ایران سریع‌ترین پتانسیل رشد را در بازار گندم خاورمیانه دارد
جهان صنعت– در حالی که عربستان رهبری بازار بذر گندم خاورمیانه را برعهده دارد ایران سریع‌ترین پتانسیل رشد را نشان می‌‌دهد که ناشی از ابتکارات دولت برای دستیابی به خودکفایی در تولید گندم است.
صنعت «بذر گندم»، به ویژه در تکنیک‌های اصلاح‌نژاد و پیشرفت ژنتیکی دستخوش تحولات فناوری قابل توجهی است. روش‌‌های اصلاح نژاد سنتی در سال ۲۰۲۲ بر این صنعت تسلط داشتند و ۹۵درصد از تکنیک‌های اصلاح نژاد را تشکیل می‌‌دادند، در حالی که رویکردهای مدرن مانند انتخاب ژنومی و اصلاح نژاد به کمک نشانگر در حال افزایش محبوبیت هستند. این روش‌‌های اصلاح نژاد پیشرفته به طور فزاینده‌ای اهمیت پیدا می‌کنند زیرا امکان توسعه سریع‌‌تر گونههای مقاوم در برابر آب‌وهوا را فراهم می‌کنند. به این ترتیب است که شرکت‌ها در حال سرمایه‌گذاری سنگین در تحقیق و توسعه برای ایجاد گونه‌هایی با ویژگی‌‌های بهبود یافته، به‌ویژه با تمرکز بر تحمل به خشکی و مقاومت در برابر بیماری هستند، همانطور که توسعه و تجاری‌سازی موفقیت‌آمیز گندم HB4 در آرژانتین نشان داده است.
داده‌های آماری منتشر شده از سوی سایت تحقیقی موردور تخمین می‌زند اندازه بازار بذر گندم در سال ۲۰۲۵ به ۳۶/۶میلیارد دلار برسد. از سوی دیگر می‌گوید: انتظار می‌‌رود تا سال ۲۰۳۰ به ۳۸/۸میلیارد دلار برسد و در دوره
پنج‌ساله یعنی از ۲۰۲۵ تا ۲۰۳۰ با نرخ رشد مرکب سالانه ۶۵/۵درصد رشد کند.براساس این گزارش، در حالی نرخ رشدی حدودا ۶درصدی برای بازار جهانی بذر گندم در یک دوره پنج‌ساله پیش‌بینی می‌شود که در سطح جهان، گندم عمدتا در مناطق معتدل و مناطق نیمه گرمسیری به‌عنوان یک غذای اصلی کشت می‌شود و آسیا و اقیانوسیه با حدود ۹۶میلیون هکتار در سال ۲۰۲۲، بیشترین سطح زیر کشت گندم در جهان را دارد. در این گزارش آمده است: کشورهای اصلی کشت گندم در آسیا و اقیانوسیه، هند و چین هستند که به ترتیب ۷/۳۲درصد و ۴/۲۴درصد از کل سطح زیرکشت گندم در آسیا و اقیانوسیه را در سال ۲۰۲۲ به خود اختصاص داده‌‌اند.
منطقه اروپا به دلیل شرایط آب‌وهوایی مطلوب، دومین منطقه بزرگ زیرکشت گندم را با حدود ۳/۷۰میلیون هکتار در سال ۲۰۲۲ دارد. انتظار می‌‌رود تقاضا از سوی مصرف‌کنندگان و صنایع فرآوری در بازار افزایش یابد. در روسیه سطح برداشت در سال ۲۰۲۲، ۱/۲۸میلیون هکتار بود که از سال ۲۰۱۷ به میزان ۳/۲درصد افزایش یافته است. بنابراین، افزایش سطح زیرکشت گندم، رشد بازار را تقویت میکند.
از سوی دیگر آمریکای شمالی سومین تولیدکننده بزرگ گندم در جهان است که حدود ۳/۱۱درصد از تولید جهانی گندم را در سال ۲۰۲۲ به خود اختصاص داده است. ایالات متحده با حدود ۱/۱۵میلیون هکتار در سال ۲۰۲۲ تولیدکننده اصلی گندم در منطقه است. پیش‌بینی می‌شود تقاضای روبه رشد برای گندم در این کشور، کل سطح زیرکشت گندم را در دوره پنج ساله افزایش دهد. این در حالی است که انتظار می‌‌رود افزایش تقاضا به عنوان غذای اصلی بسیاری از کشورها افزایش دسترسی به گونههای پرمحصول و افزایش تحقیقات در مورد گونههای مقاوم به تنش و بیماری توسط شرکت‌های خصوصی، سطح زیرکشت گندم را در سطح جهان افزایش دهد و در نتیجه تقاضا برای بذر گندم را در دوره ۲۰۲۵ تا ۲۰۳۰ افزایش دهد.
از دیدگاه قاره‌ای نیز این گزارش می‌گوید: آفریقا بازار قابل‌توجهی از بذر گندم را نشان می‌‌دهد که تولید آن در کشورهای کلیدی از جمله اتیوپی، آفریقای‌جنوبی، سودان، کنیا، تانزانیا و نیجریه متمرکز است. تولید گندم در این منطقه با شرایط آب‌وهوایی و شیوه‌‌های کشاورزی متفاوت در مناطق مختلف مشخص می‌شود.
از سوی دیگر منطقه آسیا و اقیانوسیه یکی از بزرگ‌ترین بازارهای بذر گندم در سطح جهان را تشکیل می‌‌دهد و تولید قابل‌توجهی در کشورهای اصلی از جمله چین، هند، پاکستان، استرالیا و ژاپن دارد. این منطقه شیوه‌‌های کشاورزی متنوع و سطوح مختلفی از پذیرش فناوری در کشت گندم را نشان می‌‌دهد. کشورهای این منطقه با چالشهای مشترکی مانند سازگاری با تغییرات اقلیمی و مدیریت منابع آب روبه‌رو هستند، در عین حال پتانسیل بالایی برای پیشرفت فناوری در توسعه بذر و شیوه‌‌های کشاورزی نیز دارند.
بازار بذر گندم خاورمیانه با شرایط کشت متنوع و سطوح مختلف توسعه کشاورزی در کشورهای مختلف مشخص می‌شود. به نحوی که عربستان سعودی با سرمایه‌گذاری‌های قابل‌توجه در فناوری کشاورزی و سیستم‌های آبیاری، بازار منطقه‌ای را رهبری میکند. این در شرایطی است که ایران سریع‌ترین پتانسیل رشد را نشان می‌‌دهد که ناشی از ابتکارات دولت برای دستیابی به خودکفایی در تولید گندم است. بازار منطقه تحت‌تاثیر چالشهای دسترسی به آب و نیاز به گونههای مقاوم در برابر خشکسالی قرار دارد.
لازم به ذکر است که برای سال زراعی ۱۴۰۴-۱۴۰۳، خرید تضمینی گندم با افزایش ۱۷درصدی قیمت، به ازای هر کیلوگرم ۲۰هزار و ۵۰۰ تومان تعیین شد. براساس گزارش سامانه شرکت بازرگانی دولتی ایران تا ۲۴ شهریورماه، ۱۱میلیون و ۹۴۲هزار تن گندم از کشاورزان به ارزش ۴/۲۱۰هزار‌میلیارد تومان خرید تضمینی شده است.
در شرایط کنونی برای دستیابی به خودکفایی در تولید گندم و به‌ویژه برای تضمین پایداری این تولید، ضروری است که منابع اختصاص یافته به خرید گندم به‌طور متناسب در بودجه سالانه افزایش یابد. اگر نرخ تضمینی خرید پایین‌تر از هزینه‌های واقعی تولید باشد و همچنین تاخیر در پرداخت مطالبات کشاورزان وجود داشته باشد، این عوامل می‌توانند تاثیر منفی بر انگیزه تولیدکنندگان داشته باشند و در نهایت به کاهش تولید گندم منجر شوند. بنابراین توجه به این موارد می‌تواند به تقویت بخش کشاورزی و افزایش امنیت غذایی کشور کمک کند.
نزدیک به ۶۰درصد از مساحت کشور در مناطق خشک واقع شده و میانگین بارندگی در ایران نیز کمتر از میانگین جهانی است. به‌علاوه، در سال‌های اخیر میزان بارش‌ها کاهش قابل‌توجهی داشته و ۸۵درصد از مناطق کشور با مشکل خشکسالی مواجه شده‌اند. حجم آب موجود در سدها نیز به‌طور چشمگیری کاهش یافته است. در این شرایط ارتقای بهره‌وری آب در بخش کشاورزی به‌ویژه در تولید گندم امری ضروری به نظر می‌رسد.
منبع: بازار
