گذار سعودی‌ها به صنعت کوانتومی

جهان‌صنعت – شرکت آرامکو به عنوان غول نفتی عربستان سعودی به‌تازگی در همکاری با شرکت فرانسوی فناوری کوانتومی پسکال، نخستین کامپیوتر کوانتومی ویژه کاربردهای صنعتی را در خاورمیانه مستقر کرده‌ است؛ اقدامی که نقطه عطفی مهم برای منطقه و گامی روبه جلو در مسیر تحقق اهداف بلندپروازانه چشم‌انداز ۲۰۳۰ این کشور به‌شمار می‌رود.

طبق گزارشی که المانتیور در این خصوص منتشر کرده، این سامانه که نخستین کامپیوتر کوانتومی در عربستان و منطقه محسوب می‌شود، توسط شرکت فرانسوی توسعه یافته و در مرکز داده آرامکو در استان شرقی ظهران مستقر شده است. در این میان هر چند در بیانیه مشترک دو کشور، جزئیاتی درباره کاربردهای صنعتی این ماشین کوانتومی ارائه نشده اما شرکت فرانسوی این کامپیوتر را قدرتمندترین محصول خود تاکنون توصیف کرده است. این دستگاه توانایی کنترل ۲۰۰کیوبیت را دارد که در ارائه‌های دوبعدی قابل برنامه‌ریزی چیده شده‌اند. گفتنی است کیوبیت یا «بیت کوانتومی» واحد پایه اطلاعات در محاسبات کوانتومی است و معادل کوانتومی بیت‌های سنتی در کامپیوترهای کلاسیک به شمار می‌رود.

در همین رابطه لوئیک هنریه، مدیرعامل پسکال در بیانیه‌ای استقرار این سامانه را یک نقطه عطف تاریخی خواند و گفته است: استقرار قدرتمندترین کامپیوتر کوانتومی ما، بخشی از تاریخ و نشانه‌ای از آغاز آینده کوانتومی خاورمیانه است. همچنین لازم به ذکر است، بازوی سرمایه‌گذاری آرامکو، یعنی وافد ونچرز در ژانویه ۲۰۲۳ یکی از نخستین سرمایه‌گذاران راهبردی پسکال بود و از آن زمان تاکنون به حمایت مالی از تلاش‌های این شرکت برای بومی‌سازی فناوری و فعالیت‌ها در عربستان ادامه داده است.

چرا این اقدام مهم است؟

به گفته برخی ناظران، این پروژه گامی مهم در جهت متنوع‌سازی اقتصاد عربستان مطابق با چشم‌انداز ۲۰۳۰ است؛ راهبردی که بر توسعه بخش‌هایی مانند هوش مصنوعی، مراکز داده، صنایع پیشرفته، املاک، ورزش، فناوری و گردشگری تکیه دارد تا وابستگی این کشور به نفت کاهش یابد.

در همین رابطه اگرچه بازار رایانش کوانتومی هنوز در مراحل اولیه است اما کامپیوترهای کوانتومی بسیار سریع‌تر از کامپیوترهای کلاسیک کار می‌کنند و قادرند مسائل پیچیده را در زمان بسیار کوتاه‌تری حل کنند. در واقع کامپیوترهای کلاسیک به‌صورت ترتیبی عمل می‌کنند، در حالی که کامپیوترهای کوانتومی بسیاری از احتمالات را به‌صورت همزمان پردازش می‌کنند.

پروژه مشترک آرامکو–پسکال در ظهران نخستین کامپیوتر کوانتومی در منطقه است که برای کاربردهای صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. پیش از این، سیستم‌های کوانتومی موجود در خاورمیانه عمدتا در حوزه‌های تحقیقاتی دانشگاهی یا دولتی بودند. به گفته پسکال، رایانش کوانتومی می‌تواند صنایع مختلفی از جمله خدمات مالی، بهداشت و درمان، انرژی و زنجیره تامین را دگرگون کند. برای مثال، الگوریتم‌های کوانتومی می‌توانند با بهینه‌سازی بلادرنگ خطوط تولید، هزینه‌های صنعتی را کاهش دهند.

در دیگر کشورهای منطقه نیز سرمایه‌گذاری‌های قابل‌توجهی در حوزه کوانتومی صورت گرفته است. رژیم صهیونیستی نخستین کامپیوتر کوانتومی خود را با توان ۵ کیوبیت در مارس ۲۰۲۲ ساخت که در زمینه‌های نظامی، هوش مصنوعی، امنیت سایبری و کشف دارو کاربرد دارد. همچنین تا آگوست ۲۰۲۴، رژیم صهیونیستی ۲۲استارتاپ فعال در حوزه کوانتوم داشت.

امارات نیز نخستین کامپیوتر کوانتومی خود را در آگوست ۲۰۲۱ تکمیل کرد و مرکز پژوهش کوانتومی ابوظبی را در اختیار دارد که تمرکز آن بیشتر بر الگوریتم‌های کوانتومی، توزیع کلید کوانتومی و توسعه نرم‌افزارهای کوانتومی است تا کاربردهای صنعتی. برخی شرکت‌های نوپا مانند «کوآنترو لبز» نیز در ابوظبی به رمزنگاری و ارتباطات کوانتومی می‌پردازند اما ماشین‌های کوانتومی صنعتی بزرگ در اختیار ندارند. در قطر نیز «اینوست قطر» در ماه مه توافقی راهبردی با شرکت «کوآنتینیوم»، سازنده قدرتمندترین کامپیوتر کوانتومی جهان، امضا کرد تا توسعه اکوسیستم کوانتومی در منطقه را تسریع کند.