سهام؛ زمین سوخته سرمایه‌گذاران
پژمان خلیلی، مدرس بورس و اقتصاد مالی
بازار سهام در شرایطی قرار دارد که دست‌کم دو تا سه ماه آینده نمی‌توان انتظار بهبود قابل‌توجهی از آن داشت. هرچند ممکن است در هفته جاری شاهد نوسانات مثبت مقطعی باشیم اما روند کلی بازار همچنان نزولی ارزیابی می‌شود. علت اصلی این وضعیت محدودیت در ورود نقدینگی تازه به بورس است. تا زمانی که ارزش معاملات روزانه به بیش از ۷تا ۸هزار‌میلیارد تومان نرسد، تغییر روند پایدار دور از انتظار خواهد بود و هر رشد کوتاه‌مدت تنها جنبه مقطعی و فرصت‌محور دارد.
علاوه بر کمبود نقدینگی، چشم‌انداز نامطلوب اقتصادی شرایط را تشدید کرده است. کارخانه‌ها و واحدهای تولیدی با مشکلاتی چون قطعی برق و گاز مواجه هستند و ضعف تقاضای داخلی رشد بازار را محدود کرده است. تحلیل قراردادهای اختیار معامله نشان می‌دهد بیشتر معامله‌گران در موقعیت فروش کال قرار گرفته‌اند که نشانه بدبینی عمومی نسبت به آینده بورس است. این رفتار سرمایه‌گذاران نشان می‌دهد حتی موج‌های مثبت بازار به جای ایجاد اطمینان بیشتر به عنوان فرصتی برای خروج دیده می‌شوند.
در کنار عوامل اقتصادی، نقش سیاست‌های سازمان بورس نیز قابل‌توجه است. صدور مجوزهای گسترده برای تاسیس صندوق‌های سرمایه‌گذاری و گسترش صندوق‌های اهرمی نه‌تنها کمکی به ثبات بازار نکرده بلکه به معضلی تازه تبدیل شده است. این اقدام‌ها نشان می‌دهد سازمان نه‌تنها در ایفای نقش حمایتی موفق نبوده بلکه در درک دقیق شرایط موجود نیز ناتوان است. مدیریت ناکارآمد و تصمیم‌گیری‌های بدون ارزیابی دقیق، اعتماد سرمایه‌گذاران را کاهش داده و به رکود فعلی دامن زده است.
رکود اقتصادی و محدودیت نقدینگی سرمایه‌گذاران را به سمت بازارهای جایگزین مانند طلا یا اتخاذ استراتژی فروش کال در بورس سوق داده است. در چنین فضایی هرگونه رشد مقطعی بیشتر به چشم فرصتی برای خروج دیده می‌شود تا نشانه بازگشت بازار. حتی سرمایه‌گذارانی که در بازار باقی مانده‌اند، تمایل دارند از هر موج مثبت برای فروش و کاهش ریسک استفاده کنند. این رفتار جمعی نشان می‌دهد که اعتماد عمومی به بورس پایین است و بدون تغییرات بنیادین، بازگشت سرمایه‌گذاران حقیقی و شکل‌گیری روند صعودی بعید به نظر می‌رسد.
در مجموع وضعیت فعلی بازار سهام نتیجه ترکیبی از رکود اقتصادی، ضعف تقاضا، محدودیت نقدینگی و سیاست‌های نادرست نظارتی است. تا زمانی که اصلاحات اقتصادی اساسی رخ ندهد، وضعیت تولید بهبود نیابد و رویکرد سیاستگذار تغییر نکند، نمی‌توان انتظار بهبود پایدار داشت.
هر موج مثبت بازار صرفا مقطعی خواهد بود و سرمایه‌گذاران بیشتر آن را به چشم فرصتی برای خروج از بازار می‌بینند. در این شرایط بازگشت اعتماد عمومی و تثبیت روند صعودی نیازمند اقدامات هماهنگ و اصلاحات بنیادی در ساختار اقتصادی و نظارتی کشور است.
