چرخش اندک بازار با سیگنال‌های متفاوت!
جهان صنعت – روز گذشته بازار سهام با تغییر جهت نسبی در فضای معاملاتی همراه شد؛ تغییری که بخش عمده آن از بیرون مرزها نشأت گرفت. برخلاف فشارهای پیشین که عمدتا به تصمیمات داخلی در حوزه‌های سیاستگذاری و صنعتی بازمی‌گشت، این بار یک اظهار نظر خارجی باعث شکل‌گیری جو خوشبینی در میان فعالان بازار شد. رییس‌جمهور ایالات‌متحده با اشاره به مذاکرات اخیر با ایران و امکان «دریافت خبرهای خوب» از جبهه دیپلماتیک، سیگنالی به بازار مخابره کرد که به کاهش نسبی ریسک سیاسی منجر شد. در همین فضا، شاخص کل بورس با رشد ۷۳۴۵واحدی معادل ۲۴/۰درصد، به عدد ۳میلیون و ۱۰۹هزار و ۳۵۸واحد رسید. شاخص هم‌وزن نیز با افزایش ۴۶۲واحدی در سطح ۹۵۲هزار و ۶۹۳واحد ایستاد. از منظر ارزش دلاری، بازار سرمایه روز گذشته به حدود ۱۳۹میلیارد دلار رسید؛ سطحی که نسبت به هفته گذشته با ثبات همراه بوده است. بررسی آمار صفوف خرید و فروش نیز از برتری محسوس تقاضا حکایت داشت: ۶۳نماد در صف خرید به ارزش ۲۰۲۳میلیارد تومان و ۷۸نماد در صف فروش با ارزشی کمتر معادل ۹۵۷میلیارد تومان. این نسبت نشان‌دهنده سنگینی فضای خرید نسبت به فروش در ابتدای معاملات است.
اثر اخبار ضد و نقیض داخلی بر فضای معاملاتی
در کنار تاثیرگذاری اخبار خارجی، اتفاقات داخلی نیز نقش مهمی در جهت‌گیری بازار داشت. پس از انتشار نامه‌ای بحث‌برانگیز که واکنش شدید فعالان بازار را به دنبال داشت، برخی مقامات مسوول در ساعات پایانی شب اقدام به تکذیب رسمی کردند. این موضع‌گیری‌های متناقض موجب شد فضای بازار در ابتدای معاملات روز گذشته با احتیاط بیشتری همراه شود.
اگرچه این تکذیب‌ها موجب شد بخشی از فشار روانی کاهش یابد اما همچنان نشانه‌هایی از بی‌اعتمادی نسبت به تصمیمات خلق‌الساعه در برخی صنایع به‌ویژه خودرو باقی مانده است. بازار در مواجهه با این نوع تصمیمات، نوساناتی را تجربه کرده که نه‌تنها به ثبات آن کمکی نکرده، بلکه سرمایه‌گذاران خرد را نیز دچار تردید کرده است.
تاثیر همزمان ریسک سیاسی و خودرویی بر شاخص‌ها
به نظر می‌رسد بازار روز گذشته توانست بخشی از مسیر خود را از سایه اخبار منفی گروه خودرویی جدا کند، هرچند ترکش‌های این تصمیمات هنوز در سطح معاملات قابل مشاهده بود. بازگشت آرامش نسبی در جو کلی معاملات را می‌توان به کاهش فشار ناشی از ریسک سیاسی نسبت داد اما در عین حال، ریسک ناشی از تحولات مرتبط با صنعت خودرو همچنان باقی است و به عنوان متغیری مهم در روزهای آتی مطرح خواهد بود. ادامه ماجرای خودرو و نوسانات سیاسی باعث شده‌اند تا بازار در دو جبهه مجزا درگیر باشد. در حالی که ریسک‌های سیاسی موقتا فروکش کرده‌اند، تصمیمات غیرشفاف در بخش خودرو هنوز به صورت کامل مدیریت نشده‌اند.
تاثیر شوک سیاستگذاری بر خودرویی‌ها
با انتشار این اطلاعیه، واکنش منفی بازار قابل پیش‌بینی بود. بسیاری از فعالان بازار این تصمیم را مخرب ارزیابی کردند. در ادامه، موجی از تکذیب‌ها از سوی نهادهای مختلف آغاز شد. سازمان خصوصی‌سازی اعلام کرد واگذاری‌ها طبق روال ادامه دارد. دبیرخانه شورای هماهنگی اقتصادی نیز اظهارات پیشین را اصلاح کرد و برخی رسانه‌ها از قول مقامات قوه قضاییه گزارش دادند که اساسا چنین بحثی در سران قوا مطرح نشده است.
همین تناقض‌گویی‌ها موجب تشدید ابهام شد و شایعاتی درباره صدور نامه به صورت خودسرانه یا بدون هماهنگی رسمی با مراجع بالادستی در فضای بازار منتشر شد. از منظر تحلیلگران، در شرایطی که بازار به سختی در حال بازیابی بخشی از سرمایه اجتماعی ازدست‌رفته خود است، انتشار چنین نامه‌هایی آن هم بدون شفاف‌سازی، می‌تواند ضربه‌ای جدی به روند بازگشت اعتماد وارد کند.
الزام به شفاف‌سازی کامل از سوی نهادهای مسوول
از نگاه ناظران بازار، دو سناریو در مورد این اتفاق قابل تصور است؛ یا نامه صادرشده واقعی و دارای پشتوانه قانونی است و باید دلایل آن به‌طور کامل و شفاف اعلام شود یا اینکه صدور چنین دستوری بدون هماهنگی با نهادهای عالی، به صورت سلیقه‌ای انجام شده که در این صورت لازم است با عوامل دخیل در آن برخورد قاطع صورت گیرد. هر دو حالت نیازمند شفاف‌سازی رسمی از سوی دولت، وزارت صمت و سازمان بورس است تا از تکرار این دست اقدامات جلوگیری شود.
نقش ضعیف ناظر بازار در مدیریت بحران
در این میان، نقش سازمان بورس در مواجهه با این بحران محل انتقاد جدی است. برخی کارشناسان معتقدند که توقف موقت نمادهای خودرویی و تعویق معاملات تا روشن شدن ابعاد خبر می‌توانست از بروز رفتارهای هیجانی و ضربه به قیمت‌ها جلوگیری کند. این در حالی است که بازار در مواجهه با اخبار دیگر، معمولا انعطاف کمتری در بازگشایی و توقف نمادها از خود نشان داده و این تناقض در عملکرد نهاد ناظر، مورد توجه فعالان قرار گرفته است. در شرایطی که بازار با ریسک‌های متعددی مواجه است، حفظ شفافیت، پیش‌بینی‌پذیری و انسجام در سیاستگذاری می‌تواند ضامن پایداری جریان نقدینگی و آرامش در بازار سرمایه باشد.
ضرورت شفاف‌سازی فوری در پرونده واگذاری‌ها
از نگاه فعالان بازار، یکی از وظایف فوری و اساسی سازمان بورس در شرایط فعلی، مدیریت بحران ابهام در صنعت خودرو است. در حال حاضر، اطلاعات ضد و نقیض درباره وضعیت واگذاری سهام تودلی‌ها از سوی سایپا و ایران‌خودرو باعث سردرگمی معامله‌گران شده و این بلاتکلیفی می‌تواند ضربه‌ای به اعتماد عمومی وارد کند. حل چنین بحران‌هایی نیازمند برخورد پیشگیرانه و شفاف‌سازی زودهنگام است، نه انفعال در برابر اخبار. بسیاری از تحلیلگران پیشنهاد داده‌اند که سازمان بورس نسبت به دریافت برنامه‌ای مکتوب و دقیق از دو خودروساز بزرگ کشور اقدام کند؛ برنامه‌ای که هم شامل وضعیت فعلی واگذاری‌ها باشد و هم گام‌های بعدی اصلاح ساختار را شفاف کند.
بی‌اعتمادی به تصمیمات داخلی
در کنار فضای مبهم داخلی، بازار سهام روز گذشته به شکل محسوسی نسبت به اظهارات خارجی واکنش مثبت نشان داد. صحبت‌های رییس‌جمهور پیشین آمریکا درباره مذاکرات با ایران و اشاره به امکان «خبرهای خوب»، محرک مثبتی برای معاملات بود. اگر ماجرای توقف واگذاری‌ها در گروه خودرویی رخ نمی‌داد، احتمالا روز گذشته بازار با صف‌های خرید گسترده‌تری مواجه می‌شد. با این حال، بازار همچنان وزن بیشتری به سیگنال‌های بیرونی می‌دهد. در حالی که برخی مقامات داخلی بارها درباره تداوم مذاکرات ابراز امیدواری کرده‌اند، واکنش معامله‌گران به این سخنان کمرنگ بوده است. در مقابل، موضع‌گیری یک چهره خارجی در مورد روند گفت‌وگوها، بازخورد جدی در شاخص‌ها ایجاد می‌کند. به نظر می‌رسد در روزهای آینده و با توجه به سفر رییس‌جمهور به عمان و احتمال اعلام دور جدید مذاکرات، بازار سیگنال‌های مهم‌تری از تحولات سیاسی دریافت خواهد کرد. این خبرها می‌تواند بخشی از فضای منفی روزهای اخیر را جبران کند، مشروط بر آنکه تصمیمات داخلی همچون موضوع واگذاری‌ها، به سرعت و به درستی مدیریت شود.
بازار در مسیر فاصله‌گیری از خودرویی‌ها
تحولات روز گذشته بازار سهام نشان می‌دهد که بخش قابل توجهی از جریان نقدینگی به تدریج در حال فاصله گرفتن از گروه خودرویی است. با وجود آنکه خبرهای مرتبط با توقف واگذاری تودلی‌ها در سایپا و ایران‌خودرو جو منفی شدیدی به بازار تحمیل کرده بود اما واکنش سرمایه‌گذاران نشان داد که تمرکز بر گروه‌های دیگر با سرعت در حال شکل‌گیری است. نمادهایی نظیر خساپا و خگستر جزو سه نماد اول در خروج پول حقیقی بودند، در حالی که نمادهایی همچون وتجارت، ونوین و حامیا در صدر جذب نقدینگی قرار گرفتند. این واگرایی در جریان ورود و خروج پول، از تغییر رفتار معامله‌گران به سوی صنایع کم‌ریسک‌تر حکایت دارد. افزایش ۶۳نماد در صف خرید با ارزش بیش از ۲۰۰۰میلیارد تومان در مقابل تنها ۹۵۷میلیارد تومان صف فروش، نشان‌دهنده بهبود فضای تقاضا در سطح بازار است. به‌ویژه آنکه نمادهایی با گزارش‌های مالی مناسب، در راس صف‌های خرید قرار گرفتند. شاخص کل نیز با وجود فشارهای گروه خودرو، رشد ۷۳۴۵واحدی را ثبت کرد و به محدوده ۱۰۹/۳میلیون واحدی بازگشت. از سوی دیگر، شاخص بازار اول با رشد ۱۶۳۳۵واحدی (معادل ۶۹/۰درصد) در مقابل افت بازار دوم، تاکید بیشتری بر تمرکز بازار بر نمادهای بزرگ و بنیادی دارد. تحلیلگران معتقدند که تداوم این روند می‌تواند منجر به پویایی بیشتر بازار در گروه‌هایی غیر از خودرو شود و فرصتی برای بازدهی پایدارتر در هفته‌های آینده ایجاد کند.
بازار به ارزندگی بازمی‌گردد
بازار سهام در معاملات روز گذشته نشانه‌هایی از بازگشت به مسیر تعادلی و تمرکز بر ارزندگی بنیادی شرکت‌ها را از خود نشان داد. این روند به‌ویژه پس از شوک خبری صنعت خودرو و التهابات چند روز اخیر، به منزله تلاشی برای بازیابی ثبات روانی تلقی می‌شود. شاخص کل بورس با رشد ۷۳۴۵واحدی معادل ۲۴/۰درصد به سطح ۳میلیون و ۱۰۹هزار واحد رسید. شاخص هم‌وزن نیز که نماینده دقیق‌تری از رفتار سهم‌های کوچک و متوسط بازار است، با رشد ملایم ۰۵/۰درصدی همراه شد. بررسی جریان نقدینگی نیز از تغییر فاز احتیاطی به سمت فعال شدن تقاضای هوشمند حکایت دارد. روز گذشته بازار شاهد ورود ۶۵۱میلیارد تومان پول حقیقی بود؛ رقمی که از تقویت اعتماد معامله‌گران حقیقی نسبت به آینده بازار خبر می‌دهد. سه نماد وتجارت، حامیا و ونوین در صدر دریافت‌کنندگان پول حقیقی قرار گرفتند. در مقابل، خروج نقدینگی از نمادهایی مانند خساپا، خگستر و رمپنا تاییدکننده تحلیل‌هایی بوده که بازار در حال فاصله‌گیری از صنایع پرریسک و پرابهام است. از سوی دیگر، ارزش کل معاملات روز گذشته ۱۲۷هزار و ۶۷۰میلیارد ریال بود که نشان‌دهنده بازگشت نسبی حجم و گردش پول به بازار است. در حالی که تعداد معاملات نیز به بیش از ۵۰۶هزار نوبت رسید. ثبت ۶۳نماد در صف خرید به ارزش ۲۰۲۳میلیارد تومان در مقابل ۷۸نماد در صف فروش به ارزش کمتر ۹۵۷میلیارد تومان، از برتری محسوس تقاضا نسبت به عرضه در پایان روز حکایت داشت. در مجموع، بازار با عبور موقت از ریسک‌های سیاسی و خودرویی، بار دیگر تمرکز خود را بر سودآوری شرکت‌ها و داده‌های بنیادی معطوف کرده است؛ نشانه‌ای که می‌تواند امید به رشد پایدارتر را افزایش دهد.
فرصتی برای بازگشت منطقی بازار
بررسی عملکرد شاخص‌ها و رفتار معامله‌گران در روز گذشته نشان می‌دهد که بازار سرمایه در حال ورود به فاز تثبیت و بازسازی خود است. پس از فشارهای روانی ناشی از تحولات صنعت خودرو و اخبار متناقض سیاسی، واکنش بازار با افزایش محدود شاخص‌ها همراه بود. شاخص کل با رشد ۲۴/۰درصدی و هم‌وزن با رشد ۰۵/۰درصدی، عملکردی متعادل و محتاطانه از خود به‌جا گذاشت. از نگاه فنی، سطح ۳میلیون و ۱۰۰هزار واحدی به عنوان یکی از نقاط حمایتی کلیدی از سوی تحلیلگران تکنیکال مطرح شده بود. تثبیت بازار در این محدوده، همزمان با افزایش ۶۵۱میلیارد تومانی ورود پول حقیقی و رشد سرانه خرید حقیقی به ۲/۵۵میلیون تومان، نشانه‌ای از احتمال برگشت به روند صعودی در کوتاه‌مدت تلقی می‌شود. نکته قابل توجه، برتری محسوس تقاضا نسبت به عرضه در بخش پیش‌گشایش بود. در این مرحله، ارزش صف‌های خرید بیش از دو برابر ارزش صف‌های فروش گزارش شد؛ ۲۰۲۳ میلیارد تومان در مقابل ۹۵۷میلیارد تومان. از سوی دیگر، ورود نقدینگی به نمادهایی نظیر بفجر، وبملت و ولنوین و تشکیل سنگین‌ترین صف‌های خرید در همین نمادها، حکایت از تمرکز جریان پول بر نمادهای دارای پشتوانه بنیادی دارد، همچنین سه نماد برکت، محتشم و سهگمت بیشترین افزایش قیمت را به ثبت رساندند که همگی در هفته‌های گذشته گزارش‌های مالی مناسبی ارائه کرده‌اند. در چنین شرایطی، تحلیلگران انتظار دارند بازار در هفته جاری با تکیه بر گزارش‌های فصلی و خبرهای مثبت سیاسی، بازگشت تدریجی به سطوح قبلی خود را تجربه کند.
