پیامدهای افزایش قیمت زغال‌سنگ در چین بر بازار ایران
جهان صنعت– بازار زغال‌سنگ جهانی در حال تجربه نوسانات شدید است و قیمت‌ها در چین به بالاترین سطح سال جاری رسیده است. این وضعیت، اگرچه چالش‌هایی برای تامین سوخت و انرژی در ایران ایجاد می‌کند اما همزمان فرصت مناسبی برای تقویت تولید داخلی، مدیریت هوشمند معادن و بهره‌برداری بهینه از منابع داخلی زغال‌سنگ فراهم کرده است.
افزایش قیمت‌ها در چین ناشی از عوامل کوتاه‌مدت مانند ذخیره‌سازی تاسیسات برای زمستان، بازرسی‌های طولانی‌مدت معادن برای تضمین ایمنی و کنترل تولید بیش از حد و همچنین عوامل بلندمدت شامل رشد تقاضای جهانی، توافق‌های تجاری و سیاست‌های انرژی چین است.
چین اخیرا با توافق تجاری با آمریکا و کاهش محدودیت‌ها بر مصرف زغال‌سنگ، محیط اقتصادی خود را برای فعالان بازار مثبت کرده است. این سیاست‌ها باعث افزایش اعتماد به چشم‌انداز تقاضای زغال‌سنگ و رشد قراردادهای آتی شده و قیمت معیار در چین‌هوانگ‌دو را به ۷۸۸یوآن (۱۱۱دلار) به ازای هر تن رسانده است که بیش از ۱۰درصد نسبت به ماه گذشته افزایش یافته است. این روند همچنین بر زغال‌سنگ فولادسازی تاثیر گذاشته و قراردادهای آتی در دالیان نزدیک به بالاترین سطح سال هستند.
برای ایران، افزایش قیمت جهانی زغال‌سنگ می‌تواند تاثیر مستقیم بر بازار داخلی داشته باشد. با توجه به محدودیت‌های تامین گاز طبیعی در فصول سرد و فشار بر شبکه برق، این شرایط می‌تواند انگیزه‌ای برای فعالان داخلی معادن و نیروگاه‌ها باشد تا ظرفیت تولید و ذخیره‌سازی داخلی را افزایش و وابستگی به واردات را کاهش دهند.
ایران منابع قابل‌توجهی از زغال‌سنگ دارد که مهم‌ترین آنها شامل معادن طبس، کرمان و البرز می‌شوند. این معادن نقش کلیدی در تامین سوخت حرارتی نیروگاه‌ها و صنایع فولاد و سیمان دارند. اگرچه قیمت داخلی زغال‌سنگ هنوز پایین‌تر از سطح سال گذشته است و افزایش قیمت‌های جهانی فرصت‌هایی برای صادرات یا استفاده بهینه در نیروگاه‌های حرارتی ایجاد می‌کند.
تجربه چین در مدیریت تولید معادن، از جمله بازرسی‌های طولانی‌مدت برای ایمنی و کنترل تولید بیش از حد، می‌تواند الگویی برای ایران باشد تا از نوسانات شدید قیمت و فشار بر بازار جلوگیری شود و تعادل بین عرضه و تقاضا حفظ شود. برنامه پنج‌ساله چین نیز نشان می‌دهد که کاهش مصرف زغال‌سنگ به صورت تدریجی و طولانی‌مدت انجام می‌شود و رشد تقاضا تا سال ۲۰۳۰ ادامه دارد؛ این موضوع می‌تواند درس‌های مهمی برای برنامه‌ریزی بلندمدت ایران داشته باشد.
تقاضای داخلی و سهم انرژی‌های تجدیدپذیر
در ایران، توسعه منابع تجدیدپذیر به‌ویژه نیروگاه‌های خورشیدی و بادی، سهم فزاینده‌ای از تولید برق را به خود اختصاص می‌دهند. این روند مشابه آنچه در چین مشاهده می‌شود، می‌تواند فشار بر مصرف زغال‌سنگ را کاهش دهد اما همچنان نیاز به سوخت حرارتی در نیروگاه‌های گازی و حرارتی برای پیک مصرف زمستانی وجود دارد.
با ترکیب برنامه‌ریزی دقیق نیروگاه‌ها و مدیریت مصرف سوخت‌های فسیلی، ایران می‌تواند مازاد زغال‌سنگ و هزینه‌های تامین سوخت را به حداقل برساند و از نوسانات شدید بازار جهانی مصون بماند.
تحلیل‌های بین‌المللی نشان می‌دهد که قیمت زغال‌سنگ حرارتی در چین ممکن است در سال ۲۰۲۶ به میانگین ۶۶۰ یوآن به ازای هر تن کاهش یابد و سقف قیمت آن به ۸۵۰یوآن محدود شود. این نوسانات بازار جهانی، اثر مستقیم بر قیمت داخلی زغال‌سنگ و قراردادهای نیروگاهی ایران خواهد داشت.
چین همچنین از طریق برنامه‌های طولانی‌مدت و سیاستگذاری‌های شفاف، تلاش می‌کند بازار را با ثبات نگه دارد. این تجربه می‌تواند برای ایران الگویی ارزشمند باشد تا با سیاستگذاری هوشمند، مدیریت معادن و ذخیره‌سازی استراتژیک از نوسانات شدید بازار داخلی جلوگیری کند.
نقش اقلیم و شرایط آب‌وهوایی
هوا و شرایط اقلیمی همچنان عامل نامطمئن بازار انرژی باقی می‌مانند. همانند چین، تغییرات دما و بارش در فصول سرد می‌تواند مصرف گاز و زغال‌سنگ نیروگاه‌ها را تحت‌تاثیر قرار دهد. مرکز ملی اقلیم پیش‌بینی کرده است که دما در اکثر مناطق ایران در زمستان نزدیک یا بالاتر از حد نرمال باشد و بارش کمتر از معمول انتظار می‌رود. این وضعیت می‌تواند رقابت برای تامین انرژی از نیروگاه‌های آبی را کاهش دهد و فشار بر مصرف زغال‌سنگ را تغییر دهد.
با توجه به روندهای جهانی و داخلی، بازار زغال‌سنگ و انرژی ایران نیازمند اقدامات کلیدی زیر است که شامل تقویت تولید داخلی و مدیریت معادن برای جلوگیری از نوسانات شدید قیمت، ترکیب بهینه انرژی‌های تجدیدپذیر و سوخت‌های فسیلی برای کاهش فشار بر زغال‌سنگ و ذخیره‌سازی استراتژیک و برنامه‌ریزی بلندمدت برای پیک مصرف زمستانی و پایش دقیق شرایط اقلیمی و تطبیق مصرف انرژی با تغییرات دما و بارش می‌شود.
پیاده‌سازی این اقدامات می‌تواند ایران را در مسیر پایدارسازی تامین انرژی، کاهش وابستگی به واردات و بهره‌برداری بهینه از منابع زغال‌سنگ قرار دهد و از نوسانات شدید بازار جهانی مصون نگه دارد. در نهایت، تجربه جهانی و روندهای داخلی نشان می‌دهد که ایران با برنامه‌ریزی دقیق، بهره‌برداری هوشمندانه از معادن و مدیریت ترکیبی سوخت‌های فسیلی و انرژی‌های تجدیدپذیر می‌تواند از فرصت‌های بازار جهانی زغال‌سنگ بهره‌مند شود و همزمان ریسک‌های ناشی از نوسانات قیمت و شرایط اقلیمی را کاهش دهد. آینده بازار انرژی کشور، بیش از هر زمان دیگری به توانایی ما در اتخاذ سیاست‌های پیشگیرانه و مدیریت هوشمند منابع وابسته است.
منبع: ایراسین
