای ارزیابی کارایی مراکز تولید نفت و گاز از طریق مقایسه عملکرد آنها با جبهه بهترین عملکرد (best practice) به کار رفته است. به دلیل ابهاماتی که در جمع‌آوری و تحلیل داده‌ها وجود دارد، مدل DEA فازی پیشنهاد شده است تا شرایط عدم‌قطعیت را در نظر بگیرد.
برخی خروجی‌های نامطلوبی که در این مطالعه در نظر گرفته شده‌اند چیست؟
این مطالعه به طور خاص به گازهای سمی SO2 (دی‌اکسید گوگرد) و CO2 (دی‌اکسید کربن) اشاره می‌کند که به عنوان خروجی‌های نامطلوب در نظر گرفته شده‌اند. این آلاینده‌ها به آلودگی محیط‌زیست کمک می‌کنند و بنابراین برای ارزیابی کارایی و پایداری مراکز تولید نفت و گاز ضروری هستند.
استفاده از رویکرد «فازی» در مدل DEA چه اهمیتی دارد؟
رویکرد فازی برای مدیریت عدم‌قطعیت‌ها و ابهامات در داده‌های مرتبط با شرایط اقتصادی و سایر عواملی که بر عملکرد مراکز تولید نفت و گاز تأثیر می‌گذارند استفاده می‌شود. با استفاده از منطق فازی، مدل می‌تواند پیچیدگی‌های دنیای واقعی را بهتر نمایان کرده و ارزیابی‌های کارایی قوی‌تری ارائه دهد.
برخی پیشنهادات عملی که ممکن است این نوع مطالعه به دست آید چیست؟
این مطالعه پیشنهاد می‌کند که سوخت‌های آلاینده مانند گازوئیل و بنزین در نیروگاه‌ها با گاز طبیعی جایگزین شوند، از منابع انرژی تجدیدپذیر استفاده شود و از فیلترهای مناسب در تجهیزات برای کاهش خروجی‌های نامطلوب استفاده شود. این حوزه‌ای کلیدی است که می‌تواند در آینده موجب بهبود کارایی شود. مطالعه هدف دارد تا جنبه‌های محیطی استخراج منابع در صنعت نفت و گاز ایران را بهبود بخشد و خروجی‌های نامطلوب را محدود کند.
محدودیت‌های ذکرشده در متن کدامند؟
در متن ذکر شده که جنبه‌های اجتماعی و محیط‌زیستی نیاز به ورودی‌های ذهنی از سوی تصمیم‌گیرندگان و متخصصان دارند. مطالعه همچنین به طور خاص در مراکز استخراج نفت و گاز استان خوزستان در ایران انجام شده است و نتایج آن ممکن است قابل تعمیم به تمام کشورها یا زمینه‌های دیگر نباشد. همچنین مدل پیشنهادی پیش از این مطالعه‌ای نداشته و فاقد گروه کنترل است.
نویسندگان: مهراب حسنوند، محمد طالقانی و بهروز فتحی‌واجارگاه
این مطلب از مقاله‌ای با عنوان « طراحی مدل شبکه‌ای فازی به منظور ارزیابی کارایی مراکز بهره‌برداری نفت و گاز کشور مبتنی بر خروجی‌های نامطلوب» استخراج شده است.
