نسخه‌ای برای نابودی تولید یا نجات خودروسازان؟
سارا اصغری– در مواجهه با اولتیماتوم رییس‌جمهور به خودروسازان برای بهینه‌سازی مصرف سوخت و تولید خودروهای ایمن و برقی درحالی شاهد واکنش تند کارشناسان هستیم که صنعت خودروی ایران در باتلاق زیان انباشته، قیمت‌های دستوری و ناترازی انرژی گرفتار شده است. این هشدار که «در صورت عدم اصلاح موتورها طی یک‌سال هیچ ارزی به خودروسازان تعلق نخواهد گرفت و خط تولید متوقف می‌شود» درحالی داده شده که به باور تحلیلگران سیاست‌های تنظیم‌گری سال‌های گذشته خود عاملی برای تشدید این بحران بوده است. پرسش اصلی اینجاست که آیا می‌توان با تهدید و در مهلتی یک‌ساله صنعتی را که سال‌هاست با چالش‌های ساختاری دست‌وپنجه نرم می‌کند نجات داد؟ یا اینکه این مسیر ناخواسته کارخانه‌های تولیدی را به سمت مونتاژکاری سوق داده و باقی‌مانده‌های تولید داخلی را نیز به نابودی می‌کشد؟
هشدار رییس‌جمهور به خودروسازان داخلی
رییس‌جمهور به خودروسازان هشدار داد که یک‌سال فرصت دارند خودروهای خود را بهینه کنند. مسعود پزشکیان گفت: اگر تا یک‌سال آینده موتور خودروها اصلاح و مصرف آنها بهینه نشود خودروسازان هیچ‌گونه ارزی دریافت نکرده و اجازه تولید نیز نخواهند داشت. وی با تاکید بر ضرورت کم‌مصرف‌بودن خودروهای جایگزین خطاب به وزیر صنعت، معدن و تجارت دستور داد: در جلسه‌ای با خودروسازان به صراحت اعلام کنید که شرکت‌ها درصورت نیاز فناوری روز دنیا را خریداری کنند و دولت نیز در این مسیر از آنها حمایت خواهد کرد زیرا اولویت ما تولید خودروهای ایمن و برقی است.
کمر همت برای نابودی صنعت خودرو
امیرحسین کاکایی، کارشناس حوزه خودرو با واکنش نسبت به سخنان تهدیدآمیز رییس‌جمهور در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» عنوان کرد: آقای رییس‌جمهور درباره کیفیت خودرو حرف دل‌شان را زدند، اما مساله این است که هیچگاه راهکار ارائه نمی‌کنند. طی چند سال گذشته نیز اینگونه به نظر می‌رسد که وکلای محترم مجلس کمر همت بستند که صنعت خودرو را به زمین بزنند و این درحالی است که خودروسازان (ایران‌خودرو و سایپا) با چالش‌های ناترازی انرژی، قیمت‌های دستوری و زیان انباشته ۲۰۰هزارمیلیاردتومانی(همتی) روبه‌رو هستند. در مقابل با مونتاژکارانی روبه‌رو هستیم که طی چندسال گذشته تنها با واردات و مونتاژکردن به سودهای کلان دست یافته و به‌راحتی نیز ارز خود را دریافت می‌کنند. از سوی دیگر برای واردات خودرو نیز فرش قرمز پهن کردیم.
سود مونتاژکاران و زیان انباشته خودروسازان
کاکایی در ادامه خاطرنشان کرد: در چنین شرایط آیا خودروساز داخلی فرصت کیفی‌سازی محصول خود را دارند؟ از همین‌رو پیام آقای رییس‌جمهور واضح بوده و به هیچ‌وجه اتفاقی نیست و اینگونه به نظر می‌رسد که بهترین راهکار برای صنعت خودرو «مونتاژکاری» باشد چراکه می‌بینیم مونتاژکاران با مشکل خاصی روبه‌رو نبوده و اصولا واحدی تحت عنوان تحقیق و توسعه (R&D) ندارند چراکه ارتقای کیفیت مونتاژ آنها را برعهده چینی‌هاست.
صنعت خودرو تحت فشار سیاست‌های تنظیم‌گری
این کارشناس حوزه خودرو با اشاره به این موضوع که سیاست‌های تنظیم‌گری و حکمرانی طی سال‌های گذشته مشکلات کنونی را برای صنعت خودرو ایجاد کردند، افزود: صنعت خودرو چندین سال است که تحت فشارهای بسیاری قرار گرفته و تمامی مشکلات آنها از جانب دولت بوده و اکنون نیز با تهدید نمی‌توان آن را اصلاح کرد. در چنین شرایطی باتوجه به این موضوع که کارآفریننان افراد باهوشی هستند بدیهی است که به سمتی پیش خواهند رفت که سود بیشتری برای آنها به همراه داشته باشد که در این زمینه بدیهی بوده که مونتاژکاری سود بیشتری به‌همراه خواهد داشت. اکنون نیز اگر شاهد هستیم که شرکت‌هایی همچون ایران‌خودرو و سایپا در حوزه تولید باقی ماندند به این دلیل است که آنها را مجبور کردند و با اعمال قیمت‌های دستوری این دو غول خودروسازی را گرفتار زیان‌های انباشته بالا کرده و کل زنجیره تامین تا قطعه‌سازان را به مرز نابودی کشاندند.
با تهدید نمی‌توان کیفیت محصول را ارتقا داد
امیرحسین کاکایی با تاکید بر این موضوع که نتیجه تهدید کاهش توان تولید داخلی است، ادامه داد: با تهدید نمی‌توان کیفیت محصول را ارتقا داد. علاه بر این اگر قرار است که کلا به سمت مونتاژکاری پیش برویم ارز آن را از کجا تهیه خواهیم کرد؟ از آن نظر که اکنون دولت برای تامین کالاهای اساسی و دارو با مشکل تامین ارز روبه‌رو بوده چگونه می‌تواند ارزی به مونتاژکاری خودرو اختصاص بدهد؟
وی در پاسخ به این پرسش که اگر بپذیریم که خودروهای داخلی نیاز به ارتقای کیفیت دارند در این راستا خودروسازان چه اقداماتی باید انجام دهند، گفت: ارتقای کیفیت در صنعت خودروسازی با تهدید حاصل نشده بلکه نیاز به سرمایه‌گذاری بلندمدت داشته و یک‌شبه یا حتی یک‌ساله نائل نمی‌شود. برای نمونه در این راستا نیاز به استفاده از ورق‌های خاص داریم که در عین مقاومت بالا بسیار نازک هستند و باید آنها را وارد کنیم. او در پاسخ به این پرسش که آیا باوجود فولادسازان مطرح داخلی امکان ساخت چنین ورق‌های خاص در داخل را نداریم نیز گفت: فولادسازان در این راستا سرمایه‌گذاری انجام ندادند و اینگونه به نظر می‌رسد که صادرات فولادهای معمولی برای آنها به‌صرفه‌تر است تا تامین نیاز داخلی خودروسازان. این کارشناس خودرو در ادامه تاکید کرد: برای ارتقای کیفیت محصولات خودروسازان باید ریل‌گذاری مناسبی انجام گرفته، مسیر واردات و مونتاژکاری محدود شده و از توان داخلی حمایت به عمل بیاید اما مساله این است که تولیدکنندگان داخلی همواره با مشکلات بسیاری روبه‌رو هستند و برخلاف شعار رهبری که هرساله آن را عنوان می‌کند از تولید حمایت نمی‌کنند.
۳سال زمان برای جهش کیفیت خودرو در مدل‌های جدید
امیرحسین کاکایی در پاسخ به این پرسش که حتی اگر توصیه رییس‌جمهور برای ارتقای کیفیت خودرو را بپذیریم طی یک‌سال می‌توان به کیفیت مورد نظر دست یافت، بیان کرد: اگر ریل‌گذاری درست انجام گرفته و مشکلات موجود خودروسازان برطرف شود طی یک‌سال می‌توان خودروهای کنونی را ارتقا داد اما برای جهش کیفیت خودرو در مدل‌های جدید به سه‌سال زمان نیاز داریم. اکنون خودروسازان ما در حال مذاکره با چینی‌ها برای ارائه مدل‌های جدید خودرو هستند اما مساله این است که ما باید تکلیف خود را مشخص کنیم که آیا رشد تولید داخلی و زنجیره آن مورد نظر است یا اینکه می‌خواهیم به مونتاژکاری بسنده کنیم که کیفیت نیز خواهیم داشت.
این کارشناس صنعت خودرو در ادامه یادآور شد: اینگونه به نظر می‌رسد که ریل‌گذاری در کشور ما ضد توسعه و کیفیت است. در شعار حرف بسیار می‌زنیم اما در عمل هیچ کاری انجام نمی‌دهیم. آیا قصد داریم مثل کشور عربستان تبدیل به یک کشور خام‌فروش شده و به‌‌صورت خام نفت و مواد معدنی خود را بفروشیم یا می‌خواهیم تولید و ایجاد ارزش‌افزوده داشته باشیم؟ در صنعت خودرو نیز باید تکلیف خود را مشخص کنیم. کاکایی در پایان خاطرنشان کرد: اگر ریل‌گذاری درستی انجام دهیم می‌توانیم شاهد جهش صنعت خودروسازی در کشور باشیم اما وقتی طی سال‌گذشته هشت‌وزیر صنعت، معدن و تجارت تغییر کردند چگونه می‌توانیم سیاست‌های ثابتی را برای خودروسازی در کشور تعیین کنیم.
کلام آخر
در مواجهه با بحران کیفیت خودروهای داخلی راهکار، نه در تهدید و اولتیماتوم‌های کوتاه‌مدت بلکه در تدوین یک نقشه راه جامع و بلندمدت نهفته است. نجات صنعت خودرو نیازمند عزم ملی و تغییر در ریل‌گذاری کلان است؛ ازخروج از دام قیمت‌های دستوری و حمایت واقعی از زنجیره تامین داخلی گرفته تا محدود کردن واردات بی‌رویه و ایجاد ثبات در مدیریت و سیاست‌ها. تنها در این صورت است که می‌توان
به جای راندن خودروسازان به‌سمت مونتاژکاری آسان بستر لازم برای سرمایه‌گذاری روی تحقیق و توسعه، بومی‌سازی فناوری و در نهایت تولید خودروهای باکیفیت و رقابت‌پذیر را فراهم کرد.
