لغزش بورس در سایه ریسکها
پیام الیاس کردی، کارشناس بازار سرمایه
بازار سرمایه در شرایط کنونی را میتوان به پاندولی تشبیه کرد که مدام میان سه عامل کلیدی در حال نوسان است. هر زمان که یکی از این عوامل قدرت تاثیرگذاری بیشتری پیدا کند، بازار سهام نیز به همان سمت متمایل میشود و واکنش نشان میدهد. در این میان ریسکهای سیستماتیک همچنان به عنوان سایهای سنگین بر فراز بازار باقی ماندهاند و نمیتوان نقش آنها را نادیده گرفت. در کنار این مساله، نکته مهمتری وجود دارد که اهمیت آن کمتر از ریسکهای سیستماتیک نیست و آن هم روند قیمت دلار در بازار آزاد است؛ دلاری که طی روزهای اخیر به صورت متوالی افزایش یافته و همین موضوع انتظارات تورمی و رفتار فعالان بازار را تا حد زیادی تحتتاثیر قرار داده است.
باید توجه داشت که رشد نرخ دلار تنها به بازار آزاد محدود نمیماند. اگر قیمت دلار آزاد افزایش پیدا کند، به دنبال آن نرخ دلار ترجیحی، توافقی، نیمایی و دیگر نرخهای مرجع نیز رشد خواهد کرد بنابراین افزایش سلسلهوار انواع نرخ دلار موضوعی غیرمنتظره یا عجیب محسوب نمیشود. شرایط اقتصادی کشور بهگونهای است که حتی سیاستهای رسمی بانک مرکزی نیز بهنظر نمیرسد بتواند روند صعودی دلار را در بازه بلندمدت به شکل جدی متوقف کند. به بیان دیگر ابزارهای سیاستی بانک مرکزی شاید در کوتاهمدت تاثیرگذار باشند اما در افق زمانی طولانیتر توان چندانی برای کاهش قابلتوجه نرخ ارز ندارند و احتمالا باید انتظار رسیدن دلار به سطوح بالاتر را نیز داشت.
نرخ بهره نیز از دیگر متغیرهای مهمی است که بازار بورس وزن قابلتوجهی به آن میدهد. در دوره ریاست محمدرضا فرزین بر بانک مرکزی نرخ بهره در سطوح بالا تثبیت شده بود و اکنون این پرسش مطرح است که در دوره عبدالناصر همتی این متغیر چه مسیری را طی خواهد کرد. با توجه به شرایط کلی اقتصاد کشور و فشارهای تورمی این احتمال وجود دارد که نرخ بهره مجدد با افزایش روبهرو شود و همین مساله میتواند رفتار سرمایهگذاران و جریان نقدینگی در بازار سهام را تحتتاثیر قرار دهد.
بهجز ریسکهای ژئوپلیتیکی و سیستماتیکی که هماکنون به عنوان تهدیدی جدی بر بازار سایه انداختهاند، بورس با ریسک قابلتوجه دیگری مواجه نیست. در واقع بازار سهام اتفاق غیرطبیعی یا عامل پنهانی در خود ندارد بلکه به شکلی منطقی و طبیعی در حال اثرپذیری از جهش نرخ دلار است و این افزایش قیمت ارز، محرک اصلی رشد اخیر بازار محسوب میشود بنابراین واکنش مثبت بورس نسبتبه افزایش نرخ دلار را میتوان رفتاری قابل انتظار دانست که ریشه در واقعیتهای اقتصادی دارد.
در کنار این عوامل یکی از اقدامات اثرگذار و مثبت اخیر در بازار سرمایه، ورود صندوقهای نقره به بورس است. این موضوع برای بازار سهام و سرمایهگذاران به عنوان یک سیگنال مثبت ارزیابی میشود. تجربه کشورهایی که با تورمهای بالا و بعضا افسارگسیخته مواجه بودهاند نشان میدهد هرچه ابزارهای سرمایهگذاری متنوعتری در اختیار سرمایهگذاران قرار گیرد، امکان مدیریت ریسک و حفظ ارزش داراییها افزایش پیدا میکند. وجود ابزارهایی مانند صندوقهای نقره به سرمایهگذاران کمک میکند تا پرتفوی خود را متنوعتر کنند و در نتیجه توان بیشتری برای مقابله با التهابات تورمی و نوسانات اقتصادی داشته باشند. به همین دلیل توسعه این ابزارها را میتوان گامی مهم در جهت ارتقای ساختار بازار و افزایش قدرت انتخاب سرمایهگذاران دانست.
در مجموع بورس امروز در نقطهای قرار گرفته که ریسکهای سیستماتیک، نوسانات نرخ ارز، سیاستهای پولی و انتظارات تورمی به طور همزمان بر آن اثر میگذارند. بازار در حال حاضر بیش از هر چیز به متغیر دلار چشم دوخته و در کنار آن تحولات بانک مرکزی و سیاستهای مربوط به نرخ بهره را نیز با دقت دنبال میکند. با وجود فشارهایی که بر بازار وارد شده همچنان میتوان گفت بورس در مسیر طبیعی اثرپذیری از متغیرهای اقتصادی حرکت میکند و رفتار آن تابع مستقیم شرایط اقتصاد کلان کشور است.
