زنگ خطر پیری جمعیت ایران
جهان صنعت – بررسی‌های آماری مرکز آمار ایران نشان می‌دهد نرخ رشد جمعیت کشور در دوره ۱۴۰۵–۱۴۰۰ به ۷۲/۰درصد کاهش یافته است. این رقم در دوره ۱۳۹۵–۱۳۹۰ حدود ۲۴/۱درصد و در دوره ۱۴۰۰-۱۳۹۵ برابر با ۹۸/۰درصد بود که نشان از روند نزولی پیوسته در رشد جمعیت دارد.
عبور از مرز هشدار جمعیتی
کاهش نرخ رشد جمعیت به زیر یک‌درصد، نشانه‌ای روشن از ورود ایران به مرحله پایدار گذار جمعیتی است. عواملی مانند افزایش سن ازدواج، کاهش تمایل به فرزندآوری، تحصیلات بالاتر در میان زنان و تحولات سبک زندگی، نقش مهمی در این روند دارند. پیامد این وضعیت، پیر شدن جمعیت، کاهش نیروی کار جوان و افزایش هزینه‌های اجتماعی دولت خواهد بود.
سایه کرونا بر پیش‌بینی‌های جمعیتی
بازنگری در پیش‌بینی‌های جمعیتی با توجه به پیامد‌های همه‌گیری کووید-۱۹ در دستور کار مرکز آمار ایران قرار گرفت. این بازنگری شامل اصلاح سناریو‌های باروری و مرگ‌ومیر براساس داده‌های سال‌های ۱۳۹۶ تا ۱۳۹۹ بود. سناریو‌های مهاجرتی اما بدون تغییر باقی ماندند.
رسیدن به اوج جمعیت در سال۱۴۲۸
براساس گزارش مرکز آمار، جمعیت ایران در سال۱۴۲۸ به اوج خود، حدود ۵۶/۹۴میلیون نفر، خواهد رسید و از اوایل دهه۱۴۳۰ روند کاهش را آغاز می‌کند. این بدان معناست که ایران تنها حدود دو دهه دیگر فرصت دارد تا از ظرفیت جمعیتی فعلی خود بهره ببرد.
به گزارش اقتصادآنلاین، در حال حاضر، ایران در دوره موسوم به «پنجره جمعیتی» قرار دارد؛ دوره‌ای که بیشترین درصد جمعیت در سنین فعالیت اقتصادی است. استفاده نکردن بهینه از این فرصت، می‌تواند منجر به وابستگی بیشتر کشور به نیروی کار وارداتی یا افت شدید بهره‌وری شود. تجربه کشور‌های مشابه نشان می‌دهد که این دوره بسیار محدود و حیاتی است.
توزیع نابرابر جمعیت در استان‌ها
براساس گزارش مرکز آمار ایران، در سال۱۴۰۴، نزدیک به ۵۱درصد از جمعیت کشور در هفت استان متمرکز خواهند بود و از هر ۱۰۰نفر، حدود ۱۷نفر در تهران و ۸نفر در خراسان رضوی زندگی می‌کنند. استان سیستانوبلوچستان با نرخ رشد ۰۳/۲درصد، بیشترین رشد را دارد، درحالی‌که خراسان شمالی با منفی ۱۵/۰درصد در انتهای جدول قرار گرفته است.
بر این اساس، به‌نظر می‌رسد این شکاف عمیق در رشد جمعیت میان استان‌ها، نشان‌دهنده تمرکز توسعه در نقاط خاص کشور است. پیامد این تمرکز می‌تواند افزایش مهاجرت داخلی، فشار بر زیرساخت‌های شهری و کاهش کیفیت خدمات عمومی در کلانشهر‌ها باشد. سیاست‌های توسعه‌ای باید در جهت توزیع متوازن منابع و فرصت‌ها اصلاح شوند.
شهرنشینی و کاهش بعد خانوار
در سال۱۴۰۴، حدود ۷۷درصد جمعیت کشور در نقاط شهری زندگی خواهند کرد. همچنین بعد خانوار (تعداد متوسط افراد در یک خانوار) به ۱/۳کاهش یافته است که پایین‌تر از سال۱۳۹۵ است.
افزایش جمعیت شهری و کاهش بعد خانوار، تغییرات سبک زندگی را نمایان می‌کند. خانواده‌های کوچک‌تر نیازمند سیاست‌های اجتماعی جدید، به‌‌ویژه در حوزه مسکن، سلامت و خدمات سالمندان هستند. افزایش شهرنشینی بدون زیرساخت کافی، می‌تواند فشار‌های اقتصادی و اجتماعی را در آینده تشدید کند.
افزایش سهم سالمندان در جمعیت
برآورد‌ها نشان می‌دهد در سال۱۴۰۴، از هر ۱۰۰نفر جمعیت ایران، ۸نفر در گروه سنی ۶۵سال و بیشتر قرار دارند. این نسبت در سال۱۳۹۵ برابر با ۶نفر بوده است. استان گیلان با ۶/۱۱درصد بیشترین و سیستانوبلوچستان با ۳/۳درصد کمترین سهم سالمندان را دارا هستند. براساس این گزارش تعداد خانوار‌های کشور از ۲/۲۴میلیون در سال۱۳۹۵ به ۲۸میلیون در سال۱۴۰۴ رسیده است. این در حالی است که در همین بازه زمانی، بعد خانوار از ۳/۳به ۱/۳نفر کاهش یافته است. این آمار‌ها نشان‌دهنده تغییر الگوی زندگی ایرانیان از خانواده‌های گسترده به هسته‌ای است.
مرکز آمار ایران تاکید دارد که تمام پیش‌بینی‌های ارائه‌شده، پس از سرشماری سال۱۴۰۵ بازنگری خواهند شد. با توجه به روند فعلی، به‌نظر می‌رسد برنامه‌ریزی در حوزه جمعیت، سلامت، آموزش و اشتغال باید متناسب با ساختار در حال تغییر جامعه ایرانی بازتنظیم شود.
