در پناه اعتماد
فراز صادقی‌مقدم، کارشناس مسائل سیاسی
در هر جنگی صرف‌نظر از نوع تسلیحات، فناوری یا نیروی انسانی، یک عامل حیاتی وجود دارد که از جنس اسلحه یا سیاست نیست اما بیش از هر چیزی سرنوشت جنگ را رقم می‌زند و آن اعتماد مردم به دولت است.
این اعتماد با دستور، تبلیغ و زور ساخته نمی‌شود. اعتماد ذخیره‌ای است که اگر پیش از انفجار گلوله‌ها انباشته نشده باشد در میانه جنگ نمی‌توان آن را تولید کرد. در روز‌های بحران، دولت‌ها با پیچیده‌ترین وظیفه خود روبه‌رو می‌شوند، اداره کشور در حالی که نظم عادی فرو می‌ریزد، منابع کمیاب‌تر می‌شوند و ترس در جان مردم خانه می‌کند، حائزاهمیت است. در چنین شرایطی آنچه مردم را در صحنه نگه می‌دارد فقط میهن‌دوستی نیست بلکه باور به صداقت و کفایت دولت است. اینکه ملت بدانند فداکاری‌شان بی‌نتیجه نمی‌ماند. اینکه اطمینان داشته باشند تصمیم‌های بزرگ، پشت درهای بسته و با بی‌توجهی به سرنوشت آنان گرفته نمی‌شود. اعتماد عمومی، قوی‌ترین نیروی پدافندی هر دولت در زمان جنگ است.
دولت‌هایی که پیش از جنگ، گفت‌وگو با جامعه را کنار گذاشته‌اند، صدای نارضایتی و مخالفان خود را تهدید تلقی کرده‌اند یا واقعیت‌های تلخ را با روایت‌های صوری جایگزین کرده‌اند، در شرایط جنگی با خلأ خطرناکی مواجه می‌شوند از جمله انفعال اجتماعی، تضعیف همبستگی و در نهایت شکست در جبهه‌ای که روایت و واقعیت به مصاف یکدیگر می‌روند اما جنگ اگر‌چه با خون و آتش همراه است اما پایان کار نیست. جنگ‌‌ها حتی اگر با پیروزی نظامی تمام شوند، با ناموفق بودن در بازسازی و ترمیم اعتماد جامعه، در واقع در میدان اصلی شکست خورده‌اند.
دولت‌ها پس از جنگ مسوول‌تر از همیشه هستند. مسوول به یاد آوردن آنان که ایستادند، آنان که از دست رفتند، آنان که امید بسته بودند.
مسوول بازگشت کرامت به مردمی که بار ناامنی، تورم، فقر یا آوارگی را کشیدند. مسوول پاسخ به این پرسش که چرا جنگ شد؟ و آیا این امکان وجود داشت که از آن جلوگیری کرد؟
اگر دولت پس از جنگ فقط به بازسازی دیوار‌ها فکر کند و نه دل‌ها، آینده‌ای نخواهد داشت. اعتماد سرمایه‌ای که در جنگ خرج می‌شود و پس از جنگ هم باید با دقت بازسازی شود. این اعتماد همان خاکریزی است که اگر فرو بپاشد، دیگر نیازی به دشمن خارجی هم نیست. در پایان باید پرسید آیا ما به اندازه کافی برای جنگ آماده‌ایم؟ نه فقط از نظر تسلیحات بلکه از نظر رابطه‌مان با مردم و آیا برای فردای پس از جنگ، برنامه‌ای داریم؟ نه فقط برای بازسازی شهر‌‌ها بلکه برای بازسازی باور مردم به دولت. اگر پاسخ این پرسش‌ها مبهم است قطعا پیش از آغاز جنگ باید فکر و طرحی جدی را در دستور کار قرار دهیم.
