چنبره دلالان بر بازار گوشت
فاطمه عباس‌پور– فاجعه‌ای که در بازار گوشت طی سال اخیر و خصوصا چندماه گذشته رخ داده دیگر به هیچ‌شکلی قابل کتمان نیست. قیمت‌های نجومی عملا گوشت را از سفره نه تنها طبقه مستضعف بلکه طبقه متوسط نیز حذف کرده است. در این میان مردم سرگشته به دنبال این هستند که باید انگشت اتهام‌شان را به سمت چه کسی بگیرند؛ دولت و سیاست‌های همیشه اشتباهش یا دلالان و بازارگردانان گوشت.
در تمام نقاط جهان محصولات پروتئینی حساس‌ترین بخش سبد معیشت به‌شمار می‌روند و به‌همین دلیل دولت‌ها نسبت به آن حساسیت بالاتری دارند. دلیل این موضوع نیز به این مساله برمی‌گردد که دسته پروتئین گران‌ترین بخش سبد معیشت بوده و با کوچک‌ترین افزایش قیمت بسیاری از مردم توان تهیه ان را از دست می‌دهند.
نان دلالان در سفره‌های خالی مردم
در این میان سوء‌استفاده‌گرانی که نانشان در خالی‌بودن سفره مردم است هم نقش خود را تمام‌وکمال ایفا کردند. ورود دلالی به بازار گوشت از زمان‌های گذشته و با تخصیص ارز دولتی و کوپن در دهه‌های۶۰و۷۰ وجود داشته و امروزه آسیب‌های آن بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود. شاید دلیل ورشکستگی بسیاری از دامداران طی سال‌های گذشته را باید اقدامات این شبکه دانست. گوشت در بازار گران است اما با این حال دامدار از پس هزینه‌های روزمره خود نیز بر نمی‌آید!
در شرایطی که دامپروری و به‌ویژه فعالیت عشایر با افزایش قیمت نهاده‌های دامی سود چندانی برای تولیدکنندگان ندارد بخش عمده سود میان دامدار و مصرف‌کننده توسط دلالان تصاحب می‌شود. عملا نه تولیدکنندگان از فعالیت خود نفعی می‌برند و نه مردم بلکه عده‌ای خاص با دخالت در بازار باعث نوسان قیمت‌ها شده و سود اصلی را به‌دست می‌آورند.
دولت، متهم ردیف اول
با این حال دولت به‌صورت غیرمستقیم در این وضعیت نیز متهم ردیف اول است چراکه مهم‌ترین دلیل به‌وجودآمدن شبکه‌های دلالی عدم نظارت یا دست‌کم نظارت ناکارآمد دولت است. مدت‌هاست که شایعات کنترل بازار گوشت توسط یک شبکه ۲۰نفره از دلالان شنیده می‌شود و با این وجود دولت تا امروز اقدام موثری در این زمینه انجام نداده است.
اگر به لایه‌های عمیق‌تر قضیه نگاه کنیم شاید تعلل دولت در برخورد با متخلفان به همان ترس قدیمی قدرت‌گرفتن تشکل‌های بخش‌خصوصی بازگردد؛ جایی که دولت عملا برای حفظ سلطه خود تشکلات مردمی را ضعیف نگه می‌دارد.
مجتبی عالی، رییس سابق اتحادیه دامداران در این‌باره به «جهان‌صنعت» گفت: برای درک بهتر وضعیت مثالی می‌زنم؛ درهمین لحظه دام سنگین گاو نر حدودا کیلویی ۳۲۰هزارتومان و قیمت گوسفند هم از ۳۱۰تا۳۳۰هزارتومان متغیر است. البته این عددِ ۳۱۰تا۳۲۰هزارتومان برای بره‌های ۴۰تا۵۰کیلویی بوده و قیمت گوسفند حدودا ۶۵۰تومان است. گوشت گوساله هم باید با قیمتی حدود ۶۵۰تومان به‌دست مصرف‌کننده برسد! کدام یک از این ارقام را امروزه در بازار می‌بینیم؟!
وی ادامه داد: اگر دولت به تشکل‌ها کمک کند تا «بازارگردان‌های گوشت» را کنار بزنند حقیقتا ازمزرعه تا سفره همه‌چیز قابل کنترل و مدیریت است اما چون خود دولت ناکارآمد بوده نمی‌تواند بازار را کنترل کند و عملا نمی‌خواهد تشکل‌ها قدرتمند شوند چراکه اگر قدرت بگیرند ضعف دولت آشکار می‌شود و در نهایت تشکل‌ها دیگر اعتنایی به دولت نمی‌کنند. برای همین دولت هیچ‌وقت اجازه نمی‌دهد تشکل‌ها قدرتمند شوند و مشکل اصلی دقیقا همین‌جاست.
ناکارآمدی وزیر
ترس دولت از قدرت‌گرفتن تشکل‌ها در حوزه اقتصاد مساله تازه‌ای نیست. عالی در این‌باره گفت: اگر تشکل‌ها قدرتمند شوند همه می‌فهمند که این وزیر کارایی ندارد. بنابراین هر وزیری که می‌آید همیشه سعی کرده تشکل‌ها را نابود کند. وقتی تشکل‌ها نابود می‌شوند دلال‌ها(چه در نهادهای دامی و چه در بحث گوشت یا شیر)ورود پیدا می‌کنند. البته در حوزه شیر دلال‌ها کمتر هستند و بیشتر لبنیاتی‌ها فعالند. هروقت دولت با تشکل همراه شد و حرف گوش داد(یعنی واقعا کمک‌حال تشکل شد) مطمئن باشید در همان دوره گوشت از مزرعه تا سفره با کمترین هزینه تمام‌شده می‌رسد. بقیه داستان‌سرایی می‌کنند و یکی‌دوماه وعده می‌دهند و تمام.
سوءاستفاده از واردات و امضاهای طلایی
رییس سابق اتحادیه دامداران ادامه داد: اکنون در قصابی برای گوشت خوب مثلا گوشت بره باید فرضا کیلویی یک‌میلیون‌و۲۰۰هزارتومان پول بدهید! البته یک نکته هم هست که چه در دام سبک و چه در دام سنگین همیشه ۵۰درصد محصول آماده استفاده بوده و ۵۰درصد «حذفی» یعنی از ماده‌های حذفی گوسفندهایی که پیر شدند و امثال آنها. اگر بفهمند وارد هستید گوشت خوب به شما می‌دهند ولی اگر نباشید همان چرخ‌کرده‌هایی را می‌دهند که باید در مرحله ابتدایی حذف می‌شد. تاکید من بر این نکته است که دولت نمی‌خواهد تشکل‌ها وارد تنظیم بازار شوند چون اگر بیایند دیگر آن بحث «امضای طلایی» و کیف‌هایی که برای واردات آماده می‌کردند از بین می‌رود. وی ادامه داد: همیشه باید این بازارگردان‌ها فضای جامعه را مُنتَهب و بازار را خراب کنند تا بتوانند واردات گوشت را دست گرفته و چمدان‌های خودشان را پر کنند!
بحث نهاده‌های دامی این روز‌ها در همه‌جا شنیده می‌شود. عالی در این‌باره گفت: درشرایطی که دامپروری و به‌ویژه فعالیت عشایر با افزایش قیمت نهاده‌های دامی سود چندانی برای تولیدکنندگان نداشته بخش عمده سود میان دامدار و مصرف‌کننده توسط دلالان تصاحب می‌شود. عملا نه تولیدکنندگان از فعالیت خود نفعی برده و نه مردم بلکه عده‌ای‌خاص با دخالت در بازار باعث نوسان قیمت‌ها شده و سود اصلی را به دست می‌آورند.
نبود یک‌گوش شنوا
رییس سابق اتحادیه دامداران ادامه داد: از ابتدای سال۱۴۰۴ به دولت تذکر دادیم که باتوجه به ذخایر نهاده دام‌وطیور به‌زودی ذخایر کم می‌شود اما گوش‌شنوایی وجود نداشت. متاسفانه مدیران دولتی نه دنبال کار تولید بلکه به‌دنبال کار سیاسی هستند و به همین دلیل مدیران دولتی به سمت واردات می‌روند زیرا امضاهای طلایی در آنجاست. مشکلی در بخش تولید نداریم و مشکل در مدیریت وزارت جهادکشاورزی است. واردات گوشت گنج پنهان است. عده‌ای گوشت را با ارز ۲۸۵۰۰تومانی وارد می‌کنند و با قیمت دلخواه می‌فروشند. عالی در خاتمه سخنانش افزود: هشدارهایی که فعالان حوزه دامپروری و مرغداری از اسفند سال گذشته داده و نیز آماری که تشکل‌های کشاورزی از کاهش تولید به دلیل خشکسالی اعلام می‌کردند همه از سوی معاونت توسعه بازرگانی سابق وزارت جهاد کشاورزی نشنیده گرفته شد و حتی فعالان این بازار به گلایه عنوان می‌کردند مسوول این بخش حاضر به تشکیل جلسه و شنیدن صدای ما نیست.
