سهامداران در کوچه دیپلماسی
جهان صنعت – بورس تهران، این روزها بار دیگر در نقطه‌ای ایستاده که چشم‌ها به آن سوی مرزها دوخته شده است. بازار سهام که در ماه‌های گذشته زیر سایه بی‌اعتمادی، نااطمینانی‌های اقتصادی و رخوت معاملاتی دست‌وپا می‌زد، حالا نشانه‌هایی از حیات تازه بروز داده؛ نشانه‌هایی که اگرچه هنوز شکننده و پرنوسانند اما از بازگشت تدریجی امید به تالار حافظ حکایت دارند. در حالی که فضای اقتصاد کلان کشور همچنان درگیر چالش‌هایی چون کسری بودجه، نوسانات ارزی و انتظارات تورمی بالا است، چشم فعالان بازار سرمایه به بیرون از مرزها دوخته شده؛ جایی که مذاکرات سیاسی و دیپلماتیک، بار دیگر به یکی از محرک‌های اصلی ذهنیت سرمایه‌گذاران تبدیل شده است.
هر بار که شایعه‌ای از احتمال کاهش تنش‌ها یا گشایش‌هایی در روابط خارجی به گوش می‌رسد، بازار سهام به آن واکنش نشان می‌دهد؛ نه از سر احساس، بلکه از سر تجربه‌ای تلخ و تکرار شونده. تجربه‌ای که طی سال‌های گذشته بارها نشان داده دستاوردهای سیاسی می‌توانند به محرک‌هایی قوی برای تحرکات اقتصادی بدل شوند. اکنون نیز هرچند هنوز هیچ خبر رسمی و قطعی‌ای از نتایج مذاکرات منتشر نشده اما سیگنال‌هایی از تحرک در فضای دیپلماتیک منطقه‌ای و بین‌المللی، کافی بوده تا جرقه‌هایی از امید در دل سهامداران روشن شود.
در این میان، رفتار بازار در روز گذشته به خوبی این پیوند ناگسستنی را آشکار کرد. همزمان با شدت گرفتن گمانه‌زنی‌ها درباره تحولات سیاسی، شاخص‌کل بورس با عبور از سطح ۳میلیون و ۲۵۲هزار واحد، به مسیر صعودی بازگشت. از سوی دیگر، رشد محسوسی را تجربه کرد. این رشد دوگانه، آن هم در شرایطی که بسیاری از صنایع هنوز با ابهامات عملیاتی و بنیادی دست‌وپنجه نرم می‌کنند، پیامی روشن دارد: بازار در حال واکنش به انتظارات جدیدی است که منبع آن نه الزما در داخل، بلکه در عرصه سیاست خارجی شکل گرفته است.
همچنان در مدار صعود
شاخص‌کل بورس تهران روز گذشته با عبور از سطح ۳میلیون و ۲۵۲هزار واحد، با رشد ۹۱۴/۱۰واحدی مواجه شد و در عدد ۳,۲۵۲,۲۱۵ واحد قرار گرفت. این میزان افزایش معادل رشد ۳۴/۰درصدی نسبت به روز ماقبل است و نشان‌دهنده تداوم نسبی اعتماد به فضای معاملاتی بازار سهام است. در همین حال، شاخص کل هم‌وزن که معیاری دقیق‌تر برای سنجش عملکرد کلی شرکت‌ها فارغ از اندازه و وزن آنها در بازار محسوب می‌شود، روز گذشته با افزایش قابل توجه ۹۳۴/۴واحدی روبه‌رو شد و به رقم ۴۶۶/۹۷۷واحد رسید؛ یعنی رشد ۵۱/۰درصدی نسبت به روز یکشنبه.
بررسی ترکیب ارزش معاملات و سرانه خرید حقیقی‌ها در روز گذشته، نشان می‌دهد که بازار از سمت بازیگران خرد نیز با استقبال نسبی روبه‌رو بوده که این موضوع می‌تواند سیگنالی امیدوارکننده برای تثبیت روند فعلی باشد. از طرفی، سطح تکنیکالی شاخص‌کل نیز در مرز حمایت‌های میان‌مدت قرار گرفته بود و همین مساله می‌توانست به تحریک تقاضا در بخش‌هایی از بازار منجر شود. باید دید در روزهای آتی این رویکرد مثبت حفظ می‌شود یا بار دیگر شاهد چرخش ناگهانی در رفتار معامله‌گران خواهیم بود.
گازوئیل ۳نرخی؛ جرقه‌ای برای پالایشی‌ها!
بحث ۳نرخی شدن گازوئیل و تاثیر آن بر صنعت پالایشی، یکی از موضوعات داغ این روزهای بازار سرمایه و محافل اقتصادی است. در نگاه اول، به نظر می‌رسد تغییر در نرخ‌گذاری گازوئیل و بازنگری در نظام سهمیه‌بندی آن، بیشتر با هدف کاهش بار یارانه‌ای دولت و مدیریت بهتر منابع عمومی صورت می‌گیرد اما در لایه‌های زیرین این تصمیم، منافعی نهفته است که می‌تواند به طور غیرمستقیم اما ملموس، برای شرکت‌های پالایشی کشور نیز آثار مثبتی به همراه داشته باشد.
از منظر کلان اقتصادی، دولت در سال‌های اخیر با فشار سنگینی از سمت هزینه‌های جاری، به‌خصوص در بخش یارانه‌های انرژی مواجه بوده است. هرگونه اصلاح قیمتی در فرآورده‌هایی مانند گازوئیل و بنزین، اگر در قالب سازوکارهای چندنرخی و هدفمند اجرا شود، منجر به کاهش پرداخت یارانه از سوی دولت و در نهایت کاهش کسری بودجه می‌شود. این کاهش در فشار مالی دولت، فضای سیاستگذاری را در سایر حوزه‌ها نیز بازتر می‌کند.
آنچه اهمیت دارد، تاثیر این سیاست بر صنعت پالایش نفت است؛ صنعتی که طی سال‌های گذشته باوحود نقش حیاتی‌اش در زنجیره تامین انرژی، همواره با چالش‌هایی نظیر قیمت‌گذاری دستوری، تاخیر در دریافت مطالبات و فشارهای مالی ناشی از تثبیت قیمت فرآورده‌ها مواجه بوده است. در شرایطی که دولت بتواند از محل افزایش نرخ فروش داخلی فرآورده‌ها یا بهینه‌سازی نظام سهمیه‌بندی، منابع درآمدی بیشتری کسب کند، دیگر مانند گذشته مجبور نیست فشار بر پالایشگاه‌ها را از طریق تثبیت قیمت‌ها و تحمیل نرخ‌های غیرواقعی افزایش دهد.
به بیان دیگر، درآمدزایی دولت از محل اصلاح قیمت گازوئیل می‌تواند به کاهش وابستگی به منابع حاصل از پالایشگاه‌ها بینجامد و در نهایت، فضا را برای بهبود جریان نقدینگی شرکت‌های پالایشی باز کند. زمانی که فشار دولت بر نرخ‌گذاری فرآورده‌ها کاهش یابد، پالایشگاه‌ها با انعطاف بیشتری می‌توانند فرآورده‌ها را قیمت‌گذاری کرده و نقدینگی خود را مدیریت کنند. این مساله در نهایت به افزایش سودآوری، کاهش مطالبات معوق و حتی بهبود در طرح‌های توسعه‌ای این شرکت‌ها منجر می‌شود.
نباید فراموش کرد که ۳نرخی شدن گازوئیل می‌تواند به شفافیت بیشتر در توزیع و مصرف این فرآورده نیز منجر شود. این شفافیت، جلوی قاچاق و هدررفت منابع را گرفته و ساختار اقتصادی کل زنجیره انرژی کشور را تقویت می‌کند. در چنین فضایی، شرکت‌های پالایشی نیز می‌توانند از مزایای کاهش ریسک و بهبود فضای کسب‌وکار بهره‌مند شوند.
در نتیجه، هرچند تغییرات احتمالی در نرخ‌گذاری گازوئیل مستقیما به عنوان سیاست حمایتی برای شرکت‌های پالایشی در نظر گرفته نشده اما در عمل، می‌تواند به بهبود شرایط مالی و عملیاتی این صنعت بینجامد. اجرای چنین سیاستی، اگر با دقت و شفافیت پیش برود، هم به نفع دولت است و هم به تقویت سودآوری پالایشگاه‌ها در میان‌مدت و بلندمدت کمک خواهد کرد.
از معاملات چه خبر؟
در جریان معاملات روز گذشته، بازار سهام شرایطی نسبتا امیدوارکننده را تجربه کرد که از چند جهت قابل تحلیل است. نخستین نکته قابل توجه، ارزش معاملات قابل قبول بازار در بخش سهام، صندوق‌های سهامی و حق‌تقدم‌ها بود که به رقم ۱۴هزار میلیارد تومان رسید. این سطح از گردش نقدینگی، در شرایطی که بازار طی هفته‌های گذشته دچار تردید و رکود مقطعی بود، می‌تواند نشانه‌ای از بازگشت بخشی از اعتماد سرمایه‌گذاران باشد. همچنین سرانه خرید حقیقی‌ها به ۶۲میلیون تومان رسید که در مقایسه با سرانه فروش ۵۹میلیون تومانی، نشان از برتری نسبی تقاضا نسبت به عرضه دارد.
قدرت خرید حقیقی‌ها نیز عدد ۰۵/۱ را نشان داد؛ شاخصی که وقتی بالاتر از عدد یک قرار دارد، تعبیر به برتری خریداران در بازار می‌شود. این داده‌ها در کنارهم گواهی بر آن است که جریان پول حقیقی به شکل ملموس‌تری نسبت به روزهای پیشین تقویت شده است. بر همین مبنا، برآوردها نشان می‌دهد که در مجموع حدود ۴۸۰میلیارد تومان پول نقد از سوی سرمایه‌گذاران حقیقی به بازار سهام وارد شده است؛ رقمی که در صورت تداوم، می‌تواند موتور محرکی برای رشد عمومی قیمت‌ها در بازار باشد.
بررسی رفتار قیمت‌ها در نمادها نیز شواهد بیشتری از این بهبود را نمایان می‌سازد. در پایان معاملات، ۳۴۱نماد در محدوده مثبت ۲ تا ۳ درصد به کار خود پایان دادند. این در حالی است که تنها ۱۰۸ نماد در محدوده منفی ۲ تا منفی ۳ درصد قرار گرفتند. سهم نمادهای مثبت بازار نیز به ۶۷درصد رسید که نشان‌دهنده چرخش کلی فضای روانی بازار به سمت خوش‌بینی است.
از لحاظ زمانی، شروع جریان ورودی نقدینگی از حوالی ساعت ۱۰ صبح مشاهده شد و این روند تا پایان زمان معاملات ادامه داشت. این استمرار در ورود پول نشان می‌دهد که خریداران نه‌تنها از بازار عقب‌نشینی نکردند، بلکه با نزدیک شدن به پایان بازار، فشار خرید خود را نیز حفظ کرده‌اند.
یکی از نکات برجسته معاملات روز گذشته، بازگشت ۱۱۳نماد از محدوده منفی به صف خرید بود. این اتفاق می‌تواند نشانه‌ای از وجود تقاضای قوی و فشار خرید مضاعف در بازار باشد چراکه چنین رنج مثبت سنگینی در شرایطی شکل می‌گیرد که خریداران مصمم به جمع‌آوری سهام حتی در قیمت‌های بالا هستند. به عبارت دیگر، بازار نه‌تنها با کمبود عرضه مواجه نبود، بلکه نیروی تقاضا به‌قدری قدرتمند عمل کرد که توانست سمت منفی بسیاری از نمادها را به سمت صف خرید سوق دهد. در مجموع، آنچه در معاملات روز گذشته مشاهده شد، بازاری بود که با وجود برخی تردیدهای کلی در فضای اقتصادی، بار دیگر نشانه‌هایی از حیات و تمایل به صعود را بروز داده است. اگر این روند در روزهای آتی تداوم یابد، می‌توان انتظار داشت که بازار از فاز خنثی خارج شده و وارد مرحله‌ای تازه از رشد تدریجی شود.
