ناترازی مالی دولت و کسری بودجه علت اصلی تلاطم ارز

جهان‌صنعت- قائم‌مقام بانک مرکزی در مراسم تقدیر از آثار پژوهشی و پژوهشگران منتخب حوزه پول و بانک گفت که پژوهش زمانی مفید است که برای سیاستگذاران بتواند سیاست عملیاتی ارائه کند.

اصغر ابوالحسنی افزود: صرف پژوهش کارکرد زیادی ندارد البته مناسب بوده اما زمانی بهتر است که نتیجه آن اجرایی باشد و به حل مشکلات و ارائه راهکار برای چالش‌ها منجر شود بنابراین بهتر است پژوهشگران به سمت پژوهش‌های کاربردی سوق پیدا کنند.

قائم مقام بانک مرکزی گفت: پژوهشکده پولی و بانکی باید به مسائل و مشکلات بانک‌ها هم ورود پیدا کنند و نکته بعدی این است که باید تمرکز بر آینده بیشتر شود و باید ببینیم آموزش‌ها و روند‌های علمی و پژوهشی در دنیا به چه سمتی حرکت می‌کنند. باید بدانیم در آینده چه خواهد شد و باید چه مسیری را انتخاب کنیم تا در آینده از سایر بخش‌ها عقب نمانیم.

ابوالحسنی عنوان کرد: در حوزه پولی و بانکی با وجود تحریم‌ها عقب نیستیم. ممکن است در حوزه بانکداری بین‌الملل به دلیل تحریم‌ها و عدم اتصال به شبکه بین‌الملل مقداری عقب باشیم اما در سایر حوزه‌ها عقب نیستیم.

وی افزود: چندین مساله وجود دارد که به پژوهشگران پیشنهاد می‌کنم به آنها توجه ویژه‌ای داشته باشند. مورد اول میزان نقدینگی مطلوب و بهینه برای جامعه‌ای است که با تحریم‌های خارجی مواجه بوده و در تامین مالی خارجی مشکل دارد. در دوره فعلی نقدینگی را بسیار محدودتر از قبل کردیم اما برخی نسبت به این اقدام انتقاداتی را مطرح می‌کنند. باید بررسی شود نسبت نقدینگی به تولید ناخالص داخلی چه میزان باید باشد. از طرف دیگر برخی می‌گویند مشکل نقدینگی موجود در جامعه و سیالیت آن است. باید بررسی شود که کدام یک از این گزاره‌ها واقعیت دارد.

ریشه تورم

قائم مقام بانک مرکزی تصریح کرد: ریشه‌های تورم و بررسی مباحث تخصصی با جزئیات بیشتر، نحوه شکل‌گیری انتظارات و اثر آن بر تورم نیز یکی از مسائل است. ابوالحسنی ادامه داد: مورد بعدی رابطه بانک مرکزی با دولت‌ها و بررسی رابطه بخش مالی و پولی است. در این مقوله نباید فقط به سلطه مالی بپردازیم بلکه باید از دیدگاه دولت نگاه کنیم که باوجود ناترازی‌ها و کسری‌ها باید از چه روشی در تامین مالی استفاده کنیم و باید چه اقداماتی انجام دهیم که سلطه مالی دولت‌ها بر بخش پولی برطرف شود. به‌نظر می‌رسد هیچ دولتی نمی‌خواهد که سلطه مالی ایجاد شود زیرا با افزایش تورم خود دولت با مشکلاتی مواجه می‌شود.

وی یادآور شد: باید بررسی شود که راه‌حل این است که دولت نفت خود را با قیمت بالاتری بفروشد یا راهکار‌های دیگری نیز وجود دارد. این مسائل نیازمند فعالیت‌های پژوهشی است.

قائم مقام بانک مرکزی تاکید کرد: همین مقوله باید در رابطه بین دولت و مردم باید بررسی شود. دولت برای حمایت از معیشت مردم باید منابعی در اختیار داشته باشد و حال باید بررسی شود که دولت این منابع را از چه راهی باید تامین کند و اگر این منابع از طریق مسیر پولی تامین شود روش درستی است یا خیر؟ ابوالحسنی گفت: مساله بعدی کارکرد کانال‌های انتقال سیاست پولی است. باید بررسی شود که ابزار‌های سیاست پولی بانک‌های مرکزی دنیا در کشور ما قابلیت استفاده دارد یا خیر؟ به‌طور مثال باید بررسی کنیم که حد استفاده از قبض و بسط پول در بانک مرکزی با استفاده از ریپو و ریپو معکوس باید چه‌میزان باشد؟ وی افزود: باید اثرات پرداخت بالای ۴۰۰همت ریپو و ۲۷۰همت تنخواه به دولت در جنگ ۱۲روزه را بررسی کنیم و باید ببینیم بعد از آن با چه مشکلاتی مواجه می‌شویم و در حوزه تولید و ناترازی پولی چه اتفاقاتی می‌افتد.

قائم مقام بانک مرکزی اظهار داشت: موضوع بعدی نظام قیمتگذاری است که هم نرخ‌های سود را در بر می‌گیرد و هم قیمت‌گذاری کالا‌ها و هم قیمتگذاری نیروی انسانی را شامل می‌شود. باید بررسی شود که آیا می‌توانیم نرخ سود را نزدیک تورم برسانیم اما در سایر بخش‌ها قیمت‌گذاری دستوری داشته باشیم؟

نرخ ارز

ابوالحسنی تاکید کرد: یک موضوع دیگر مساله نرخ ارز است. باید بررسی کنیم که آیا می‌توانیم نرخ ارز ترجیحی را حذف یا سایر نرخ‌ها را آزاد کنیم و ارز تک‌نرخی شود؟ باید اثرات این اتفاق را بررسی کنیم. حتی می‌توان فرض کرد که قیمت‌گذاری در دستمزد نیز آزاد شود و سپس اثرات آن را با شرایط فعلی مقایسه کرد. وی افزود: در رابطه با بازار آزاد و رقابتی باید بررسی کنیم که آیا در دنیا بازاری وجود دارد که تنظیم‌گری نداشته باشد؟ باید با فرض مدل بررسی کنیم که نتایج سیاست‌های مختلف چیست و چگونه باید بهترین سیاست را اجرا کرد. اقتصاد جای آزمون‌وخطا نیست بلکه پیش از اجرای سیاست‌ها باید ابتدا اثرات آن با دقت بررسی شود. قائم مقام بانک مرکزی بیان کرد: موضوع بعدی در حوزه بانکداری اسلامی است. در قانون جدید بانک مرکزی متولی اجرای بانکدای اسلامی است و باید بررسی کنیم که منظور از بانکداری اسلامی چیست و برای حرکت به سمت آن باید چه اقداماتی انجام شود؟ البته باید امکان اجرای این پیشنهادات نیز بررسی شود. مساله عقود یکی از دیگرموضوعات است که باید بررسی کنیم که نحوه درست استفاده از آنها چگونه است؟ در دوره‌ای به این نتیجه رسیدم که بهتر است به سمت استفاده از ابزار‌های نوین پولی و بانکی برویم و همین مساله نیز باید بررسی شود. ابوالحسنی گفت: بحث بعدی آینده پول در جهان است که من نیز خیلی درباره آن نگران هستم. ممکن است کشور‌های غربی پشت پرده رمزارز‌ها باشند و در آینده از آن سوءاستفاده کنند و بنابراین باید به این حوزه نیز بپردازیم.

قانون بانک مرکزی و برنامه هفتم

قائم مقام بانک مرکزی اظهار داشت: موضوع بعدی قانون بانک مرکزی و قانون برنامه هفتم پیشرفت است. باید اجرایی‌پذیری این قوانین را مورد وارسی قرار دهیم. مساله اصلاح نظام بانکی نیز یک مساله دیگری است. در حال حاضر تعریف دقیق و واحدی برای اصلاح نظام بانکی وجود ندارد و باید پرسید که آیا در شرایطی که حدود هزارو۲۰۰همت ناترازی پول وجود دارد امکان اصلاح نظام بانکی وجود دارد؟ یا اینکه منظور اصلاح نظام بانکی این است که اضافه برداشت بانک‌ها باید به‌صفر برسد؟ این مساله یکی از موضوعات مهمی است که پژوهشگران حوزه پولی و بانکی باید آن را بررسی کنند. ابوالحسنی عنوان کرد: مساله آخر هم ساختار بودجه و نظام مالی دولت است که باید اثرات آن در سایر بخش‌ها را بررسی کنیم. باید دانشجویان را تشویق کرده تا در رساله‌های دکتری و تا حدی کارشناسی ارشد به این مسائل بپردازند.

دلیل افزایش نرخ ارز

قائم مقام بانک مرکزی در ادامه ضمن برشمردن دلایل داخلی و خارجی افزایش نرخ ارز توضیح داد: دلایل نوسان نرخ ارز در روز‌های اخیر هم دلایل خارجی و هم دلایل داخلی دارد. دلایل خارجی نوسانات نرخ ارز به اتفاقات بعد از ریاست‌جمهوری ترامپ برمی‌گردد. وقتی ترامپ در آمریکا به ریاست‌جمهوری رسید اعلام کرد که قصد حمایت از کریپتوکارنسی‌ها را دارد و این موجب شد که این بخش رشد شدیدی پیدا کند اما وقتی سرکار آمد مشخص شد که این صحبت‌ها نادرست بوده بنابراین با کاهش ارزش این بازار مواجه شدیم و برای مثال بیت‌کوین تا کانال ۸۰‌هزاردلار نیز ریزش داشت. در داخل کشور نیز برخی به این حوزه ورود پیدا کرده بودند که در روز‌های اخیر با ریزش بازار کریپتوکارنسی پول خود را خارج کردند و بخشی از این پول وارد بازار ارز شد و نوسانات آن را شکل داد.

ابوالحسنی بیان کرد: یک اقدام دیگر ترامپ این بود که اعلام کرد جنگ‌ها را به پایان می‌رساند که این کار را نیز نتوانست انجام دهد و این موجب به رشد شدید انس طلای جهانی شد. با افزایش انس طلای جهانی طلا و سکه در داخل نیز افزایش پیدا کرد و با توجه به اثر حباب سکه و قیمت آن بر بازار ارز شاهد نوسان بازار ارز بودیم. یکی از مسائل اثرگذار بر این حوزه واردات گسترده طلا از سوی بانک‌های مرکزی جهان است که بانک مرکزی ما هم این اقدام را انجام داد و بخشی از طلای وارد شده را برای مدیریت بازار‌ها در بستر مرکز مبادله ارز و طلای ایران عرضه کرد. وی افزود: همزمان با این مسائل در خارج از کشور در داخل نیز با جنگ ۱۲روزه و اسنپ‌بک مواجه بودیم که بر نوسانات بازار ارز اثرگذار بوده و مسائل انتقال ارز و سایر مشکلات نیز وجود داشت که موثر بود.

دریافت تنخواه از بانک مرکزی

قائم مقام بانک مرکزی خاطرنشان کرد: در ۴۰ماه قبل از جنگ دولت هیچ نیازی به تنخواه نداشت اما دولت بعد از جنگ برای اولین‌بار از بانک مرکزی تنخواه گرفت که این پول با یک ضریب فزاینده در اقتصاد اثر می‌گذارد. از طرفی نسبت پول به شبه‌پول یا همان سیالیت پول نیز افزایش پیدا کرده که این نیز بر بازار ارز اثرگذار بوده است. ابوالحسنی افزود: کنار این مسائل حذف نرخ ارز ترجیحی و افزایش نرخ آن مطرح شد و حتی با اینکه نرخ بالاتر هنوز اعمال نشده بود اما بر انتظارات فعالان اقتصادی اثر گذاشت.

وی یادآور شد: کنار تمام این مسائل اصلاح قیمتی انرژی را نیز داشتیم که با اینکه عدد آن آنچنان بالا نبوده اما اثرات انتظاراتی آن بسیار بزرگتر بود. این مسائل منجر به ایجاد تلاطم در بازار ارز شد و بازارهای ارز با نوسان مواجه شدند.

این مقام مسوول توضیح داد: بالای ۸۰‌درصد ارز تالار اول مربوط به کالای سرمایه‌ای و مواد اولیه بود و وقتی صحبت از افزایش نرخ آن شد با کاهش عرضه صادرکنندگان مواجه شدیم. از طرفی واردکننده سعی داشت هر چه سریع‌تر ارز بگیرد و این را می‌توان در سطح ثبت سفارش‌ها بررسی کرد. این مساله منجر شد که در عرضه‌وتقاضای ارز ناترازی و عدم تعادل شکل بگیرد و با مشکلاتی مواجه شویم. با این اتفاق محدودیت عرضه ارز و از طرفی افزایش تقاضا را داشتیم که این مسائل دست‌به‌دست هم داد که بازار ارز دچار نوسان شود.

شناورسازی نرخ ارز

به گفته ابوالحسنی، بانک مرکزی تلاش می‌کند که براساس قانون نرخ ارز را در حالت شناور مدیریت‌شده نگه دارد. در سطح جامعه این تفکر شکل گرفته که نرخ‌ها افزایش پیدا می‌کند و این تفکر بر تمام بازارها اثرگذار خواهد بود و منرج به ایجاد انتظارات تورمی می‌شود. در بانک مرکزی کماکان بازار ارز ترجیحی و بازار اول را داریم و پنج‌اقدام دیگر را نیز می‌خواهیم ایجاد کنیم. وی در تبیین اقدامات بانک مرکزی برای تعمیق بازار ارز و کنترل پایدار نوسانات گفت: تعمیق بازار اسکناس، ایجاد صندوق درآمد ثابت ارزی و صندوق پروژه ارزی، توسعه اوراق سلف ارزی و اوراق گواهی ارزی، بازار آتی ارز و گواهی سپرده ریالی ارز ازجمله ابزارهایی است که قصد داریم آنها را در بازار ارز فعال کرده و با این ابزارها نرخ شناور مدیریت‌شده را اعمال کنیم. قائم مقام بانک مرکزی در پایان تاکید کرد: دولت وقتی کسری بودجه داشته باشد و این کسری از طریق پول تامین شود شاهد افزایش تورم و نوسانات نرخ ارز خواهیم بود. در هشت‌ماهه‌اول امسال ۸۰‌درصد از اوراق جبران کسری بودجه دولت ناشی از جنگ را بانک‌ها خریداری کردند که باتوجه به اینکه بانک‌ها منابع کافی ندارند این میزان منجر به استقراض از بانک مرکزی شده و این احتمال وجود دارد که بانک مرکزی نتواند تا پایان سال این اوراق را تسویه کند و  این مساله بر تورم و نرخ ارز اثر گذاشته است.

منبع: جهان‌صنعت‌نیوز