هوش مصنوعی به سبک پکن
سمانه‌سادات خرمگاه– کایل چن، گرگوری اسمیت، جیمی گودریچ، جرارد دی‌پیپو، کنستانتین اف. پیلز- چین می‌خواهد تا سال ۲۰۳۰ به رهبر جهانی در حوزه هوش مصنوعی تبدیل شود. برای دستیابی به این هدف، پکن در حال به‌کارگیری ابزارهای سیاست صنعتی در سراسر زنجیره فناوری هوش مصنوعی از تراشه‌ها گرفته تا کاربردهاست. این گسترش سیاست صنعتی در حوزه هوش مصنوعی دو سوال اساسی را مطرح می‌کند: چین برای حمایت از صنعت هوش مصنوعی خود چه اقداماتی انجام می‌دهد و آیا این اقدامات موفق خواهند بود؟
سیاست صنعتی هوش مصنوعی چین به احتمال زیاد روند پیشرفت سریع این کشور در هوش مصنوعی را تسریع خواهد کرد، بهویژه از طریق حمایت از تحقیق و توسعه، جذب استعداد، تامین منابع پردازشی یارانه‌ای و توسعه کاربردها. مدل‌های هوش مصنوعی چینی در حال کاهش فاصله عملکرد با مدل‌های برتر آمریکایی هستند و استفاده از هوش مصنوعی در چین به سرعت در بخش‌های مختلفی از جمله خودروهای برقی، رباتیک، سلامت و زیست‌فناوری در حال گسترش است. هرچند بیشتر این رشد ناشی از نوآوری در شرکت‌های فناوری خصوصی چین است اما حمایت دولت نقش مهمی در افزایش رقابت‌پذیری این صنعت ایفا کرده است.
با این حال، برخی جنبه‌های سیاست صنعتی چین در حوزه هوش مصنوعی ناکارآمد هستند؛ از جمله تخصیص غیربهینه تراشه‌های هوش مصنوعی به شرکت‌ها. برخی موانع دیگر نیز حتی با حمایت گسترده دولت، سخت‌حل باقی می‌مانند: کنترل‌های صادراتی به رهبری آمریکا بر تراشه‌های هوش‌مصنوعی و تجهیزات ساخت نیمه‌رساناها، منابع پردازشی در دسترس توسعه‌دهندگان چینی را محدود کرده‌اند. دسترسی محدود به منابع پردازشی باعث شده شرکت‌های چینی بین سرمایه‌گذاری بر پیشرفت‌های کوتاه‌مدت در توسعه مدل‌ها و ایجاد تاب‌آوری بلندمدت در برابر تحریم‌ها، مجبور به انتخاب و مصالحه شوند.
در نهایت، با وجود برخی هدررفت‌ها و اولویت‌های متضاد، سیاست صنعتی چین در حوزه هوش‌مصنوعی به شرکت‌های چینی کمک خواهد کرد تا با شرکت‌های آمریکایی رقابت کنند زیرا استعداد و سرمایه را به بخشی که پیشاپیش قوی است تزریق می‌کند. به احتمال زیاد توسعه هوش‌مصنوعی در چین همچنان در جایگاه دوم جهانی بعد از ایالات متحده باقی خواهد ماند اما این توسعه از مزایای هر دو عامل رقابت بازار خصوصی و سرمایه‌گذاری دولتی بهره‌مند خواهد بود.
اهداف و ابزارهای سیاستی پکن در حوزه هوش‌مصنوعی
اهداف و گفتمان سیاستی پیرامون هوش مصنوعی در چین با ایالات متحده تفاوت دارد. رهبران چینی می‌خواهند که هوش مصنوعی، توسعه اقتصادی کشور و توانمندی‌های نظامی آن را تقویت کند. در واشنگتن، گفتمان سیاستگذاری درباره هوش‌مصنوعی گاهی در قالب «رقابت برای دستیابی به هوش مصنوعی عمومی» مطرح می‌شود. در مقابل، در پکن گفتمان پیرامون هوش مصنوعی کمتر انتزاعی است و تمرکز آن بر کاربردهای اقتصادی و صنعتی است که می‌توانند از اهداف کلی اقتصادی چین حمایت کنند.
تا سال ۲۰۳۰، پکن در نظر دارد که صنعت هوش‌مصنوعی به صنعتی ۱۰۰میلیارد دلاری تبدیل شود و بیش از یک‌تریلیون دلار ارزش‌افزوده در صنایع دیگر ایجاد کند. این هدف شامل استفاده از هوش مصنوعی برای ارتقای بخش‌های سنتی مانند سلامت، تولید و کشاورزی است. همچنین شامل بهره‌گیری از هوش مصنوعی برای توسعه صنایع نوظهور بهویژه در حوزه فناوری‌های سخت‌افزاری با کاربردهای فیزیکی، مانند رباتیک، خودروهای خودران و سامانه‌های بدون سرنشین می‌شود. پکن از طیف گسترده‌ای از ابزارهای سیاستی استفاده می‌کند. برخی اقدامات کلیدی عبارتند از:
– صندوق‌های سرمایه‌گذاری دولتی در حوزه هوش‌مصنوعی که سرمایه هنگفتی را به توسعه مدل‌ها و کاربردهای هوش مصنوعی تزریق می‌کنند، از جمله صندوق ۲/۸میلیارد دلاری برای استارتاپ‌های هوش مصنوعی
– ایجاد شبکه ملی پردازش یکپارچه برای تجمیع منابع پردازشی در مراکز داده عمومی و خصوصی
– تاسیس آزمایشگاه‌های هوش مصنوعی و مناطق پایلوت در شهرهایی مانند شانگهای و شنژن به‌منظور تسریع پژوهش‌های هوش مصنوعی و پرورش استعدادها.
تمام این حمایت‌های دولتی، علاوه بر ده‌هامیلیارد دلار سرمایه‌گذاری بخش خصوصی از سوی شرکت‌های فناوری چینی مانند علی‌بابا و بایت‌دَنس صورت می‌گیرد. با این حال، این سرمایه‌گذاری‌ها همچنان از سرمایه‌گذاری‌های خصوصی در ایالات‌متحده عقب‌ترند؛ برای مثال، پروژه Stargate شرکت OpenAI که سرمایه‌ای میان ۱۰۰ تا ۵۰۰میلیارد دلار را به خود اختصاص داده است.
کنترل‌های صادراتی آمریکا برای محدودسازی توان محاسباتی چین
افزایش تنش‌های ژئوپلیتیکی، بهویژه با ایالات‌متحده، سیاست صنعتی هوش مصنوعی چین – و همچنین سیاست‌های فناورانه و صنعتی کلان آن – را به سمت اتکای بیشتر به خود و رقابت راهبردی سوق داده است. کنترل‌های صادراتی آمریکا، دسترسی چین به تراشه‌های پیشرفته محاسباتی که برای توسعه و استقرار هوش مصنوعی حیاتی هستند را قطع کرده‌اند. شرکت‌های هوش مصنوعی چینی مانند بایت‌دنس و بایدو از هم‌اکنون از محدودیت در ظرفیت محاسباتی شکایت دارند و با رشد تقاضا برای قدرت پردازشی در توسعه و استقرار هوش مصنوعی، این کمبود می‌تواند به طور جدی رشد صنعت هوش‌مصنوعی چین را محدود کند.
علاوه بر این، کنترل‌های صادراتی تجهیزات تولید نیمه‌هادی‌ها که از سال ۲۰۱۸ اعمال شده‌اند، دسترسی چین به تجهیزات پیشرفته تولید تراشه را قطع کرده و تلاش‌های این کشور برای تولید انبوه تراشه‌های داخلی هوش مصنوعی را چندین سال به تعویق انداخته است.
ایالات متحده اکنون از نظر ظرفیت محاسباتی کل، پیشتازی زیادی دارد که بخشی از آن به دلیل همین محدودیت‌های صادراتی است. مقابله با این محدودیت‌ها و کاهش تاثیر آنها، به یکی از محورهای اصلی سیاستگذاری هوش مصنوعی چین تبدیل شده است. در نشست آوریل ۲۰۲۵ دفتر سیاسی حزب کمونیست (پولیتبورو) در مورد هوش مصنوعی، رییس‌جمهور چین، شی جین‌پینگ، بر «خودکفایی» و ایجاد یک اکوسیستم سخت‌افزاری و نرم‌افزاری «قابل‌کنترل به طور مستقل» تاکید کرد.
در زمینه تراشه‌های هوش مصنوعی، پکن از توسعه جایگزین‌های داخلی برای GPUهای شرکت Nvidia حمایت می‌کند، از جمله سری Ascend هواوی که از نظر عملکرد و حجم تولید عقب‌تر از Nvidia هستند. اتکای شرکت‌ها به تراشه‌های کمتر و ضعیف‌تر آنها را مجبور به جیره‌بندی ظرفیت محاسباتی می‌کند، به‌گونه‌ای که تعداد و اندازه مدل‌هایی که می‌توانند آموزش دهند یا اجرا کنند، محدود می‌شود؛ تاکنون کمتر از ۱۰مدل با سخت‌افزار هواوی آموزش داده شده‌اند.
علاوه بر این، شرکت‌های چینی هوش مصنوعی برای دور زدن محدودیت‌های صادراتی و دسترسی به GPUهای ممنوعه Nvidiaبه راهبردهایی مانند ذخیره‌سازی تراشه، قاچاق تراشه و احداث مراکز داده در کشورهای دیگر (از مکزیک تا مالزی) روی آورده‌اند. بنابراین، گرچه کنترل‌های صادراتی برای
تحقق هدف ایالات متحده مبنی بر کند کردن توسعه
هوش مصنوعی چین مهم هستند اما به احتمال زیاد قادر به توقف کامل پیشرفت چین نخواهند بود و ممکن است در عوض باعث تحریک رشد صنعت تراشه داخلی چین شوند.
مشکل دیگر، نبود جایگزین‌های بالغ برای نرم‌افزارهای آمریکایی است. برای رفع این مشکل و ترویج خودکفایی، پکن در حال تامین مالی شرکت‌هایی چون Denglin Technology و Moore Threads است تا جایگزین‌هایی برای نرم‌افزار CUDA انویدیا توسعه دهند. برای چارچوب‌های هوش مصنوعی، دولت چین از MindSpore هواوی و PaddlePaddle بایدو به عنوان جایگزین‌های PyTorch متا و TensorFlow گوگل حمایت می‌کند. با این حال، این چارچوب‌ها از نظر میزان استفاده و پذیرش جهانی همچنان عقب‌تر از نمونه‌های آمریکایی هستند و در پلتفرم‌هایی مانند GitHub توجه بسیار کمتری دریافت می‌کنند.
اگرچه پلتفرم‌های نرم‌افزاری بومی چین از نظر پذیرش و قابلیت‌ها از رقبای بین‌المللی عقب هستند اما می‌توانند هزینه تغییر اکوسیستم از سخت‌افزارهای برتر غربی به تراشه‌های بومی چین را کاهش دهند. با این حال، فعلا این جایگزین‌ها آن‌قدر بالغ نیستند که به طور کامل جایگزین چارچوب‌های غربی شوند. البته، در صورت بلوغ بیشتر، ممکن است به یک اکوسیستم واقعی جایگزین تبدیل شوند. این وضعیت، بازتاب کلی تلاش‌های چین برای مقاوم‌سازی در برابر کنترل‌های صادراتی آمریکاست: این اقدامات هنوز برای جبران کامل محدودیت‌ها کافی نیستند اما پتانسیل آن را دارند که جایگزین‌هایی برای زنجیره تامین نرم‌افزار و سخت‌افزار غربی ارائه دهند.
-آیا سیاست‌های هوش مصنوعی چین موثر خواهند بود؟
آیا حمایت دولتی چین می‌تواند باعث شود اکوسیستم هوش مصنوعی این کشور به سطح ایالات‌متحده و متحدانش برسد یا حتی از آنها پیشی بگیرد؟ هنوز برای پاسخ قطعی به این سوال زود است چرا که صنعت هوش مصنوعی همچنان در مراحل ابتدایی رشد خود قرار دارد. با این حال، در مجموع به نظر می‌رسد که حمایت دولتی ضرری نخواهد داشت زیرا سیاست‌هایی که چین در اولویت قرار داده، عمدتا نیازهای کلیدی صنعت هوش مصنوعی را هدف گرفته‌اند. حمایت دولت برای پیشرفت هوش‌مصنوعی در چین ضروری خواهد بود، بهویژه برای مقابله با سه گلوگاه اساسی:
- همانطور که پیش‌تر اشاره شد، توسعه تراشه‌های بومی و ایجاد یک زنجیره تامین نیمه‌هادی مقاوم در برابر تحریم‌ها، نقشی حیاتی در رقابت با کنترل‌های صادراتی تحت رهبری آمریکا دارد.
- با وجود رتبه‌های بالای چین در پژوهش‌های هوش مصنوعی، کمبود نیروی انسانی متخصص از دید رهبران هوش مصنوعی چین، مهم‌ترین محدودیت محسوب می‌شود. موفقیت در این زمینه‌ها تعیین می‌کند که آیا حمایت دولت می‌تواند چین را به رهبری جهانی در هوش مصنوعی نزدیک کند یا نه.
- چین باید ظرفیت تولید انرژی خود را به‌سرعت گسترش دهد تا پاسخگوی افزایش سه‌برابری تقاضای مراکز داده تا سال ۲۰۳۰ باشد. خوشبختانه، چین در مقایسه با آمریکا می‌تواند خیلی سریع‌تر نیروگاه بسازد و احتمالا از عهده این چالش برخواهد آمد.
با این حال، سیاست صنعتی چین در حوزه هوش‌مصنوعی می‌تواند از چند جهت نتایج معکوس نیز داشته باشد:
– اول، فشار بر شرکت‌های چینی برای استفاده از جایگزین‌های بومی و کمتر پیشرفته به‌جای پلتفرم‌های جهانی، احتمالا باعث کندی پیشرفت آنها در توسعه مدل‌های پیشرفته خواهد شد دست‌کم در چند سال آینده. برای مثال، شرکت iFlytek که مدعی است تنها مدلی را ارائه کرده که به طور کامل با سخت‌افزار محاسباتی ساخت چین (غیر از هواوی) آموزش داده شده، گفته است که جایگزینی تراشه‌های Nvidia با تراشه‌های Huawei (مانند Ascend 910B) باعث تاخیر سه‌ماهه در توسعه مدل شده است.
– دوم، اگر تراشه‌های کمیاب هوش مصنوعی به طور ناکارآمد توزیع شوند، منابع ممکن است به‌جای شرکت‌های خصوصی بهره‌ور، به سمت استفاده‌کنندگان کم‌بازده‌تر هدایت شوند.
– سوم، شرکت‌های چینی که حمایت دولتی دریافت می‌کنند ممکن است بیشتر مورد توجه و محدودیت‌های ایالات متحده و دیگر کشورها قرار گیرند که این می‌تواند دسترسی آنها به منابع حیاتی (مثل تراشه‌های پیشرفته) یا بازارهای جهانی را محدود کند. برای نمونه، ظهور ناگهانی شرکت DeepSeek باعث شد که مقامات آمریکایی دسترسی این شرکت به فناوری ایالات متحده را محدود کنند. این شرکت در ایالت‌هایی چون تگزاس، نیویورک و ویرجینیا و همچنین نهادهایی مانند وزارت دفاع، وزارت بازرگانی و ناسا در دستگاه‌های دولتی ممنوع شده است.
هوش مصنوعی ماهیتی متفاوت از دیگر صنایعی دارد که چین پیش‌تر در آنها از سیاست‌های صنعتی استفاده کرده – مانند کشتی‌سازی یا خودروهای برقی – زیرا توسعه هوش مصنوعی وابسته به نوآوری‌های سریع و متنوع است. تغییرات پیاپی در پارادایم‌ها (مثلا ظهور مدل‌های مبتنی بر استدلال) و نبود اجماع در مورد مسیر آینده هوش مصنوعی، برنامه‌ریزی بلندمدت دولتی را دشوار می‌سازد. برخلاف بسیاری از صنایع سنتی، نهاده‌های حیاتی در هوش مصنوعی مانند استعداد انسانی و داده‌ها، کمتر به یارانه‌های سرمایه‌ای واکنش نشان می‌دهند و کنترل آنها برای دولت سخت‌تر است. گرچه دولت می‌تواند در زمینه‌هایی مانند زیرساخت‌های محاسباتی پرهزینه موثر باشد اما پیشرفت در مدل‌های پایه و کاربردهای هوش مصنوعی بیشتر توسط بخش خصوصی هدایت خواهد شد. واقعیت این است که ایالات متحده بدون هیچ‌گونه حمایت مالی عمده از سوی دولت و صرفا براساس تحقیق و سرمایه‌گذاری بخش‌خصوصی، در هوش مصنوعی رقابت‌پذیر باقی‌مانده است. بازار خصوصی هوش‌مصنوعی بسیار بزرگ و در حال رشد است. اکنون ۷۵۰میلیارد دلار ارزشگذاری شده و انتظار می‌رود همچنان رشد کند. همچنین، در چین نیز توسعه هوش مصنوعی عمدتا توسط شرکت‌های خصوصی مانند DeepSeek انجام شده، نه شرکت‌های دولتی که این خود نشان می‌دهد بخش خصوصی در این حوزه مزیت نوآوری دارد.
پیشرفت چین در حوزه هوش مصنوعی احتمالا همچنان توسط شرکت‌های فناور خصوصی و استارتاپ‌ها هدایت خواهد شد. تا جایی که سیاست صنعتی چین با نیازهای این اکوسیستم خصوصی هماهنگ باشد، می‌تواند به موفقیت توسعه هوش‌مصنوعی کمک کند و از دیدگاه پکن «موفق» محسوب شود اما اگر ارتباطی میان سیاست‌ها و نیازهای واقعی شرکت‌های خصوصی وجود نداشته باشد، احتمال هدررفت منابع بالاست.حتی با وجود یارانه‌های دولتی عظیم، توسعه‌دهندگان چینی باید سرمایه‌گذاری خصوصی بسیار بیشتری جذب کنند تا بتوانند شکاف سرمایه‌گذاری با آمریکا را پر کنند: طبق یک برآورد، شرکت‌های آمریکایی در حوزه هوش مصنوعی بیش از ۱۰برابر شرکت‌های چینی سرمایه خصوصی دریافت می‌کنند. در نهایت، این که آیا چین از نظر هوش مصنوعی از غرب پیشی خواهد گرفت یا نه، به نوآوری‌های بخش‌خصوصی بستگی دارد. حتی اگر چین از غرب عبور نکند، به احتمال زیاد رقیبی جدی باقی خواهد ماند زیرا ترکیبی پویا از نوآوری خصوصی و حمایت عمومی در حال شکل‌گیری است.
حمایت چندلایه دولت چین از هوش مصنوعی
سیاست صنعتی چین در حوزه هوش مصنوعی چندلایه است و شامل ابتکاراتی در بخش‌های مختلف زنجیره فناوری هوش مصنوعی می‌شود؛ همچنین شامل اقداماتی است که مستقیما به هوش‌مصنوعی مربوط نمی‌شوند اما به طور غیرمستقیم به صنعت هوش مصنوعی چین کمک می‌کنند. هرچند تمرکز اصلی حمایت دولتی چین بر توسعه جایگزین‌هایی برای نیمه‌هادی‌ها و سایر قطعات تحت کنترل صادراتی است، حمایت دولت به حوزه‌هایی همچون انرژی و ساخت مراکز داده نیز گسترش یافته است اموری که برای موفقیت در هوش مصنوعی ضروری هستند. در این ضمیمه، به بررسی عمیق‌تر این سیاست‌ها در سراسر پشته فناوری هوش مصنوعی می‌پردازیم.
انرژی
صنعت هوش مصنوعی چین از مزیت انرژی در مراکز داده برخوردار است که ناشی از گسترش زیرساخت‌های برق با حمایت دولت و استقرار راهبردی انرژی‌های تجدیدپذیر در خوشه‌های محاسباتی بزرگ‌مقیاس است. چین با توانایی سریع در ساخت و اتصال نیروگاه‌های جدید، یکی از گلوگاه‌های کلیدی توسعه مراکز داده را که آمریکا با آن دست به گریبان است، از میان برداشته است. علاوه بر این، وفور انرژی در چین به شرکت‌های هوش مصنوعی اجازه می‌دهد که از سخت‌افزارهای بومی و کم‌بازده‌تر از نظر مصرف انرژی، مانند خوشه ۳۸۴ CloudMatrix هواوی، استفاده کنند. در سال ۲۰۲۱، شرکت شبکه برق دولتی چین تخمین زد که تقاضای برق مراکز داده از بیش از ۳۸گیگاوات در سال ۲۰۲۰ به بیش از ۷۶گیگاوات خواهد رسید یعنی ۷/۳درصد از کل مصرف برق کشور. دولت چین، توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر و افزایش بهره‌وری انرژی را به عنوان تمرکز اصلی در گسترش مراکز داده تعیین کرده است، گرچه زغال‌سنگ همچنان ۵۸درصد ترکیب انرژی چین را در سال۲۰۲۴ تشکیل می‌داد.
توسعه زیرساخت مراکز داده در چین از توان گسترده این کشور در افزودن سریع ظرفیت به شبکه برق بهره‌مند است. تنها در سال ۲۰۲۴، چین ۴۲۹گیگاوات ظرفیت جدید تولید برق به شبکه خود اضافه کرد بیش از ۱۵برابر میزان خالص اضافه شده در ایالات متحده در همان بازه زمانی.
سابقه موفق چین در توسعه ظرفیت انرژی و سرمایه‌گذاری مداوم آن نشان می‌دهد که این کشور قادر خواهد بود نیازهای فزاینده برق مرتبط با استقرار هوش مصنوعی را تامین کند و حتی ممکن است برق یارانه‌ای در اختیار توسعه‌دهندگان هوش‌مصنوعی قرار دهد، که این امر می‌تواند هزینه‌های عملیاتی را کاهش دهد.
تراشه‌ها
همانطور که پیش‌تر نیز اشاره شد، چین سیاست صنعتی گسترده‌ای برای دستیابی به زنجیره تامین مستقل نیمه‌هادی‌ها دنبال می‌کند. هرچند این تلاش در ابتدا مستقیما برای هوش مصنوعی طراحی نشده بود اما با افزایش شدید تقاضای محاسبات و محدودیت‌های صادراتی به رهبری آمریکا، این برنامه برای صنعت هوش مصنوعی چین نقشی حیاتی یافته است.
پکن در حال حمایت از توسعه تراشه‌های بومی هوش‌مصنوعی، مانند سری Ascend ساخت هواوی، به‌عنوان جایگزین تراشه‌های Nvidia و AMD است. همچنین دولت چین شرکت‌های هوش‌مصنوعی را ترغیب می‌کند که به استفاده از تراشه‌های داخلی روی بیاورند.برای مثال:
– شرکت DeepSeek در حال آزمایش تراشه Ascend 910C هواوی برای استنتاج است.
– شرکت‌های ByteDance و Ant Group نیز از تراشه‌های Ascend 910B برای آموزش مدل استفاده می‌کنند.
با این حال، تراشه‌های چینی هنوز نتوانسته‌اند در زمینه آموزش مدل‌های بزرگ هوش مصنوعی جایگاهی بیابند. از میان ۳۲۱مدل مهم هوش‌مصنوعی با سخت‌افزار مشخص (طبق پایگاه دادهEpoch AI)، ۳۱۹ مدل با تراشه‌های آمریکایی آموزش داده شده‌اند و تنها دو مدل با سخت‌افزار چینی آموزش دیده‌اند. حتی تازه‌ترین آموزش مدل DeepSeek نیز همچنان از GPUهای Nvidia استفاده کرده که نشان می‌دهد سخت‌افزار چینی هنوز به بلوغ کافی برای آموزش در مقیاس وسیع نرسیده است، گرچه برای اجرای مدل‌های آموزش‌دیده کاربرد دارد. برای پر کردن این شکاف، پکن تحقیقات در زمینه فناوری ساخت تراشه را تقویت کرده تا بر محدودیت‌های صادراتی آمریکا در زمینه تجهیزات ساخت نیمه‌هادی‌ها (مانند دستگاه‌های لیتوگرافی EUV ساخت شرکت هلندی ASML) غلبه کند. این تلاش‌ها شامل تحقیق در زمینه لیتوگرافی EUV، چندالگوسازی و بسته‌بندی پیشرفته می‌شود. چین این اقدامات را با برنامه‌های مالی عظیم دولتی پشتیبانی می‌کند؛ از جمله با «صندوق سرمایه‌گذاری صنعت مدارهای مجتمع ملی» (معروف به Big Fund) که آخرین دور تامین مالی آن به ۴۷میلیارد دلار رسیده است. شرکت هواوی نقش محوری در این تلاش‌ها دارد و با جذب استعدادهای صنعتی، همکاری با آزمایشگاه‌های ملی، و اعزام تیم‌های تخصصی برای پشتیبانی از شرکت‌های داخلی، تلاش دارد زنجیره تامین تراشه داخلی را تقویت کند. با وجود پیشرفت‌هایی در استفاده از تکنیک‌های قدیمی‌تر ساخت تراشه، توانایی چین در ساخت تراشه همچنان چندین سال از پیشگامانی مانند شرکت تایوانی TSMC عقب‌تر است.
زیرساخت محاسباتی
گسترش سریع زیرساخت‌های محاسباتی یکی از اولویت‌های اصلی سیاستگذاران چینی است و می‌تواند دسترسی شرکت‌های فناوری چینی – به ویژه استارتاپ‌ها و شرکت‌های کوچک و متوسط – به منابع کمیاب محاسباتی را تسهیل کند. پکن در حال توسعه «شبکه ملی یکپارچه محاسباتی» است که منابع رایانش ابری عمومی و خصوصی را در قالب یک پلتفرم سراسری ادغام می‌کند تا تخصیص منابع محاسباتی بهینه شود.
در راستای این هدف، پکن در سال ۲۰۲۲ ابتکار «داده‌های شرق، محاسبات غرب»
(Eastern Data, Western Computing) را راه‌اندازی کرد؛ ابتکاری که به دنبال ساخت هشت «هاب ملی محاسباتی» بهویژه در استان‌های غربی با منابع فراوان انرژی پاک است. براساس «برنامه اقدام ۲۰۲۳ برای توسعه باکیفیت زیرساخت‌های محاسباتی»، چین تا ژوئن ۲۰۲۴ دارای ظرفیت کل ۲۴۶ اگزافلاپس در ثانیه (EFLOP/s) بوده و هدف‌گذاری برای رسیدن به ۳۰۰ EFLOP/s تا سال ۲۰۲۵ دارد؛ این ظرفیت ترکیبی از مراکز داده عمومی و تجاری است.
با این حال، تمام این ظرفیت محاسباتی لزوما برای بارهای کاری مرتبط با هوش مصنوعی طراحی نشده یا مناسب نیست. تحقیقات دیگر نشان می‌دهد که چین تنها حدود ۱۵درصد از ظرفیت محاسباتی جهانی مربوط به هوش مصنوعی را در اختیار دارد، در حالی که ایالات متحده حدود ۷۵درصد آن را کنترل می‌کند. این مساله نشان‌دهنده شکاف قابل توجه زیرساخت محاسباتی است که صنعت هوش‌مصنوعی چین با آن روبه‌رو است و حمایت دولت ممکن است به کاهش این شکاف کمک کند، بهویژه در شرایطی که چین به طور فزاینده‌ای در حال گسترش مقیاس استقرار مدل‌های هوش‌مصنوعی خود است.
تحقیق و استعداد انسانی
حمایت پکن از تحقیقات پایه و توسعه نیروی انسانی، یکی از عناصر کلیدی برای توانمندسازی صنعت هوش مصنوعی چین است. دولت چین از طریق کانال‌هایی مانند بنیاد ملی علوم طبیعی چین و برنامه‌های کلیدی ملی تحقیق و توسعه، به تامین مالی تحقیقات بنیادی در حوزه هوش مصنوعی در دانشگاه‌ها و آزمایشگاه‌های دولتی می‌پردازد. این حمایت‌های عمومی از تحقیقات هوش مصنوعی موجب شده‌اند که دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی چین به قطب‌های جهانی تحقیقات هوش مصنوعی تبدیل شوند. تا سال ۲۰۲۴، پژوهشگران وابسته به نهادهای چینی، دومین سهم بزرگ در میان پژوهشگران پرارجاع حوزه هوش مصنوعی را در سطح جهان داشتند.
دانشگاه‌ها و شرکت‌های هوش مصنوعی چین همکاری نزدیکی با یکدیگر دارند، یافته‌های علمی را به اشتراک می‌گذارند و یک اکوسیستم پژوهشی یکپارچه ایجاد کرده‌اند. به عنوان نمونه، یکی از مقالات کلیدی شرکت DeepSeek در زمینه مدل‌های Mixture-of-Experts به طور مشترک با پژوهشگرانی از دانشگاه‌های تسینگهوا، پکن و نانجینگ نوشته شده است. بیش از نیمی از پژوهشگران هوش مصنوعی در DeepSeek آموزش خود را صرفا در دانشگاه‌های چین دریافت کرده‌اند، از جمله بنیانگذار شرکت، لیانگ ون‌فنگ که فارغ‌التحصیل دانشگاه ژجیانگ است. چین برنامه‌های آموزشی مرتبط با AI را در تمام سطوح آموزشی – از دبستان تا دانشگاه – گسترش داده است. برخی از این اقدامات بیشتر جنبه نمادین دارند (مثلا کلاس‌های AI برای کودکان ۶ساله یا افزایش دوره‌های دانشگاهی در مورد DeepSeek)اما تلاش‌های گسترده پکن برای ایجاد یک شبکه عمیق و یکپارچه از پژوهشگران طراز اول هوش مصنوعی در دانشگاه‌ها، آزمایشگاه‌ها و شرکت‌های فناوری، زیرساختی کلیدی برای رقابت صنعت هوش‌مصنوعی چین در مرز جهانی دانش فراهم کرده است.
آزمایشگاه‌های هوش مصنوعی تحت حمایت دولت
آزمایشگاه‌های هوش مصنوعی تحت حمایت دولت چین نقش حیاتی در انجام تحقیقات بنیادی، هماهنگی استانداردهای صنعتی، تدوین نقشه‌های راه، و پرورش استعدادها ایفا می‌کنند. پکن از تحقیقات هوش مصنوعی در آزمایشگاه‌های کلیدی دولتی مانند آزمایشگاه کلیدی فناوری و سیستم‌های هوشمند در دانشگاه تسینگهوا حمایت می‌کند.
به‌عنوان نمونه، آزمایشگاه ژجیانگ در هانگژو یکی از برجسته‌ترین آزمایشگاه‌های هوش مصنوعی تحت‌حمایت دولت است که در حوزه‌هایی متنوع از حسگرهای کوانتومی تا هوش مصنوعی صنعتی فعالیت می‌کند. این آزمایشگاه در سال ۲۰۱۷ توسط دولت استانی ژجیانگ، دانشگاه ژجیانگ و شرکت علی‌بابا تاسیس شد.
آزمایشگاه هوش مصنوعی شانگهای نیز یکی دیگر از آزمایشگاه‌های برجسته است که به توسعه معیارهای مرجع هوش مصنوعی مانند MVBench و همچنین یک مدل استدلال پیشرفته به نام InternLM3 پرداخته است. آزمایشگاه پنگ‌چنگ در شنژن، در پشتیبانی از توسعه مدل‌های پیشرفته هوش مصنوعی توسط شرکت‌هایی مانند بایدو و هوآوی نقش مهمی داشته است. این آزمایشگاه‌ها مرز میان توسعه دولتی و خصوصی در حوزه هوش‌مصنوعی را کمرنگ کرده‌اند چرا که آزمایشگاه‌های دولتی هم در خدمت برنامه‌های دولتی هستند و هم از توسعه هوش مصنوعی در بخش‌خصوصی پشتیبانی می‌کنند. پکن همچنین میزبان دو آزمایشگاه هوش مصنوعی بزرگ دیگر است که توسط وزارت علوم و فناوری چین و دولت شهرداری پکن تاسیس شده‌اند:
- آکادمی هوش مصنوعی پکن (BAAI)که با نام موسسه «ژی‌یوان» نیز شناخته می‌شود، به‌خاطر فعالیت‌هایش در زمینه ایمنی و استانداردهای AI، نظریه‌های پایه و توسعه مدل‌های متن‌باز پیشرفته مانند WuDao و Emu3 شناخته شده است.
- موسسه هوش مصنوعی عمومی پکن نیز منحصر‌به‌فرد است چرا که بر توسعه هوش مصنوعی عمومی از مسیر مبتنی بر شناخت انسانی تمرکز دارد.
هر دو آزمایشگاه روابط نزدیکی با دانشگاه پکن و دانشگاه تسینگهوا دارند و برنامه‌هایی برای توسعه استعدادها ارائه می‌دهند.
البته ارزیابی دقیق اثرگذاری این آزمایشگاه‌ها دشوار است چرا که پیشرفته‌ترین و پرکاربردترین مدل‌های هوش مصنوعی چین عمدتا توسط شرکت‌های خصوصی توسعه یافته‌اند. با این حال، این آزمایشگاه‌ها نقش محوری در پرورش استعدادهایی دارند که بعدا وارد بخش‌خصوصی می‌شوند و از اولویت‌های فناورانه دولت پشتیبانی می‌کنند.
تامین مالی ویژه برای هوش مصنوعی
پکن در حال افزایش تامین مالی عمومی برای صنعت هوش مصنوعی چین از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری تخصصی، برنامه‌های اعطای وام بانکی و حمایت مالی از سوی دولت‌های محلی است. گرچه احتمال اتلاف منابع در این مسیر وجود دارد اما این سرمایه‌گذاری‌ها به رشد اکوسیستم استارتاپی هوش‌مصنوعی، بهویژه در کاربردهای مختلف، کمک خواهند کرد.
در ژانویه ۲۰۲۵، چین یک صندوق سرمایه‌گذاری ملی ۲/۸میلیارد دلاری برای صنعت هوش مصنوعی راه‌اندازی کرد. صندوق راهنمای سرمایه‌گذاری خطرپذیر ملی چین به ارزش ۱۳۸میلیارد دلار نیز حوزه‌هایی مانند رباتیک و «هوش مجسم» را هدف گرفته است.
دولت‌های محلی، از جمله هانگژو و پکن، صندوق‌های دولتی خود برای سرمایه‌گذاری در هوش‌مصنوعی را راه‌اندازی کرده‌اند. بانک‌های بزرگ چین نیز وارد عمل شده‌اند. از جمله، بانک چین برنامه ۵ساله تامین مالی به ارزش ۱۳۸میلیارد دلار برای صنایع مرتبط با هوش مصنوعی راه‌اندازی کرده است. بانک‌های دیگری مانند بانک مرکزی چین و بانک صنعتی و بازرگانی چین (ICBC) نیز برنامه‌هایی برای تامین مالی صنایع فناوری – که به احتمال زیاد شامل هوش مصنوعی نیز خواهد بود – آغاز کرده‌اند. بسیاری از این برنامه‌ها و صندوق‌های مالی ویژه هوش مصنوعی در سال جاری (۲۰۲۵) راه‌اندازی شده‌اند.
حمایت دولت‌های محلی
دولت‌های محلی نیز نقش مهمی در ترویج هوش‌مصنوعی در چین ایفا کرده‌اند. اگرچه تلاش‌ها برای تبدیل شهرهای داخلی به قطب‌های هوش‌مصنوعی احتمالا موفق نخواهد بود اما تلاش‌هایی که در شهرهایی مانند شنژن و هانگژو برای استفاده از نقاط قوت موجودشان به عنوان قطب‌های جهانی فناوری انجام می‌شود، به طور قابل‌توجهی قابلیت‌های ملی هوش مصنوعی چین را افزایش خواهد داد. شانگهای در سفر آوریل ۲۰۲۵ شی جین‌پینگ مورد تاکید قرار گرفت، جایی که او از شهر خواست تا در توسعه هوش مصنوعی پیشگام باشد و مرکز نوآوری مدل بنیاد شانگهای (یک مرکز رشد استارتاپ‌های هوش مصنوعی) و توانایی شهر در جذب نیروی کار خارجی را ترویج داد. چین همچنین در حال توسعه مناطق پایلوت هوش‌مصنوعی در ۲۰شهر است که شرکت‌های هوش‌مصنوعی می‌توانند از تامین مالی ویژه برخوردار شده و در محیطی با مقررات مطلوب فعالیت کنند. دولت‌های محلی اغلب از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری عمومی و «کوپن‌های محاسباتی» که دسترسی یارانه‌ای به منابع محاسباتی ارائه می‌دهند، به استارتاپ‌ها کمک مالی می‌کنند. شهرهایی مانند پکن و نینگ‌شیا پلتفرم‌های تبادل محاسباتی را برای تخصیص موثرتر منابع محاسباتی در مناطق و مراکز داده راه‌اندازی کرده‌اند.
پیروی از راه پکن
بسیاری از شهرهای چین برنامه‌های عملیاتی هوش مصنوعی و «هوش مصنوعی مثبت» را برای حمایت از استارتاپ‌های محلی و ترویج کاربرد هوش مصنوعی در سایر بخش‌ها اجرا کرده‌اند. برنامه عملیاتی شهر پکن با هدف ادغام هوش مصنوعی در خدمات دولتی و ساخت یک پلتفرم محاسبات مشترک برای آموزش مدل‌های زبانی بزرگ است. شنژن برنامه‌ای برای ساخت یک مرکز محاسبات هوشمند با قدرت ۴۰۰۰پتا فلاپس (معادل حدود ۴۰۰۰ کارت گرافیکNvidia H100) راه‌اندازی کرده است.
ترویج متن‌باز
پکن پلتفرم‌ها، داده‌ها و مدل‌های هوش مصنوعی متن‌باز را ترویج می‌کند زیرا این رویکرد را راهی برای تسریع پیشرفت صنعت و دور زدن محدودیت‌های صادراتی فناوری اختصاصی می‌دادند. این رویکرد متن‌باز همچنین به چین امکان می‌دهد استانداردهای صنعت هوش مصنوعی را در خارج از کشور از طریق ارائه‌های کم‌هزینه و متن‌باز شکل دهد. چین پلتفرم همکاری متن‌باز هوش مصنوعی خود به نام OpenI را ترویج می‌کند که شرکت‌کنندگان می‌توانند مدل‌ها و داده‌ها را به اشتراک گذاشته و به منابع محاسباتی دسترسی داشته باشند، اگرچه این پلتفرم هنوز در مقایسه با نمونه‌های غربی مانند Hugging Face در مراحل ابتدایی است.
پکن همچنین استفاده بیشتر از جایگزین چینی گیت‌هاب به نام Gitee را تشویق می‌کند که بیش از ۵/۱۳میلیون کاربر ثبت شده دارد، در حالی که گیت‌هاب بیش از ۱۰۰ میلیون کاربر دارد. علاوه بر فراهم آوردن یک پلتفرم داخلی که در برابر سیاست‌های آمریکا ایمن است، Gitee امکان کنترل بیشتر سانسور توسط پکن را فراهم می‌کند. با این حال، بررسی سیاسی کد در Gitee توسعه نرم‌افزار را کند می‌کند و این پلتفرم را برای کاربران غیرچینی کم‌جذاب‌تر می‌سازد. در نهایت، بازیگران تجاری نیز پس از موفقیت مدل R1 شرکت DeepSeek، به استقبال مدل‌های هوش مصنوعی متن‌باز رفته‌اند. اگرچه رویکرد متن‌باز پذیرش گسترده‌تر و فرصت‌های بیشتری برای تجاری‌سازی فراهم می‌آورد، سوالاتی وجود دارد که آیا پکن به تحمل محدودیت‌های کمتر سانسور و کنترل دولتی که همراه با مدل‌های متن‌باز است، ادامه خواهد داد یا خیر.
داده
پکن در تلاش است تا داده را به منبعی استراتژیک برای ایجاد مزیت در حوزه هوش‌مصنوعی تبدیل کند، اگرچه تلاش‌های انجام شده تاکنون نتایج متفاوتی داشته است. پکن می‌خواهد داده را به «عامل جدید تولید» بدل کند و قواعد حسابداری را تغییر داده تا شرکت‌ها بتوانند داده را به عنوان دارایی نامشهود در صورت‌های مالی خود ثبت کنند. دولت‌های محلی بازارهای مبادله داده، مانند بورس داده شنژن، راه‌اندازی کرده‌اند تا شرکت‌های خصوصی، بنگاه‌های دولتی و نهادهای حکومتی بتوانند داده‌ها را خرید و فروش کنند. اداره ملی داده چین نیز در حال آماده‌سازی برای راه‌اندازی سکوی منابع داده عمومی ملی است تا مبادله داده‌ها در سطح ملی را تسهیل کند. با این حال، با وجود فشار پکن برای تشویق سازمان‌ها به اشتراک‌گذاری داده در این بازارهای عمومی، بسیاری از شرکت‌های خصوصی به دلیل نگرانی در مورد کنترل، ریسک و انطباق با قوانین حفاظت از داده، تمایلی به اشتراک‌گذاری داده‌های خود ندارند. در عوض، حمایت پکن از پلتفرم‌های اشتراک‌گذاری داده باز ممکن است نقش مهم‌تری در پیشرفت صنعت هوش‌مصنوعی ایفا کند، چرا که این پلتفرم‌ها دسترسی عمومی به مجموعه‌های بزرگ آموزشی را بدون پیچیدگی‌های مالکیتی مبادله داده فراهم می‌سازند. حمایت دولتی از داده‌های باز شامل پلتفرم‌هایی مانند OpenI و ایجاد مجموعه‌های داده باز مانند FlagData (مجموعه داده چندوجهی چینی متعلق به BAAI) است. پکن بهویژه بر ترویج اشتراک داده در حوزه رباتیک تمرکز دارد، از طریق نهادهایی چون مرکز نوآوری رباتیک هوش مصنوعی تجسم یافته پکن و مرکز نوآوری ربات انسان‌نمای مشترک ملی-محلی در شانگهای. همچنین چندین شرکت پیشرو رباتیک چینی مانند AgiBot و Fourier مجموعه‌های آموزشی باز منتشر کرده‌اند که مجموعه داده‌های آموزشی رباتیک چین را گسترش داده‌اند.
کاربردها
در نهایت، پکن به طور مستقیم به ترویج استفاده از کاربردهای هوش مصنوعی در تمام بخش‌های جامعه روی آورده است، به‌عنوان بخشی از سیاست صنعتی خود در زمینه هوش مصنوعی. در نشست آوریل ۲۰۲۵ کمیته سیاسی حزب کمونیست (پولیتبورو) درباره هوش مصنوعی، شی جین‌پینگ تاکید کرد که صنعت هوش مصنوعی چین باید «به‌شدت کاربردمحور» باشد. برنامه‌های ملی هوش مصنوعی، مانند برنامه توسعه هوش مصنوعی سال ۲۰۱۷ و همچنین برنامه‌های عملیاتی دولت‌های محلی (AI+) تمرکز زیادی بر ادغام هوش مصنوعی در خدمات عمومی و عملیات دولتی دارند. کمیسیون نظارت و مدیریت دارایی‌های دولتی شورای دولتی چین (نهاد مادر شرکت‌های دولتی مرکزی بزرگ چین) نیز به دنبال یکپارچه‌سازی هوش مصنوعی در میان شرکت‌های عضو خود است.
پکن در تلاش است تا هوش مصنوعی را در طیف گسترده‌ای از بخش‌ها فراتر از خدمات دولتی ادغام کند، از جمله در بخش‌های سنتی مانند تولید، کشاورزی، آموزش و سلامت، و همچنین در زمینه‌های نوظهور. بهویژه، پکن توسعه هوش‌مصنوعی در رباتیک و «هوش تجسم یافته» را در اولویت قرار داده است. چین در سال۲۰۲۱ برنامه ۵ساله چهاردهم برای توسعه صنعت ربات را منتشر کرد و در سال۲۰۲۳ نیز برنامه اقدام ربات مثبت را با هدف تحریک توسعه و به‌کارگیری ربات‌ها ارائه داد.
