نسخه یک اقتصاددان برای افزایش تاب‌آوری اقتصاد ایران
جهان صنعت – از میانه دهه۹۰ بحث اقتصاد مقاومتی در ایران داغ شد ولی در این مدت نه‌تنها تاب‌آوری اقتصادی بهبود نیافته که اقتصاد بیش از هر زمان دیگری شرطی شده است. کافی است یک خبر منتشر شود تا بازارهای ایران به‌سرعت، بیشترین واکنش ممکن به آن را نشان دهند. آخرین موردی که می‌تواند گویای شرطی‌شدن اقتصاد ایران باشد، واکنش بازار ارز و سرمایه به خبر تعویق دور چهارم مذاکرات بود. وزیر خارجه عمان خبر تعویق مذاکرات را در روز پنجشنبه منتشر کرد، بازار ارز به‌سرعت واکنشی سخت نشان داد طوری‌که در روز شنبه ارزش ریال ۵درصد تضعیف شد، آن‌هم بدون آنکه در عمل چیزی تغییر کرده باشد.
اقتصاد اگر نتواند این سطح حساسیت را کاهش دهد و هیجانات را نتواند مدیریت کند، زمینه رشد پایدار هم شکل نخواهد گرفت. اقتصادی که در مقابل هر اتفاقی، واکنش‌های سریع و تند نشان می‌دهد زمینه پایداری و استمرار را پیشاپیش از دست داده و باید قبل از هر اقدامی دوباره پایداری را به دست آورد. ضمن اینکه یک اقتصاد شرطی‌شده، در عمل وابسته به تحولات در حوزه‌ها و حتی کشورهای دیگر می‌شود که چنین فرآیندی با «استقلال» هم در تضاد قرار می‌گیرد.
وحید شقاقی، کارشناس اقتصاد کلان در واکنش به «شرطی‌شدن» اقتصاد ایران به خبرآنلاین گفت: «اقتصاد ایران به‌دلیل تاب‌آوری پایین خود همواره طی سال‌های اخیر دستخوش تکانه‌های شدید و پرنوسان شده است. تکانه‌های نفتی و تورمی و ارزی حاصل از تحریم‌های اقتصادی موجب شده کشور به‌شدت به مسائل بین‌المللی شرطی شود و با کوچک‌ترین اخباری، بازارهای مختلف دستخوش نوسانات شدید می‌شود. همه این نوسانات خود گویای این واقعیت است که اقتصاد ایران به‌شدت از تاب‌آوری پایین رنج می‌برد.»
او افزود: «اقتصاد کشور را وقتی این‌گونه شرطی شده، نمی‌توان به‌درستی اداره کرد. ضمن اینکه نباید زندگی ایرانیان را این‌بار به شنبه‌ها گره زد. طی ۱۴سال گذشته و از زمان تحریم‌های اقتصادی، متوسط رشد اقتصادی کشور کمتر از ۵/۱درصد بوده است. با تشدید ناترازی‌های کشور در سال‌های پیش‌رو، روند میان‌مدت رشد اقتصادی کاهنده و درحالت خوش‌بینانه، کمتر از ۲درصد خواهد شد.»
عضو هیات‌علمی دانشگاه خوارزمی توضیح داد: «جبران استهلاک‌ها و فرسودگی‌ها و مهار ناترازی‌های اقتصادی بیش از تولید ناخالص داخلی فعلی کشور، منابع مالی نیاز دارد و با بهره‌وری منفی و صفر و صرفا اتکا به منابع مالی اندک فعلی، امکان مهار ناترازی‌های اقتصادی ناممکن است.»
اقتصاد ایران مدت‌هاست درگیر مشکل تحریم‌ها و چالش‌های بازرگانی بین‌المللی است ولی بدون تردید کمتر زمانی چون امروز اقتصاد تابع اتفاقات حوزه‌های دیگر بوده است. حتی در زمان احمدی‌نژاد نیز اقتصاد نسبت‌به تحریم یا تنش‌های بین‌المللی چنین شتابزده عمل نمی‌کرد طوری‌که رییس‌جمهوری وقت به خود اجازه می‌داد تحریم‌ها را ورق پاره بخواند.
مشاور دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام تشدید ناترازی‌های اقتصاد کلان، در کنار ساختار دولت رانتی نفتی را مهم‌ترین مشخصه تاب‌آوری پایین و گواهی بر شرطی‌سازی خطرناک اقتصاد ایران دانست.
شقاقی تاکید کرد: «هر تاخیر در اصلاحات ساختاری و نهادی و تعلل در تصمیمات سخت، شرایط پیش‌رو را پیچیده‌تر می‌کند و بر شرطی‌شدن اقتصاد ایران می‌افزاید. بنابراین با تدبیر و عقلانیت باید ریل اقتصادی را در جهت تقویت رقابت‌پذیری اقتصاد ملی و بهبود محیط کسب‌و‌کار تغییر داد و تا زمانی‌که اقتصاد ایران در چنبره شبه‌دولتی‌ها و تفکرات دولتی و اقتصاد رانتی نفتی است و بخش‌خصوصی سهم و نقش و حضوری در صحنه اقتصادی ندارد، چنین اقتصادی به‌شدت به اخبار تحریمی و مسائل بین‌المللی وابسته است.»
وی گفت: «یادم هست سال۹۲ سیاست‌های اقتصاد مقاومتی ابلاغ شد تا تاب‌آوری کشور با درون‌زایی و برون‌گرایی اقتصاد تقویت شود ولی به‌دلیل عدم اصلاحات ساختاری و نهادی و عدم رقابت‌پذیری اقتصاد ملی و نبود عزمی جهت مشارکت آحاد جامعه در اقتصاد همچنان از ساختار دولتی رانتی نفتی رنج می‌برد و چنین وضعیتی به‌شدت شرطی است و تاب‌آوری پایین دارد.»
شقاقی با اشاره به اینکه در این شرایط انجام اقداماتی برای برون‌رفت از این وضعیت ضروری است و برای تقویت تاب‌آوری و پایداری چنین اقتصادی، اجرای سیاست‌های سلبی و ایجابی باید در دستور کار قرار گیرد، خاطرنشان ساخت: «سیاست‌های سلبی همچون رصد گردش دارایی‌های مالی و حکمرانی ریال و طرح مالیات بر عایدی سرمایه می‌تواند مفید باشد. با این حال بهبود محیط کسب‌و‌کار و تغییر ریل اقتصادی به‌سمت بخش خصوصی و تقویت نقشه تجاری و ارزی کشور و کاهش وابستگی اقتصاد به نفت و تنوع‌پذیری محصولات تولیدی و تجاری و توسعه شرکای تجاری جزو سیاست‌های ایجابی هستند. درمجموع تغییر ریل اقتصادی در جهت رقابت‌پذیری اقتصاد و بهبود محیط کسب‌و‌کار و تقویت نقشه تجاری و ارزی الزامی است.»
منبع: تجارت نیوز
