عقب‌نشینی بزرگ

محمدرضا ستاری – دولت ایالات‌متحده موانع سختگیرانه‌ای بر سرمایه‌های چین اعمال کرده است؛ از جمله حذف شرکت سرمایه‌گذاری چین (CIC)از فهرست سرمایه‌گذاران خارجی و محدودکردن سرمایه‌گذاری‌های این کشور در حوزه‌های فناوری، انرژی و مراقبت‌های بهداشتی. این اتفاق در حالی صورت گرفته که برای سال‌ها، صندوق ثروت حاکمیتی ۳/۱‌تریلیون دلاری چین یکی از قدرتمندترین سرمایه‌گذاران جهان بود. این صندوق میلیاردها دلار در وال‌استریت سرمایه‌گذاری کرده و سهام بزرگی در شرکت‌هایی مانند مورگان استنلی و بلک‌استون داشت.

امروز اما شرایط تغییر کرده زیرا تنش‌های اخیر با ایالات‌متحده، موانعی برای سرمایه‌گذاری ایجاد کرده است. شرکت سرمایه‌گذاری چین، به‌عنوان بزرگ‌ترین صندوق حاکمیتی این کشور، در حال حاضر از بزرگ‌ترین اقتصاد توسعه‌یافته جهان عقب‌نشینی کرده و در حال بررسی فروش سهام‌هایی است که نزد مدیران سرمایه‌گذاری خصوصی آمریکایی دارد.

خروج خزنده

طبق گزارشی که در این خصوص بیزینس پینکل و همچنین خبرگزاری بلومبرگ منتشر کرده، این عقب‌نشینی نشانه‌ای آشکار از جدایی مالی و تجاری میان دو اقتصاد بزرگ جهان است یعنی با وجود اینکه شرکت سرمایه‌گذاری چین همچنان سرمایه‌گذاری‌هایی انجام می‌دهد اما این تغییر تدریجی، نفوذ چین بر وال‌استریت را کاهش می‌دهد؛ جایی که برای سال‌ها با بسیاری از غول‌های مالی همکاری داشته است. در نتیجه از آنجا که منابع اصلی تامین مالی را قطع کرده، ممکن است اکنون به خاورمیانه یا سایر سرمایه‌گذاران ثروتمند روی آورد.

علاوه‌بر این شواهد نشان می‌دهد، تلاش این صندوق برای حفظ اعتبار خود در وال‌استریت از طریق فروش اخیر سهام مشهود است؛ فروشی که نهایتا بخشی از آن لغو شده اما تلاش برای فروش یک‌میلیارد دلاری سهام در شرکت‌های آمریکایی نظیر KKR، TPG و Carlyle نشان‌دهنده بازارآیی سبد سرمایه‌گذاری از سوی چینی‌هاست؛ امری که همزمان سرمایه‌گذاران آمریکایی را نیز نسبت به تعهد این شرکت به بازار ایالات‌متحده دچار تردید کرده است. به‌گفته برخی تحلیلگران شرکت سرمایه‌گذاری چین، این تصمیم را بر اساس روند بازار، مدیریت ریسک و منطق تجاری اتخاذ کرده است زیرا این صندوق برای سال‌ها در تلاش بوده که سرمایه‌گذاری‌هایش را کاهش دهد اما این روند در دوران ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ سرعت گرفته است.

دلیل چنین اقدامی این است که دولت ایالات‌متحده موانع سختی بر سر راه سرمایه‌های چینی قرار داده و شرکت سرمایه‌گذاری چین را از فهرست سرمایه‌گذاران خارجی حذف و حتی سرمایه‌گذاری‌های چینی در صنایع فناوری، انرژی و سلامت ایالات‌متحده را محدود کرده است.

در نتیجه چین نمی‌خواهد تنش‌های تجاری با آمریکا به مسدود شدن دارایی‌هایش منجر شود. پیشتر، در دوران اوباما، برخی رویه‌های تجاری چین زیر سوال رفت. سپس ترامپ تعرفه‌های گسترده‌ای اعمال کرد و بایدن نیز مقررات سختگیرانه‌تری برای محدودکردن سرمایه‌گذاری چینی‌ها در ایالات‌متحده وضع کرد. بنابراین شرکت سرمایه‌گذاری چین، سهام خود را در شرکت‌های آمریکایی مانند بلک‌استون و مورگان استنلی فروخت. همچنین از معاملاتی که نیاز به تایید کمیته سرمایه‌گذاری خارجی ایالات‌متحده  داشتند، اجتناب کرد.

با وجود این مسائل، شرکت سرمایه‌گذاری چین همچنان در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر و اعتبار خصوصی سرمایه‌گذاری کرده و در حال بررسی بازارهای نوظهور است چراکه آمارها نشان می‌دهد تا سال۲۰۲۳، بیش از ۶۰‌درصد سرمایه‌گذاری‌های عمومی آن در ایالات‌متحده بوده است.

دورنمای آینده

به‌گفته برخی اقتصاددانان، ایالات‌متحده در حال توسعه ابزارهای سرمایه‌گذاری خود برای رقابت با چین است. حتی طرحی برای ایجاد صندوق ثروت حاکمیتی آمریکا به‌منظور رقابت با چین مطرح شده اما این طرح فعلا متوقف شده است. بنابراین قوانین آمریکا کار را برای شرکت سرمایه‌گذاری چین سخت‌تر کرده‌اند، به‌طوری‌که پیش از انجام معاملات، شرکت‌ها باید بررسی‌های دقیقی انجام دهند تا مطمئن شوند که این شرکت در آن دخالت ندارد. برای دور زدن نظارت مقامات آمریکایی، حتی بندی ویژه به قراردادها اضافه شده تا سرمایه‌گذاری شرکت سرمایه‌گذاری چین از سایر سرمایه‌گذاران جدا شود.

البته نباید از خاطر برد که در داخل چین نیز این صندوق با مشکلاتی مواجه است. پکن مقررات سخت‌گیرانه‌تری درباره چگونگی و مکان سرمایه‌گذاری شرکت‌ها در خارج از کشور وضع کرده و دولت باید سرمایه‌گذاری خارجی شرکت را تایید کند چراکه نگران است آمریکا دارایی‌های چینی را مسدود کند. این فضای تنگ‌تر، سرمایه‌گذاری برای شرکت سرمایه‌گذاری چین را دشوار کرده و یافتن جایگزینی که منافع مالی و سیاسی مشابه آمریکا داشته باشد، بسیار سخت است. در نتیجه کارشناسان اعلام کرده‌اند که هیچ بازار جایگزینی برای آمریکا وجود ندارد که هم بازده مالی بالا و هم نفوذ سیاسی ارائه دهد.

علاوه‌بر این برخی ناظران معتقدند چین پس از شکست برخی سرمایه‌گذاری‌های اولیه خود دچار نوعی عقب‌نشینی شد. در واقع این کشور بسیاری از قراردادهای نفت و گاز را به‌‌دلیل افت قیمت کالاها از دست داد و دولت چین در گزارش حسابرسی، شکست‌های این صندوق را ناشی از مدیریت ضعیف دانست.

به‌عنوان مثال سهم اولیه این شرکت در بلک‌استون در ۱۸‌ماه نخست حدود ۸۰‌درصد از ارزش خود را از دست داد. اگرچه این سرمایه‌گذاری بعدها بازیابی شد اما باعث شد شرکت سرمایه‌گذاری چین در آینده با احتیاط بیشتری عمل کند. به همین دلیل هم هست که برخی کارشناسان معتقدند با توجه به اشتباهات گذشته، این صندوق اکنون محتاط‌تر و محافظه‌کارتر شده است.

علاوه بر این، تمام این عوامل فشار زیادی بر کارکنان حرفه‌ای این صندوق که از سراسر جهان استخدام شده بودند، وارد کرده و بسیاری از مدیران ارشد شرکت به‌دلیل افزایش نظارت‌ها و کاهش دستمزدها، آن را ترک کرده‌اند. در نتیجه شاهد هستیم شرکت سرمایه‌گذاری چین که پیشتر یک سرمایه‌گذار تهاجمی‌ بود، اکنون رویکردی آرام‌تر دارد و  در اقتصادهای امن‌تری مانند خاورمیانه و بازارهای نوظهور سرمایه‌گذاری می‌کند.

تحول در نگاه استراتژیک

در همین رابطه تحلیل‌گران معتقدند این عقب‌نشینی در حالی که همچنان بیش از ۶۰‌درصد سرمایه‌گذاری عمومی CIC در آمریکا باقی مانده، نشان از احتیاط فزاینده این صندوق در برابر ریسک‌های ژئو‌سیاسی و حقوقی دارد زیرا با تجربه زیان‌های گذشته در برخی سرمایه‌گذاری‌های اولیه، اکنون محافظه‌کارانه‌تر عمل می‌کند و ترجیح می‌دهد منابع خود را به‌سمت بازارهای نوظهور و مناطقی چون خاورمیانه هدایت کند؛ جایی‌که با ریسک سیاسی کمتری می‌توان منافع مالی مشابهی به دست آورد.

از منظر راهبردی، این تحول می‌تواند به تضعیف نفوذ مالی چین در وال‌استریت منجر شود اما در عین حال فرصتی برای بازتنظیم سبد دارایی‌ها و کاهش وابستگی به اقتصاد آمریکا فراهم می‌آورد. چین همچنین تلاش می‌کند با تنوع‌بخشی جغرافیایی به سرمایه‌گذاری‌های خارجی‌اش، امنیت دارایی‌های خود را در برابر تحریم‌ها یا توقیف‌های احتمالی آمریکا افزایش دهد.

در نهایت، خروج شرکت‌ سرمایه‌گذاری چین از وال‌استریت نه‌تنها حاصل فشارهای بیرونی بلکه نتیجه تحول در نگاه استراتژیک چین به نقش اقتصادی‌اش در جهان است؛ اقدامی که می‌تواند زمینه‌ساز تحولاتی عمیق‌تر در روابط اقتصادی چین با سایر قدرت‌های اقتصادی و حرکت به ‌سوی یک نظم چندقطبی مالی باشد.