چین با CIDCA جهان را فتح میکند!
پوریا لوایی– آژانس همکاری توسعه بینالمللی چین (CIDCA) نقشی کلیدی در توسعه نفوذ بینالمللی و تقویت روابط اقتصادی چین از طریق کمک‌های توسعه‌ای ایفا میکند. این نهاد با تمرکز بر ابتکار کمربند و جاده، نه‌تنها پروژه‌های زیرساختی و بشردوستانه را پیش می‌برد، بلکه به عنوان ابزاری برای پیشبرد دیپلماسی و رقابت با نفوذ غرب عمل میکند.
نفوذ نرم یا قدرت نرم، توانایی یک کشور برای ترغیب دیگران به پذیرش خواسته‌هایش بدون توسل به زور یا اجبار است که از طریق ابزارهای فرهنگی، سیاسی و اقتصادی محقق می‌شود. این رویکرد با هدف شکل‌دهی به ادراکات و ایجاد حسن‌نیت، یکی از روش‌های کلیدی برای پیشبرد منافع ملی است. آژانس‌های توسعه به عنوان ابزارهای نهادینه شده کمک‌های خارجی، امکان ارائه منابع به‌صورت هماهنگ و استراتژیک در راستای اهداف کلان هر کشور را فراهم می‌کنند و ضمن ارائه حمایت مالی و فنی، بستری برای تعامل دیپلماتیک و نمایش ارزش‌های یک کشور هستند. تاسیس آژانس همکاری توسعه بینالمللی چین (CIDCA) در سال۲۰۱۸، گامی کلیدی در راستای تقویت نفوذ نرم چین در سطح جهانی است. این آژانس با هدف هماهنگی بهتر کمک‌های توسعه‌ای و همسویی آنها با سیاست خارجی چین بهویژه ابتکار کمربند و جاده (BRI)، چین را به عنوان بازیگری برجسته در توسعه بینالمللی معرفی میکند.
زمینه تاریخی و تاسیس
قدرت‌های جهانی دهه‌هاست که از آژانس‌های توسعه به عنوان ابزاری برای تحقق اهداف سیاست خارجی خود از طریق اثرگذاری و نفوذ در کشورهای هدف استفاده می‌کنند. این نهادها در پیشبرد اهداف سیاست خارجی کشورها، تقویت روابط اقتصادی و ترویج همسویی ایدئولوژیک نقش مهمی ایفا کرده‌اند. کشورهای غربی مانند ایالات متحده با آژانس توسعه بینالمللی (USAID) فرانسه با AFD و آلمان با GIZ، از این مدل بهره برده‌اند. همچنین مدل کمک‌های توسعه‌ای ژاپن در دهه ۱۹۸۰ که کمک را با تجارت و سرمایه‌گذاری ترکیب می‌کرد، الهام‌بخش رویکردهای نوین بوده است.
چین هرچند دیرتر از رقبای غربی وارد این عرصه شد اما اهمیت کمک‌های توسعه‌ای را به عنوان ابزاری برای سیاست خارجی به رسمیت شناخته است. در آوریل ۲۰۱۸، آژانس همکاری توسعه بینالمللی چین (CIDCA) تاسیس شد که نشانه‌ای از تغییر رویکرد چین به کمک‌های خارجی است. این آژانس با هدف افزایش هماهنگی و تاثیرگذاری، بهویژه در حمایت از ابتکار کمربند و جاده، جایگزین مدیریت پراکنده کمک‌ها توسط وزارت بازرگانی (MOFCOM) شد. این اقدام نشان‌دهنده عزم چین برای ایفای نقشی برجسته‌تر در امور جهانی و استفاده از کمک‌های توسعه‌ای برای نفوذ نرم است.
اهداف رسمی و ساختار سازمانی
اهداف رسمی سیدکا شامل هماهنگی بهتر برنامه‌های کمک‌رسانی و تقویت تاثیر آنها بهویژه در راستای ابتکار کمربند و جاده است. این آژانس وظیفه تدوین سیاست‌ها، برنامه‌ریزی و نظارت بر اجرای پروژه‌های کمک خارجی را برعهده دارد. سیدکا تحت نظارت شورای دولتی و با هدایت وزیر امور خارجه فعالیت میکند که نشان‌دهنده ادغام آن در سیاست خارجی چین است. از سال ۲۰۲۴، این آژانس بر پیشبرد اهداف دیپلماتیک بیش از اهداف تجاری تاکید دارد. سیدکا یک سازمان در سطح معاون وزیر است و دفتر مرکزی آن در منطقه دونگ‌چنگ پکن قرار دارد. با حدود ۱۰۰کارمند، نسبت به آژانس‌های توسعه دیگر کشورها بسیار کوچک‌تر است. این ساختار بر نقش هماهنگ‌کننده آن تاکید دارد، در حالی که وزارت بازرگانی اجرای پروژه‌ها و وزارت امور خارجه نظارت بر پروژه‌های خارجی را برعهده دارند.
فعالیت‌ها و تمرکز جغرافیایی
فعالیت‌های سیدکا شامل تدوین سیاست‌های کمک‌رسانی، برنامه‌ریزی پروژه‌ها، مذاکره، نظارت و ارزیابی است. تمرکز این آژانس بر کشورهای عضو ابتکار کمربند و جاده و سایر کشورهای در حال توسعه است و فعالیت‌هایش شامل توسعه زیرساخت‌ها، کمک‌های بشردوستانه و همکاری‌های فنی می‌شود. برای مثال سیدکا در توزیع واکسن‌های کووید-۱۹ و نظارت بر پروژه‌های زیرساختی خارجی مشارکت داشته است. همچنین در همکاری جنوب-جنوب با سازمان‌هایی مانند سازمان توسعه صنعتی سازمان ملل متحد (UNIDO) برای حمایت از اهداف توسعه پایدار فعالیت میکند.
تحلیل اهداف اصلی
رویکرد سیدکا در مقایسه با آژانس‌های غربی، مانند USAID متفاوت است نهادهای غربی بر ارزش‌های دمکراتیک غربی تمرکز دارند اما فعالیت‌های سیدکا با تاکید بر زیرساخت‌ها و همسو با اولویت‌های کشورهای دریافت‌کننده است. این تفاوت منجر به رقابت و همکاری در توسعه جهانی شده و مدل جایگزین چین را برجسته میکند. منتقدان معتقدند کمک‌های چین بیشتر استراتژیک و با هدف تامین منابع و حمایت سیاسی است، در حالی که حامیان بر تاثیرات توسعه‌ای آن تاکید دارند. شواهد تا حدودی نشان می‌دهد سیدکا بین اهداف نوع‌دوستانه و استراتژیک تعادل برقرار میکند.
سیدکا فراتر از اهداف رسمی، ابزاری کلیدی در سیاست خارجی چین است و اهداف استراتژیک متعددی را دنبال میکند: افزایش نفوذ نرم: چین از طریق کمک‌های توسعه‌ای به دنبال ایجاد حسن‌نیت و بهبود تصویر خود در جهان است. شواهد تاریخی مانند حمایت دیپلماتیک در سازمان ملل، نشان‌دهنده ارتباط بین کمک‌های چین و رفتار کشورهای دریافت‌کننده است. سیدکا با مشارکت در گفت‌وگوهای بینالمللی و ایجاد مرکز دانش بینالمللی توسعه، تجربه توسعه چین را به اشتراک می‌گذارد.
مقابله با نفوذ غرب: مدل کمک‌رسانی سیدکا که کمک را با تجارت و سرمایه‌گذاری ترکیب میکند، جایگزینی برای رویکردهای غربی است. این مدل چین را به عنوان شریکی در توسعه معرفی میکند که با برنامه‌های ملی کشورهای دریافت‌کننده همسو است. چین با همسو کردن کمک‌های خود با برنامه‌های توسعه کشورهای دریافت‌کننده و استفاده از تجربه خود به عنوان یک دریافت‌کننده کمک، پارادایمی متمایز ارائه می‌دهد که سلطه غرب را در همکاری توسعه‌ای به چالش می‌کشد. ترویج روابط اقتصادی: سیدکا با تسهیل پروژه‌هایی که بازارهای جدیدی برای کالاها و خدمات چینی ایجاد می‌کنند، اقتصاد چین را تقویت میکند. این رویکرد هرازچند گاهی با برچسب‌های سوداگرانه نقد می‌شود، حامیان این ایده آن را به عنوان «متقابلا سودمند» معرفی می‌کنند.
بهبود تصویر جهانی: مشارکت در ابتکاراتی مانند ابتکار توسعه جهانی (۲۰۲۱) و همکاری جنوب-جنوب، چهره چین را به عنوان یک قدرت مسوول ارتقا می‌دهد .
نتیجه‌گیری
آژانس همکاری توسعه بینالمللی چین نشان‌دهنده تحول مهمی در رویکرد چین به کمک‌های خارجی است. تاسیس آن در سال ۲۰۱۸ برای هماهنگی و استراتژیک‌سازی کمک‌ها، نقش کلیدی در پیشبرد اهداف سیاست خارجی چین دارد. سیدکا با تقویت نفوذ نرم، مقابله با نفوذ غرب، ترویج روابط اقتصادی و بهبود تصویر جهانی چین، ابزاری مهم در دیپلماسی این کشور است. تاثیر این آژانس به توانایی آن در تعادل بین منافع استراتژیک و نیازهای توسعه‌ای کشورهای دریافت‌کننده بستگی دارد، چالشی که تلاش کرده به آن غلبه کند.
