سقوط ۵۰درصدی صادرات سنگ
جهان‌صنعت– ایران با داشتن ۵ میلیارد تن ذخیره سنگ تزئینی یکی از غنی‌ترین کشورهای جهان از نظر تنوع و حجم شناخته می‌شود اما به دلیل کمبود اکتشافات جامع، ضعف ماشین‌آلات و… پتانسیل واقعی این ذخایر هنوز به‌طور کامل شناسایی نشده است. امروزه سهم ایران از تولید جهانی سنگ کمتر از نیم‌درصد و از تجارت کمتر از یک‌درصد است. همچنین براساس آمارها صادرات سنگ از ۴۵۰میلیون دلار به حدود ۲۲۰میلیون دلار طی ۱۰ سال اخیر رسیده است. این در حالی است که ترکیه با آمار ۸درصدی و چین با ۱۵درصد، بخش عمده بازار جهانی را به خود اختصاص داده‌اند.
گفته می‌شود که تنها ۳درصد از تولیدات ایران به بازارهای جهانی صادر می‌شود. براساس آمارها، ایران سالانه حدود ۱۰میلیون تن سنگ تولید می‌کند که ۹۷درصد آن در داخل کشور فرآوری و مصرف می‌شود اما رکود شدید در بازار ساخت‌‌وساز داخلی، عرضه سنگ را نیز با مشکل مواجه کرده و ضرر قابل‌توجهی به معدنکاران وارد کرده است. این شرایط باعث قفل شدن صنعت سنگ و کاهش انگیزه سرمایهگذاری در این عرصه شده است اما باید بدانیم که صادرات سنگ نه‌تنها ارزش‌افزوده بیشتری ایجاد می‌کند بلکه می‌تواند به‌عنوان یکی از پایه‌های اقتصاد غیرنفتی، ارزآوری قابل‌توجهی برای کشور به همراه آورد.
ما در منطقه‌ای قرار گرفته‌ایم که ذخایر سنگ تزئینی آن بی‌نظیر است و پتانسیل رسیدن به حداقل دو‌میلیارد دلار صادرات در سال را دارد. در این بین ترکیه نمونه موفقی برای ایران می‌تواند باشد. این کشور با سرمایهگذاری در ماشین‌آلات مدرن، ایجاد برند جهانی و ارتباط با معماران بین‌المللی توانسته جایگاه خود را بالا ببرد. حالا که دنیا نشان داده است وابسته به منابع معدنی است، بهتر است ما نیز این مهم را تقویت کنیم.
کاهش ۱۰۰درصدی صادرات صنعت سنگ
محمدرضا بهرامن، رییس خانه معدن ایران گفت: زمان استفاده از واژه گمراه‌کننده «سنگ‌خام» با توجه به سهم ناچیز کشور ما در صادرات سنگ‌های تزئینی، با وجود تنوع بسیار بالای سنگ‌های نرم در ذخایر این ماده معدنی در سرزمین ایران بزرگ به پایان رسیده است. با این نگاه، هم‌اکنون در شرایط رکود بالا در صنعت ساختمان‌سازی کشورمان هم از نظر فنی و هم از منظر اقتصادی دچار مشکل شده و همین مهم سهم ما را در بازار خارجی به شدت پایین آورده و موجب تضعیف جایگاه بین‌المللی ما در صنعت سنگ تزئینی شده است. باید در شرایط کنونی ادبیات صنعتی و قانونی را به‌روز کنیم و به جای «خام» از تعابیری همچون بلوک یا اسلب و… در ابتدا تا انتهای زنجیره ارزش استفاده کنیم.
وی یادآور شد: صادرات صنعت سنگ از ۴۵۰میلیون دلار در ۱۰سال قبل امروز به حدود ۲۲۰میلیون دلار رسیده و این برای صنعت سنگ یک فاجعه قابل پیشگیری است. باید پذیرفت ما در کشوری هستیم که ذخایر سنگ تزئینی آن کم‌نظیر است و پتانسیل رسیدن به حداقل دو‌میلیارد دلار صادرات در سال رویا نیست بلکه واقعیتی است که به راحتی در این حوزه در اختیار داریم. عامل اصلی آن سیاست‌های غلط و تصمیمات غیرکارشناسی، بی‌توجهی به سرمایهگذاری در بازارهای مصرف در کشورهای هدف و عدم نوسازی فناوری‌ها در این صنعت ما را عقب رانده است.
بهرامن با اشاره به تجربه کشورهای رقیب منطقه گفت: ترکیه نمونه بارز موفقیت است. با سرمایهگذاری در ماشین‌آلات مدرن از ابتدای زنجیره تا بازار مصرف در کشورهای هدف و ایجاد برند جهانی و ارتباط با معماران و طراحان بین‌المللی، نه‌تنها سنگ خود بلکه سنگ کشورهای دیگر ازجمله کشور ایران را نیز با نام خود صادر می‌کند. ما این حلقه حیاتی ارتباط صنعت با طراحی و معماری را فراموش کرده‌ایم.
رییس خانه معدن ایران افزود: حتی در سیاست‌های کلان اقتصادی جهان نیز نمونه‌های روشنی وجود دارد. زمانی که ترامپ عوارض بر فولاد وضع کرد، محصولات میانی مانند آهن‌اسفنجی و گندله را معاف کرد، به این خاطر که دنیا دریافته است تقویت حلقه‌های ابتدایی زنجیره ارزش ضروری است، نه سرکوب آنها. این درس بزرگی برای ماست.
نایب رییس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران به عنوان راهکار فوری اظهار کرد: مورد نخست، اصلاح فوری ادبیات و قوانین است. حذف اصطلاح «خام» از تمامی اسناد و جایگزینی با مفاهیم دقیق‌تری چون بلوک و اسلب و… در زنجیره تولید این صنعت از جمله موارد کلیدی است. مورد دیگر تحول در فرآوری است؛ حمایت مالی از نوسازی ماشین‌آلات و ایجاد پارک‌های تخصصی فرآوری سنگ و مشارکت در پاویون ایران برای حمایت از تولیدکنندگان این صنعت و در واقع حضور منسجم در نمایشگاه‌های معتبر و تبلیغات هدفمند در رسانه‌های معماری بین‌المللی. مورد نهایی نیز تربیت نسل جدید در قالب آموزش طراحان و بازاریابان حرفه‌ای برای ادامه راه بزرگان است.
معضلات صنعت سنگ ایران
به باور کارشناسان حوزه سنگ، صنعت سنگ در ایران بیمار است و وضعیت مساعدی ندارد، در حالی که بیش از ۲۲۰۰معدن پروانه استخراج در اختیار دارند و ظرفیت آنها حدود ۳۰میلیون تن در سال است اما تنها حدود ۶۰۰ معدن فعال هستند. کاهش فعالیت معادن در سال جاری، باعث بسته شدن حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰معدن شده است.
از جمله دلایل اصلی این مساله چالش معادن سنگ در بخش استخراج است. مدت‌هاست که ماشین‌آلات فرسوده‌اند و معدنکار نمی‌تواند مشابه رقیبش در ترکیه و عمان ماشین‌آلات مورد نیاز را تهیه کند، موضوعی که به شدت تاسف‌برانگیز است. از طرفی هزینه‌های نگهداری و تعمیر آنها بسیار افزایش یافته و از سوی دیگر قیمت ماشین‌آلات در بازار داخلی بیش از ۵/۲ برابر قیمت خارجی شده است. البته مسوولان بارها مطرح کرده‌اند که مشکل را حل می‌کنند اما وقتی با ورود به بازار متوجه می‌شویم که لودر همچنان قیمت‌های گزافی دارد.حقوق دولتی مساله دیگر است که به صورت غیرکارشناسی تعیین می‌شود و در بسیاری از موارد فشار گسترده‌ای بر معدن‌داران وارد می‌کند چراکه بیش از توان پرداختی آنهاست. البته در برخی موارد حقوق دولتی بسیار بالاست و در موارد دیگر بسیار پایین است که این مهم نیازمند بررسی دقیق و مورد به مورد دارد. همچنین مشکلات تامین سوخت، به‌ویژه گازوئیل و قاچاق سوخت نیز از دیگر چالش‌ها هستند چراکه تامین سوخت برای ماشین‌آلات سنگین مشکل‌ساز است و در این روند معدن‌داران مجبور به خرید از بازار آزاد می‌شوند اما مسوولان در نهایت با آنها همچون قاچاقچی برخورد می‌کنند. البته در این خصوص و برای حل بحران سوخت قول‌هایی داده شده که امیدواریم حل و رفع شود.علاوه بر اینها باید گفت که تحریم‌ها، بی‌ثباتی اقتصادی و تورم امنیت سرمایهگذاری را کاهش داده است. امروزه شاهد رکود در صنعت ساختمان هستیم و به دلیل کاهش تقاضا برای مصالح ساختمانی، مصرف سنگ نیز تحت‌تاثیر قرار گرفته است.
