دیپلماسی خیرخواهانه یا بازی قدرت؟
پوریا لوایی– GIZ بهعنوان بازوی اجرایی دولت آلمان، فراتر از کمک‌های صرفا نوع‌دوستانه، نقشی پیچیده و چندوجهی در پیشبرد اهداف سیاست خارجی این کشور ایفا می‌کند. این سازمان در حال گسترش نفوذ نرم آلمان در جهان با پوشش فعالیت برای توسعه پایدار و بهبود شرایط زندگی در سراسر جهان است.
فعالیت‌ها و نحوه عملکرد GIZ
در سال۲۰۱۱ و از ادغام سه سازمان جامعه آلمانی برای همکاری فنی (GTZ)، سرویس توسعه آلمان (DED) و ظرفیت‌سازی بین‌المللی آلمان (InWEnt) آژانس همکاری‌های بین‌المللی آلمان موسوم به GIZ پدید آمد. این آژانس توسط یک هیات سه‌نفره رهبری می‌شود و با حدود ۲۵۶۰۰کارمند در سراسر جهان و فعالیت در تقریبا ۱۲۰کشور، خود را به عنوان یک ارائه‌دهنده خدمات بین‌المللی در زمینه توسعه پایدار و آموزش بین‌المللی مطرح کرده است. حدود ۷۷درصد از کل نیروی کار GIZ در خارج از کشور مشغول به کار هستند.
این سازمان بیش از ۵۰سال تجربه در حوزه‌های متنوعی دارد که شامل موارد زیر است:
توسعه اقتصادی و ارتقای اشتغال: حمایت از رشد اقتصادی فراگیر و ایجاد فرصت‌های شغلی
انرژی و محیط‌زیست: ترویج انرژی‌های تجدیدپذیر، حفاظت از محیط‌زیست و مقابله با تغییرات اقلیمی
صلح و امنیت: کمک به تثبیت مناطق درگیر منازعه و ایجاد زیرساخت‌های صلح
تخصص گسترده GIZ مورد تقاضای نهادهای مختلفی از جمله دولت آلمان، اتحادیه اروپا، سازمان ملل، بخش خصوصی و دولت‌های خارجی است.GIZ با مشاغل، نهادهای جامعه مدنی و موسسات تحقیقاتی همکاری می‌کند و تعامل موفق بین سیاست‌های توسعه و سایر حوزه‌های سیاستی را تقویت می‌بخشد. وزارت همکاری اقتصادی و توسعه فدرال آلمان (BMZ)، طرف اصلی سفارش‌دهنده GIZ است. این سازمان به‌طور خلاصه، از تغییرات پایدار در کشورهایی مانند کامبوج، لیبریا و حتی در خود آلمان، حمایت می‌کند.
تمام پروژه‌های GIZ براساس یک سفارش خاص انجام می‌شوند. این سفارش‌ها از سوی (BMZ طرف اصلی سفارش‌دهنده)، سایر وزارتخانه‌های فدرال یا سایر مشتریان ملی و بین‌المللی صادر می‌شوند. طرف‌های سفارش‌دهنده، اقدامات از پیش توافق‌شده را تامین مالی می‌کنند که می‌تواند از اعزام کارشناسان کوتاه‌مدت تا برنامه‌های چندین‌ساله با حضور کارکنان ملی و بین‌المللی را شامل شود.GIZ خدمات خود را در زمینه‌های گسترده‌ای از جمله توسعه اقتصادی، انرژی و محیط‌زیست، صلح و امنیت ارائه می‌دهد.
برای ایجاد تغییر در سراسر جهان، GIZ تخصص خود را در تمام سطوح ارائه می‌دهد. این سازمان به دولت‌ها در زمینه قانونگذاری مشاوره می‌دهد، از انجمن‌ها حمایت می‌کند، بخش‌خصوصی آلمان و محلی را درگیر می‌کند و به مردم محلی آموزش‌های لازم را برای ادامه فعالیت‌ها با مسوولیت خودشان می‌دهد. GIZ با شرکای محلی در کشورهای شریک (اغلب وزارتخانه‌ها و مقامات محلی) و همچنین با نهادهای عمومی، بنیادها، انجمن‌ها و KfW (بانک توسعه دولتی آلمان) در آلمان همکاری می‌کند.
GIZ همچنین با شرکت‌های خصوصی همکاری نزدیکی دارد و فعالیت‌های آنها را به گونه‌ای طراحی می‌کند که علاوه‌بر موفقیت کارآفرینی، شرایط زندگی بهتری را برای مردم محلی نیز ایجاد کند. یک نمونه این همکاری، حمایت GIZ از کشاورزان خرده‌پا در آفریقا برای کسب درآمد بیشتر از کشت بادام هندی، کاکائو و پنبه است. سازمان‌های غیردولتی محلی نیز در این ابتکارات مشارکت دارند.
در سال۲۰۲۳، حجم منابع جذب‌شده توسط GIZ در مجموع حدود ۴میلیارد یورو بود. از این رقم، ۷/۳میلیارد یورو از وزارتخانه‌های فدرال آلمان و سایر نهادهای بخش دولتی آلمان تامین شد. منابعی به ارزش ۲۴۷میلیون یورو نیز توسط نهادهای بین‌المللی از کشورهای صنعتی، بازارهای نوظهور و در حال توسعه سفارش و تامین مالی شد GIZ. همچنین از نزدیک با بانک توسعه دولتی آلمان (KfW) همکاری می‌کند. درحالی‌که GIZ پروژه‌های مربوط به «همکاری فنی» (توسعه ظرفیت) را از طرف BMZ اجرا می‌کند، KfW پروژه‌های «همکاری مالی» BMZ را بر عهده دارد.
بیشتر کارهای GIZ توسط وزارت همکاری اقتصادی و توسعه فدرال آلمان (BMZ) سفارش داده می‌شود که در سال۲۰۲۳ حدود ۳/۳میلیارد یورو از حجم تجارت این سازمان را تشکیل می‌داد. ۴۲۰میلیون یوروی دیگر از کمیسیون‌های سایر مشتریان بخش دولتی آلمان مانند وزارت محیط‌زیست فدرال و وزارت امور خارجه فدرال حاصل شد.
GIZ همچنین در سطح ایالت‌های آلمان فعال است و برای نهادهای بین‌المللی مانند اتحادیه اروپا و سازمان‌های مختلف سازمان ملل متحد کار می‌کند. دولت‌های ملی از سراسر جهان نیز مستقیما به GIZ سفارش می‌دهند. بهعنوان مثال از سال۲۰۱۱، GIZ به نمایندگی از دولت کاستاریکا از مقامات محلی در ارتقای زیرساخت‌های جاده‌ای حمایت کرده است. شرکت‌های خصوصی و بنیادها نیز از GIZ سفارش خدمات می‌گیرند.
انگیزه‌های واقعی GIZ
درحالی‌که هدف اصلی اعلام‌شده GIZ حمایت از توسعه پایدار و بهبود شرایط زندگی است، به‌‌نظر می‌رسد آلمان چندین هدف پنهانی را از طریق این سازمان دنبال می‌کند:
قدرت نرم و نفوذ: آلمان با ارائه کمک‌های توسعه‌ای، شهرت جهانی و روابط دیپلماتیک خود را تقویت می‌کند که حسن‌نیت و نفوذ را در کشورهای شریک افزایش می‌دهد.
منافع اقتصادی: کار GIZ اغلب بازارهایی را برای کالاها و خدمات آلمانی ایجاد می‌کند، به‌ویژه در بخش‌هایی مانند انرژی‌های تجدیدپذیر و فناوری. این امر می‌تواند تقاضا برای تخصص و تجهیزات آلمانی را افزایش دهد.
منافع استراتژیک: آلمان از همکاری توسعه برای پیشبرد اهداف استراتژیک، مانند تامین دسترسی به منابع، ترویج ثبات در مناطق ژئوپلیتیکی مهم و مقابله با نفوذ سایر قدرت‌های جهانی استفاده می‌کند.
ترمیم چهره آلمان: کار GIZ نشان‌دهنده تعهد آلمان به صلح و آشتی پس از جنگ جهانی دوم و همسو با مسوولیت این کشور در کمک به توسعه جهانی و رسیدگی به میراث تاریخی و چالش‌های جهانی است.
موقعیت رقابتی: با پیشرو بودن در همکاری توسعه، آلمان خود را بهعنوان یک بازیگر کلیدی در عرصه جهانی قرار می‌دهد و با سایر کشورهای اهداکننده برای شکل‌دهی به برنامه‌های توسعه جهانی و حفظ نفوذ رقابت می‌کند.
نتیجه‌گیری
در واقع، فعالیت‌های GIZ بستری برای یافتن بازارهای جدید برای کالاها و خدمات آلمانی فراهم می‌آورد و از این طریق به منافع اقتصادی آلمان خدمت می‌کند. همچنین در صحنه رقابت میان قدرت‌های جهانی، GIZ به آلمان این امکان را می‌دهد تا در کنار سایر رقبای غربی خود، جایگاهش را بهعنوان یک بازیگر کلیدی در شکل‌دهی به برنامه‌های توسعه جهانی حفظ کند تا از قافله رقابت عقب نماند.
شاید بتوان گفت که در یک لایه عمیق‌تر، این فعالیت‌ها تلاشی هوشمندانه از سوی آلمان برای ترمیم وجهه تاریخی خود است. با مشارکت فعال در توسعه و کمک به جهانی بهتر، آلمان می‌کوشد خاطرات تلخ و پیامدهای کشتارهای گسترده جنگ‌های جهانی را از اذهان عمومی جهان پاک کند و تصویری مسوولانه و صلح‌دوست از خود به نمایش بگذارد. بنابراینGIZ نمونه‌ای از استراتژی پیچیده آلمان است که در آن، تعهد به توسعه جهانی و کمک به دیگران به‌صورت هوشمندانه با اهداف استراتژیک، اقتصادی و ترمیم وجهه ملی در هم آمیخته است.
