ازدواج و طلاق در ایران؛ وقتی ارقام ساده، واقعیت جامعه را تحریف می‌کنند
جهان صنعت، در سال‌های اخیر، انتشار آمارهای ازدواج و طلاق از سوی سازمان ثبت احوال و تحلیل‌های غیرکارشناسی پیرامون آن، موجب بروز برداشت‌های اشتباه در افکار عمومی شده است. بسیاری از رسانه‌ها و کاربران فضای مجازی با مقایسه ساده تعداد ازدواج‌ها و طلاق‌های ثبت‌شده در یک بازه زمانی، نسبت‌هایی مانند «نصف ازدواج‌ها به طلاق منجر می‌شود» را مطرح می‌کنند؛ در حالی که این نوع محاسبه، مبنای علمی و آماری ندارد و می‌تواند تصویری نادرست و ناامیدکننده از وضعیت خانواده در ایران ارائه دهد.
صالح قاسمی، کارشناس تحولات جمعیت، با انتقاد از شیوه نادرست تحلیل آمار ازدواج و طلاق در کشور گفت: متأسفانه چند سالی است که شاهد انتشار و تحلیل اشتباه آمارهای ثبت احوال درباره ازدواج‌ها و طلاق‌های ثبت‌شده هستیم. بسیاری از افراد بدون تخصص لازم، ازدواج‌های ثبت‌شده و طلاق‌های ثبت‌شده در یک بازه زمانی مشخص را با هم مقایسه می‌کنند و از این مقایسه نادرست، نسبت‌های اشتباهی استخراج می‌کنند.
ایجاد نسبت میان ازدواج و طلاق در یک بازه زمانی خاص، تحلیلی اشتباه است و تصویری غلط از وضعیت خانواده در ایران ارائه می‌دهد.
وی با بیان مثالی افزود: فرض کنید در یک سال ۱۰۰۰ ازدواج و ۶۰۰ طلاق ثبت شده است. برخی با مقایسه این دو عدد نتیجه می‌گیرند که ۶۰ درصد ازدواج‌ها به طلاق منجر شده، در حالی که این قیاس اساساً غلط است. چون ازدواج‌های ثبت‌شده مربوط به همان سال هستند، اما طلاق‌های ثبت‌شده می‌توانند مربوط به ازدواج‌های همان سال یا سال‌های قبل باشند.
قاسمی تأکید کرد: ایجاد نسبت میان ازدواج و طلاق در یک بازه زمانی خاص، تحلیلی اشتباه است و تصویری غلط از وضعیت خانواده در ایران ارائه می‌دهد. روش درست این است که طول مدت ازدواج در آمارها لحاظ شود؛ یعنی مشخص شود چند درصد از طلاق‌ها بعد از یک، پنج یا ده سال از ازدواج رخ داده است. روش دیگر نیز آن است که مثلاً در یک بازه پنج‌ساله، بررسی شود چه تعداد از ازدواج‌های همان دوره به طلاق انجامیده‌اند. این نوع تحلیل‌هاست که واقعیت را نشان می‌دهد.
تحلیل‌های اشتباه، ازدواج را قربانی می‌کند
این کارشناس جمعیت با انتقاد از عملکرد سازمان ثبت احوال گفت: به نظر من سازمان ثبت احوال در این زمینه مسئول است و باید در کنار انتشار آمارهای خام، تحلیل‌های کارشناسی نیز ارائه دهد تا از برداشت‌های نادرست جلوگیری شود. متأسفانه عده‌ای از سر غفلت و حتی برخی به‌صورت عمدی، تحلیل‌های غلط را در جامعه منتشر می‌کنند. من به‌صراحت می‌گویم که در این موضوع جریان نفوذ وجود دارد.
قاسمی درباره آثار منفی این تحلیل‌های غلط توضیح داد: اولین آسیب این است که نگرانی و ترس از طلاق در جامعه بیش از اندازه برجسته می‌شود. وقتی گفته می‌شود از هر دو ازدواج یکی به طلاق ختم می‌شود، جوانان و خانواده‌ها از ازدواج می‌ترسند و تمایل به تشکیل خانواده کاهش پیدا می‌کند. این نگرانی‌های القایی موجب می‌شود روحیه امید و آینده‌نگری در جامعه تضعیف شود.
وی افزود: در واقع این نوع سیاه‌نمایی‌ها عامدانه انجام می‌شود تا چهره جامعه ایرانی تیره نشان داده شود. از سوی دیگر، این روند به عرفی‌سازی و عادی‌سازی طلاق منجر می‌شود و به تسریع پدیده‌ای کمک می‌کند که من از آن با عنوان انقلاب خانواده یاد می‌کنم؛ یعنی فرآیند فروپاشی نهاد خانواده مشابه آنچه در کشورهای غربی رخ داده است.
قاسمی با اشاره به تکرار این جریان در سال‌های اخیر گفت: تقریباً هر شش ماه یا هر سال، این نوع آمار و تحلیل‌های غلط منتشر می‌شود. با توجه به اینکه چهار تا پنج سال است در رسانه‌ها درباره این موضوع هشدار داده‌ایم، دیگر نمی‌توان گفت که این اتفاق از سر غفلت است.
نباید اجازه داده شود آمارها به شکل غلط و سوگیرانه منتشر شوند و جامعه را ناامید کنند.
وی در پایان خواستار ورود دستگاه‌های نظارتی به این موضوع شد و گفت: نباید اجازه داده شود آمارها به شکل غلط و سوگیرانه منتشر شوند و جامعه را ناامید کنند. هر فرد یا رسانه‌ای که چنین تحلیل‌هایی را منتشر می‌کند باید پاسخگو باشد. همچنین لازم است نخبگان و کارشناسان تحلیل درست ارائه دهند و سازمان ثبت احوال نیز در کنار آمارهای خام، تحلیل دقیق و علمی از وضعیت ازدواج و طلاق در کشور منتشر کند.
گفتنی است؛ روز گذشته سازمان ثبت احوال در اطلاعیه‌ای اعلام کرد: تعداد ازدواج‌های ثبت‌شده در هر سال بیانگر پیوندهای تازه‌ای است که در همان سال شکل گرفته‌اند، در حالی که طلاق‌های ثبت شده در همان بازه زمانی، مربوط به ازدواج‌هایی است که در سال‌های گذشته اتفاق افتاده‌اند و تقسیم تعداد طلاق‌های یک سال بر ازدواج‌های همان سال، مقایسه‌ای غیرکارشناسی و فاقد ارزش تحلیل آماری است.
سازمان ثبت احوال کشور تأکید کرد: تحلیل داده‌های مربوط به ازدواج و طلاق باید با لحاظ شاخص‌های زمانی سال ازدواج و فاصله تا طلاق و با استفاده از روش‌های تحلیل نسلی صورت گیرد و تفسیر سطحی از آمار می‌تواند باعث شکل‌گیری برداشت‌های نادرست و القای تصویری غیر واقعی از وضعیت خانواده در کشور شود.
منبع: مهر
