پایان عصر شعله‌های بی‌ثمر
جهان‌صنعت– رییس‌جمهور فرمان توقف سوختن بی حاصل گازهای همراه نفت را از ۱۲میدان نفتی کشور صادر کرد؛ فرمانی که در صورت اجرای کامل آن علاوه بر توقف اثرات زیست‌محیطی این گازهای سمی از هدررفت روزانه بیش از ۲۹۵میلیون‌فوت‌مکعب گاز مشعل جلوگیری خواهد شد.
گزارش‌های رسمی نشان می‌دهد که در میادین نفتی سالانه بین ۱۸تا ۲۰میلیارد مترمکعب گاز سوزانده می‌شود. گازهایی که هنگام استخراج نفت متصاعد شده و در سال‌های گذشته بدون استفاده از آن سوخته و سرمایه‌های کشور را هدر دادند. از سه‌سال پیش که ناترازی گاز به تدریج شدت گرفته است، تصمیم‌هایی برای جلوگیری از هدررفت این گازها و به‌کارگیری آنها در شبکه سوخت کشور گرفته شده بود اما به دلیل کمبود منابع برای سرمایه‌گذاری و جمع‌آوری این گازها پروژه‌ها هر سال به سال دیگری موکول شدند.
از سال گذشته که دولت مسعود پزشکیان مستقر شده موضوع بهره‌برداری از گازهای مشعل سرعت گرفته است. بخشی از این پروژه در سال گذشته توسط پتروشیمی‌ها اجرا شد و در دومین سال و طی رویدادی در وزارت نفت فرمان جمع‌آوری گازهای مشعل در ۱۲میدان نفتی طی ۱۲قرارداد با دستور رییس‌جمهور امضا شد. این ۱۲قرارداد مربوط به جمع‌آوری گازهای مشعل میدان‌های رگ سفید۱و۲، بی‌بی‌حکیمه۱، کوپال‌بنگستان، میدان‌های اهواز۱و۳و۴ آسماری، گلخاری۳، لالی، هفت‌شهیدان، زیلایی و کارون است. براساس این قراردادها ۲۹۵میلیون فوت‌مکعب در روز گاز مشعل جمع‌آوری و ۳۲مشعل خاموش شده و حداکثر زمان لازم برای اجرای آنها ۱۸ماه در نظر گرفته شده است. نکته مهم در امضای این قراردادها حضور پنج‌سرمایه‌گذار بخش‌خصوصی واقعی است که با همکاری شرکای خارجی خود انتقال فناوری به کشور را تسریع خواهند کرد. این شرکت‌ها هیربدنیرو، تامکار گاز، هفتان گاز، مشارکت رسم آرا و نیرپارس شرکت KSC هستند. شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب که مجری اجرای این قراردادها با مشارکت بخش‌خصوصی ایرانی بوده قرار است زمینه ساز انتقال تکنولوژی شرکت‌های خارجی در این پروژه‌ها باشد.
آنطور که در طرح اولیه این پروژه اعلام شده جمع‌آوری گازهای ۳۲مشعل افزون بر کاهش ۳۰هزارتنی انتشار گازهای گلخانه‌ای در روز قرار است موجبات ایجاد اشتغال پایدار در خوزستان نیز بشوند. براساس برآوردها با اجرای این قراردادها و سرمایه‌گذاری حدود ۸۰۰میلیون دلار در بازه‌ای حداکثر دو ساله ۳۲مشعل خاموش و از هدررفت روزانه بیش از ۲۹۵میلیون فوت‌مکعب گاز فلر جلوگیری می‌شود.
اجرای این طرح‌ها سبب ایجاد درآمد سالانه حدود ۵۵۰میلیون دلار برای کشور، تولید حدود ۸۰۰هزارتن مایعات گازی در سال برای افزایش خوراک پتروشیمی‌ها و تزریق روزانه ۲۰۰میلیون‌فوت‌مکعب گاز سبک به شبکه سراسری می‌شود؛ امری که نقش مهمی در تامین انرژی کشور به ویژه در فصول سرد سال ایفا می‌کند.
مسعود پزشکیان، رییس‌جمهور در مراسم امضای این قراردادها با قدردانی از وزارت نفت بهمنظور سرعت در جمع‌آوری گازهای مشعل گفت: دولت آماده است تا هر مانعی را که بخش‌خصوصی در موضوع جمع‌آوری گازهای مشعل در این مسیر دارد برطرف کرده تا حتی این پروژه زودتر از ۱۸ماه اعلام‌شده به پایان برسد.
وی با بیان اینکه گازهای مشعل در واقع سرمایه و ثروتی هستند که در حال سوختن‌اند و ما تنها نظاره‌گر آن هستیم، افزود: جمع‌آوری این گازها افزون بر بازگشت سرمایه از آلودگی محیط‌زیست نیز جلوگیری می‌کند. از این‌رو هرچه بتوانیم زمان اجرای این پروژه را کاهش دهیم به‌نفع ما خواهد بود.
طرحی هم‌تراز نان شب
گزارش‌ها نشان می‌دهد که سالانه ۱۸تا۲۰میلیاردمترمکعب گاز همراه با نفت بیهوده سوخته است. برآوردی از میزان هدررفت این گاز به قیمت‌های امروز وجود ندارد اما پس از آنکه ناترازی گاز فشار مضاعفی به اقتصاد کشور از جمله کمبود گاز در نیروگاه‌ها و پتروشیمی‌ها وارد کرد تصمیم به جمع‌آوری گازهای مشعل جدی‌تر شد. هرچند جمع‌آوری این گازها اولین بار در ماده۴۸ قانون برنامه ششم به دولت تکالیف شده بود اما در سال‌های برنامه ششم اراده‌ای برای اجرا وجود نداشت. البته وزارت نفت دولت‌های قبل کمبود منابع برای سرمایه‌گذاری، جذابیت اقتصادی پایین برای مشارکت بخش‌خصوصی، ضعف زیرساختی و تحریم‌ها را عامل این عدم اراده و کندی یاد می‌کردند با این حال تا زمانی که ناترازی باعث توقف تولید پتروشیمی‌ها در دوسال گذشته نشد این طرح‌ها هم جدی گرفته نشدند.
از سال گذشته که عدم ذخیره‌‌سازی گاز هم بر مشکلات کشور افزوده شد اجرای طرح روی‌زمین‌مانده جمع‌آوری گازهای مشعل سرعت بیشتری گرفت. در این راستا برخی پتروشیمی‌ها مثل مارون و پالایشگاه گاز بیدبلند کلید اول را روشن کردند و حالا دولت با مشارکت بخش‌خصوصی در ۱۲میدان ادامه کار را در دستور کار قرار داده است.
محسن پاک نژاد، وزیر نفت در آیین امضای قرارداد بزرگ‌ترین طرح جمع‌آوری گازهای مشعل با بیان اینکه از ابتدای دولت چهاردهم هفت‌پروژه جمع‌آوری گازهای مشعل به بهره‌برداری رسیده است، گفت: تا پایان سال جاری ۱۵۰میلیون فوت مکعب به گازهای جمع‌آوری شده افزوده می‌شود و برنامه داریم که تا پایان سال۱۴۰۵ روزانه ۲۰میلیون‌مترمکعب جمع‌آوری گاز داشته باشیم که این رقم رکوردی جدید در صنعت نفت و گاز ایران به‌شمار می‌آید. البته با برنامه‌هایی که در دست اجرا داریم پیش‌بینی می‌شود که روزانه ۷میلیون‌مترمکعب نیز تا پایان سال ۱۴۰۵ به این رقم افزوده شود. همچنین اجرای این طرح اشتغال ۲هزارنفری به صورت مستقیم و غیر‌مستقیم را در پی خواهد داشت. به گفته پاک‌نژاد، با همراهی بخش‌خصوصی تاکنون در این بخش بیش از ۴میلیارد دلار سرمایه‌گذاری صورت گرفته و به ۵/۳میلیارد دلار سرمایه‌گذاری دیگر نیاز داریم که به اهداف برنامه‌هفتم‌توسعه دست یابیم.
براساس گزارش‌های رسمی، جمع‌آوری گازهای مشعل سالانه میلیاردها دلار ارزش انرژی ازدست‌رفته تولید می‌کند که سال‌های اخیر از بین رفته است. البته این سوختن بیهوده فقط مختص به ایران نبوده و طبق بررسی بانک جهانی بخش مهمی از این اتلاف منابع گازی در کشورهایی مانند روسیه، ایران، عراق و نیجریه که بیشترین سهم در فلِرینگ جهانی را دارند، اتفاق می‌افتد.
علاه بر زیان اقتصادی جمع‌آوری گازهای مشعل از منظر انتشار گازهای گلخانه‌ای نیز باعث کاهش اثرات زیست محیطی شده و کارنامه ایران را در کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای مثبت‌تر می‌کند زیرا ایران یکی از کشورهای بزرگ تولیدکننده این نوع گازهاست؛ موضوعی که پیامدهای آلودگی هوا، انتشار گازهای گلخانه‌ای و هدررفت منابع انرژی را تشدید می‌کند.
صفرتاصد با مشارکت بخش‌خصوصی
بخش‌خصوصی به‌تدریج راه خود را به پروژه‌های صنعت نفت بازکرده و از بخش‌های پایین‌دستی به‌سمت بخش‌های بالادست در حال قدرتنمایی است. حمید بورد، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران درباره حضور بخش‌خصوصی در طرح‌های جدید وزارت نفت برای جمع‌آوری گازهای مشعل گفته است: این طرح‌ها در قالب قراردادهای احداث، تملک و بهره‌برداری (BOO) با مشارکت شرکت‌های خصوصی ظرفیت فرآورشی جدیدی معادل ۵۲۰هزاربشکه در روز در دستورکار است. در بخش گاز نیز افزون بر طرح فشارافزایی در میدان پارس جنوبی، قراردادهای توسعه میادین مدار، پازن و گردان به ارزش ۶/۱میلیارد دلار با هدف تولید روزانه ۴۵میلیون‌مترمکعب گاز با شرکت‌های فولادی و پتروشیمی منعقد شده است.
به گفته بورد، این قراردادها که میان شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب و بخش‌خصوصی به امضا رسیده طی ۶تا۱۸ماه آینده وارد فاز اجرایی می‌شوند و دستاوردهای مهمی از جمله خاموشی ۳۲مشعل، جلوگیری از سوزاندن روزانه حدود ۳۰۰میلیون‌فوت‌مکعب گاز غنی، تزریق روزانه ۲۰۰میلیون‌فوت‌مکعب گاز سبک به شبکه سراسری و تولید سالانه بیش از ۸۰۰هزارتن مایعات گازی را به‌همراه خواهد داشت. جلوگیری از انتشار روزانه حدود ۵هزار و ۷۰۰تن کربن در محیط‌زیست، ورود نخستین کارخانه مینی‌ان‌جی‌ال با سرمایه‌گذاری خارجی و احداث پالایشگاه آماده نصب با ظرفیت ۴۵میلیون‌فوت‌مکعب در حوزه شرکت بهره‌برداری نفت و گاز مسجدسلیمان از دیگر ویژگی‌های این طرح‌هاست.
مدیرعامل شرکت ملی نفت با اشاره به تحقق جهش تولید روزانه ۲۵۰هزار بشکه نفت خام در سال‌جاری افزود: با هدف صیانت از محیط‌زیست، حفظ منابع هیدروکربوری و ایجاد تعادل در شبکه گاز کشور اجرای طرح جامع جمع‌آوری گازهای مشعل در دستور کار قرار گرفته است و براساس برنامه‌ریزی انجام‌شده تا دو سال آینده ۹/۱میلیاردفوت‌مکعب گاز مشعل معادل حدود ۹۰درصد گازهای قابل جمع‌آوری بازیافت خواهد شد.
وی همچنین از انتشار فراخوان جدید برای واگذاری ۱۸بسته سرمایه‌گذاری خبر داد و گفت: در راستای تحقق هدف خاموشی کامل مشعل‌ها واگذاری این بسته‌ها با نرخ پایه صفر بهمنظور جمع‌آوری گازهای ۴۲مشعل دیگر آغاز شده و از بخش‌خصوصی توانمند برای مشارکت در این طرح‌ها دعوت به‌عمل آمده است.
