خوابیدن چه بلایی می‌تواند بر سر ستون فقرات شما بیاورد
دکتر الهام باقری یکتا* – ستون فقرات چیزی شبیه ستون اصلی یک ساختمان است. اگر کج شود، کل ساختمان روی سرتان خراب می‌شود! بدن ما هم همین است. این ستون زحمتکش از صبح تا شب همه بارها و فشارها را تحمل می‌کند. شب که می‌شود، وقت استراحت اوست اما متاسفانه خیلی از ما شب‌ها به جای اینکه لطفی به این ستون خسته کنیم، او را در بدترین وضعیت ممکن رها می‌کنیم؛ بعد هم صبح با صدای ناله‌اش بیدار می‌شویم: خشکی گردن، کمردرد یا دست و پایی که مورمور می‌کند. اگر بالشتان خیلی بلند یا خیلی کوتاه باشد، گردنتان در وضعیتی عجیب وغریب می‌خوابد طوری که انگار شب گذشته در یک کشتی کج شرکت کرده‌اید. نتیجه؟ صبح که از خواب بیدار می‌شوید، گردنتان قفل کرده و حتی نمی‌توانید بگویید «صبح بخیر!» تازه، بعضی وقت‌ها این درد گردن مهمان ناخوانده‌ای به نام سردرد را هم با خودش می‌آورد. از آن طرف، خوابیدن روی شکم داستان دیگری دارد. شاید فکر کنید خیلی راحت است اما در حقیقت شبیه آن است که کل کمرتان را روی دستگاه پرس گذاشته‌اید. فشار روی مهره‌های گردن و کمر آنقدر زیاد می‌شود که انگار ستون فقرات‌تان تمام شب در حال اعتراض بوده است. برای همین صبح‌ها با کمردرد و حالتی شبیه پیرمرد ۸۰ساله از تخت پایین می‌آیید. بی‌توجهی به وضعیت خواب می‌تواند عصب‌ها را هم تحت فشار قرار دهد. لابد دیده‌اید نصفه شب با دست بی‌حس و گزگز از خواب می‌پرید. انگار دستتان تصمیم گرفته برای مدتی مستقل زندگی کند! همه اینها به‌خاطر آن است که ستون فقرات در حالت مناسبی قرار نگرفته و اعصاب زیر فشار مانده‌اند. حالا اگر این بدخوابی‌ها ادامه پیدا کند، ماجرا جدی‌تر می‌شود. کمردرد موقت تبدیل به کمردرد مزمن می‌شود. قوز پشت، انحراف ستون فقرات یا حتی آرتروز زودرس در کمین‌تان خواهد بود. کیفیت خواب هم پایین می‌آید یعنی به جای اینکه صبح با انرژی از خواب بیدار شوید باید دنبال قهوه غلیظ باشید تا از کار و زندگی نیفتید. خبر خوب اما این است که همه این بلاها راه‌حل دارد. بهترین حالت خوابیدن به پشت است. کافی است بالشی متوسط زیر سر بگذارید و یک بالش کوچک هم زیر زانو. در این حالت ستون فقرات در وضعیت طبیعی خودش می‌ماند و می‌تواند واقعا استراحت کند. خوابیدن به پهلو هم بد نیست، البته به شرطی که بین زانوهای‌تان بالش بگذارید تا کمر و لگن در یک خط بمانند اما لطفا از خوابیدن روی شکم دست بردارید؛ ستون فقرات شما دشمن‌تان نیست که بخواهید شکنجه‌اش کنید!
تشک و بالش مناسب هم حکم بهترین دوستان ستون فقرات را دارند. تشک خیلی نرم مثل شن‌های ساحل است: زیبا اما برای خوابیدن فاجعه. تشک خیلی سفت هم انگار روی زمین بتن خوابیده‌اید. بهترین گزینه تشکی است که سفتی و نرمی متعادل داشته باشد. بالش هم باید ارتفاعش متناسب باشد؛ نه آنقدر بلند که سر شما مثل برج میلاد بالاتر از بدن قرار بگیرد و نه آنقدر کوتاه که گردنتان فرو برود.
برای مراقبت بیشتر قبل از خواب چند حرکت کششی ساده انجام دهید. اگر نیمه شب بیدار شدید و دیدید در وضعیت یک «گره انسانی» خوابیده‌اید، همانجا وضعیت‌تان را اصلاح کنید. بالش‌های ارتوپدی مخصوص گردن یا زانو هم می‌توانند حسابی کمک کنند و اگر دردها ادامه پیدا کرد، بهترین کار مراجعه به فیزیوتراپیست است یعنی کسی مثل من که هر روز ستون فقرات‌های خسته را به خط می‌کند!
در نهایت یادتان باشد: خوابیدن فقط یک استراحت ساده نیست بلکه آزمونی است که هر شب ستون فقرات از شما می‌گیرد. اگر این امتحان را پاس کنید، صبح با نشاط از تخت بلند می‌شوید اما اگر رفوزه شوید، روزتان با گردن درد، کمردرد و اعصاب خردی شروع خواهد شد. پس لطف کنید و با ستون فقرات‌تان مهربان‌تر باشید چون تنها ستونی است که اگر فرو بریزد، هیچ معماری نمی‌تواند دوباره درستش کند!
* دکترای تخصصی فیزیوتراپی و توانبخشی
