پوشاک در نقطه صفر خرید
سید شجاع الدین امامی رئوف، دبیر انجمن صنایع نساجی ایران
در سال‌های اخیر بخش قابل‌توجهی از بازار پوشاک، کالاهای خواب، فرش و موکت با کاهش چشمگیر تقاضا روبه‌رو شده است. این افت نه‌تنها به دلیل افزایش قیمت‌ها و تورم بوده بلکه ریشه در تغییرات عمیق‌تری در رفتار مصرف‌کنندگان و شرایط کلی جامعه دارد. به‌طور معمول در جوامعی که ثبات اقتصادی، امنیت روانی و امید به آینده وجود دارد، میل به خرید و مصرف افزایش می‌یابد. مردم در چنین شرایطی با اطمینان بیشتری برای بهبود کیفیت زندگی، نوسازی وسایل منزل و خریدهای غیرضروری اقدام می‌کنند اما زمانی که بی‌ثباتی، نگرانی نسبت به آینده و کاهش ارزش پول ملی بر جامعه سایه می‌اندازد، الگوی مصرف به‌طور کامل دگرگون می‌شود.
منسوجات، پوشاک، فرش و بسیاری از کالاهای مشابه در دسته کالاهای اساسی و حیاتی مانند غذا و دارو قرار نمی‌گیرند. از همین‌‌رو در شرایط فشار اقتصادی، این گروه از کالاها اولین مواردی هستند که از سبد خرید خانوار حذف یا حداقل به‌شدت کمرنگ می‌شوند. امروز بسیاری از خانواده‌ها به جای خرید لباس‌های جدید یا نوسازی فرش و موکت خانه، ناچارند بودجه محدود خود را صرف هزینه‌های ضروری‌تر زندگی کنند. در عین حال نگرانی از کاهش ارزش پول ملی سبب شده که مردم سرمایه‌های اندک خود را به دارایی‌های امن‌تری مثل طلا، ارز یا حتی کالاهای بادوام‌تر تبدیل کنند. این تغییر ذهنیت و رفتار باعث کوچک‌تر شدن بازار مصرف و کم شدن تقاضا برای کالاهای غیرضروری شده است. در چنین فضایی برندهای معتبر پوشاک و منسوجات نیز ناچارند راهبردهای جدیدی اتخاذ کنند. بسیاری از آنها محصولات خود را در قالب تخفیف‌های فصلی، حراج‌های گسترده و جمعه‌بازارها با قیمت‌های بسیار پایین‌تر عرضه می‌کنند تا بتوانند بخش کوچکی از مشتریان را حفظ کنند اما حتی این اقدام‌ها نیز نتوانسته رکود موجود را به‌طور مشخص جبران کند زیرا مشکل اصلی نبود قدرت خرید در جامعه است، نه صرفا بالا بودن قیمت‌ها. سال‌جاری نیز برای بازار پوشاک و منسوجات شرایط متفاوتی ایجاد کرد. شروع سال با ماه رمضان همراه بود؛ ماهی که به‌دلیل افت طبیعی تقاضای خرید، رکود خود را به بازار تحمیل می‌کند. پس از آن در فصل بهار عوامل سیاسی همچون جنگ ۱۲روزه و پس از آن طرح مسائل مرتبط با مکانیسم‌ماشه فضای روانی جامعه و بازارها را تحت‌تاثیر قرار داد. چنین رویدادهایی که عدم قطعیت را افزایش می‌دهد، مصرف‌کنندگان را بیشتر به سمت احتیاط و کاهش هزینه‌ها می‌برد. بازار پوشاک و منسوجات نیز همانند سایر بازارها در این تعلیق و سردرگمی گرفتار شده و بسیاری از خریداران خریدهای خود را به تعویق انداختند.
از سوی دیگر افزایش شدید قیمت پوشاک و منسوجات داخلی و خارجی مسیر تازه‌ای در رفتار مصرف‌کنندگان ایجاد کرده است. بسیاری از مردم به خرید پوشاک استوک روی آورده‌اند. استوک برخلاف تصور عموم به معنای لباس دست‌دوم نیست بلکه شامل کالاهای خارج از فصل یا نمونه‌های مازاد خارجی است که با قیمت بسیار پایین‌تر عرضه می‌شود. این نوع پوشاک به‌دلیل کیفیت مناسب و قیمت قابل‌قبول، جایگاه ویژه‌ای در بازار امروز پیدا کرده است. هزینه‌های واردات غیررسمی و قاچاق پوشاک به‌ویژه کالاهای ته‌لنجی، در سال‌های اخیر کاهش یافته و به حدود یک‌سوم یا حتی یک‌چهارم رسیده است. همین موضوع قاچاق پوشاک استوک و پارچه را افزایش داده و رقابت نابرابری برای تولیدکنندگان داخلی ایجاد کرده است. به‌طور کلی ترکیبی از عوامل اقتصادی، روانی و حتی سیاسی سبب شده که بازار پوشاک و منسوجات به یکی از عمیق‌ترین رکودهای خود در سال‌های اخیر دچار شود؛ رکودی که تنها با بهبود شرایط اقتصاد کلان، افزایش امید اجتماعی و مهم‌تر از همه تحریک تقاضا می‌تواند از بین برود. اگر برنامه‌ریزی مناسبی برای تقویت قدرت خرید مردم، کنترل تورم، حمایت از تولید داخلی و کاهش بی‌ثباتی انجام شود، می‌توان امیدوار بود این بازار از وضعیت فعلی خارج شده و دوباره رونق بگیرد اما تا آن زمان، فعالان این حوزه ناچارند با احتیاط و تدبیر مسیر خود را ادامه دهند که البته در صورت ادامه‌دار شدن این وضعیت، تاب‌آوری واحدهای تولیدی درهم شکسته خواهد شد و بخشی از اشتغالزایی در این حوزه از دست خواهد رفت.
