ارز دونرخی، بلای جان تولید

سارا اصغری– نظام ارز دونرخی همچون تیغی دو لبه سال‌هاست که تولید ملی را در تنگنا قرار داده است. تولیدکنندگانی که مواد اولیه را با نرخ آزاد می‌خرند، در صادرات مجبورند حاصل دسترنج خود را با نرخ دولتی یک‌سوم بازار آزاد واگذار کنند. این اختلاف فاحش، سود آنها را بلعیده و توان رقابت را از صنعت می‌گیرد.

از سوی دیگر معطل‌ماندن در صف‌های طولانی تخصیص ارز دولتی، چرخ‌های تولید را قفل می‌کند. نتیجه این سیاست‌های شکست‌خورده، چیزی جز ناامیدی تولیدکنندگان، رونق قاچاق و زمین ‌خوردن تولید ملی در برابر سوداگران ارزی نخواهد بود.

سیاست اشتباه بانک مرکزی

در این زمینه رضا اعتدال، فعال حوزه تولید در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» از سیاست‌های ارزی بانک مرکزی به‌شدت انتقاد کرد و افزود: سیاستگذاری پولی که بانک مرکزی در پیش گرفته یک رویه اشتباهی است. این بانک با ثابت نگه داشتن نرخ ارز سبب سوءاستفاده و ایجاد رانت می‌شود.

اعتدال با اشاره به سابقه این سیاست گفت: بانک مرکزی از دهه۸۰ تاکنون این رویه را در پیش گرفته که با ثابت نگه داشتن نرخ ارز و اختصاص دادن آن به برخی موارد، سبب یک نظام دو نرخی شده و زمینه فساد را فراهم آورده است، این در حالی است که در هر انتخابات ریاست‌جمهوری شاهد وعده‌هایی از سوی کاندیداها برای آزادسازی نرخ ارز و یکسان‌سازی آن هستیم که تاکنون محقق نشده است.

وی به اختلاف نرخ کنونی ارز اشاره و خاطرنشان کرد: هم‌اکنون قیمت نرخ دلار بانک مرکزی ۷۰‌هزار تومان است درحالی‌که بهای دلار در بازار آزاد به بالای ۱۰۰‌هزار تومان رسیده و همین موضوع می‌تواند زمینه فساد را فراهم کند که آخرین مورد آن می‌توان به چای دبش اشاره کرد.

این فعال حوزه تولید در ادامه بخشنامه‌های بانک مرکزی را یکی از مهم‌ترین موانع تولید برشمرد و افزود: یکی از مهم‌ترین بخشنامه‌هایی که روی حوزه تولید اثرگذار است، بخشنامه بانک مرکزی است که نرخ ارز را تعیین می‌کند. به‌تازگی نیز شاهد اختلاف رییس بانک مرکزی با معاون ارزی او در این راستا بودیم که نظرات متفاوتی داشتند.

اعتدال با اشاره به دغدغه تولیدکنندگان گفت: یکی از دغدغه‌های مهم تولیدکنندگان نرخ ارز است و این دونرخی بودن ارز همواره مشکلاتی را برای آنها ایجاد کرده است. از یک‌سو تولیدکنندگان مجبور هستند تمام مواد اولیه خود را با نرخ آزاد تهیه کنند و از سوی دیگر در زمان صادرات و بازگشت نرخ ارز باید به قیمت ۷۰‌هزار تومان آن را دریافت کنند.

وی در ادامه با مقایسه شرایط ایران با کشورهای دیگر تصریح کرد: در هیچ کجای دنیا نرخ ارز توسط دولت دستکاری نمی‌شود. هر اندازه عمق دخالت دولت در بازار و نرخ ارز بیشتر شود و برای این بازار نسخه بپیچد، به ضرر تولیدکننده خواهد بود و این موضوع در زمینه نرخ ارز بسیار مشهود است.

این فعال حوزه تولید به مشکل تخصیص ارز نیز اشاره و اظهار کرد: یکی دیگر از مشکلاتی که تولیدکنندگان با بانک مرکزی دارند، تخصیص نرخ ارز به آنهاست. تولیدکنندگان برای واردات نیاز به ارز دارند که برای این امر باید در صف انتظار تخصیص ارز بانک مرکزی قرار بگیرند و این امر سبب کلاف سردرگمی شده که تولیدکنندگان را به مرز ناامیدی رسانده است.

بازگشت ارز به بانک مرکزی

اعتدال در ادامه به موضوع بازگشت ارز صادراتی پرداخت و یادآور شد که تولیدکنندگان به‌صورت مستقیم ارز خود را دریافت نمی‌کنند و این ارز به بانک مرکزی تحویل داده می‌شود و بازپرداخت آن به تولیدکنندگان با نرخ خود بانک مرکزی که هم‌اکنون ۷۰‌هزار تومان است، صورت می‌گیرد. این در حالی است که تولیدکنندگان در شرایط سخت تحریمی اقدام به صادرات می‌کنند اما عواید آن را نمی‌توانند دریافت کنند.

وی با اشاره به شرایط سخت تولید اذعان کرد: تولیدکنندگان در شرایط سخت تحریمی و همچنین با محدودیت‌های انرژی که در تابستان سال‌جاری شاهد بودیم- که برخی واحدها به صورت میانگین روزانه با ۱۰ساعت قطعی برق روبه‌رو بودند- اقدام به تولید کردند اما با این وجود با قوانین سختگیرانه بانک مرکزی روبه‌رو می‌شوند و حتی نمی‌توانند ارز صادراتی خود را دریافت کنند.

لزوم شفاف‌سازی از سوی بانک مرکزی

این فعال حوزه تولید بر لزوم شفافیت بانک مرکزی تاکید کرد و ادامه داد که اگر بانک مرکزی در زمینه تامین ارز خود با مشکل روبه‌رو است باید این موضوع را به صورت شفاف بیان کند. نه اینکه مسوولان بانک مرکزی اعلام کنند که ما مشکل ارز نداریم. اگر مشکلی وجود ندارد، پس چرا این همه تولیدکنندگان را در تنگنا قرار می‌دهند و اگر مشکلی وجود دارد به‌صراحت عنوان کنند و برای آن مدیریت و برنامه‌ریزی داشته باشند.

وی در پاسخ به این پرسش که سال گذشته مصوب شد بخشی از ارز تولیدکنندگان و صادرکنندگان به خود آنها بازگردد، آیا این موضوع برقرار است، گفت: به فرض حتی اگر بخشی از ارز تولیدکنندگان به خود آنها نیز بازگردد، همچنان نمی‌تواند کفاف واردات و هزینه‌های ارزی آنها را بدهد. تصور کنید تولیدکنندگان در شرایطی قرار گرفتند که مجبور به ساخت نیروگاه یا تامین انرژی خود به روش‌های مختلف هستند. این موضوع گردش نقدینگی آنها را کاهش می‌دهد. حتی برای ساخت پنل‌های خورشیدی که دولت تولیدکنندگان را مجبور به ساخت آنها کرده، نیاز به واردات و تامین ارز دارند که این ارزی که بانک مرکزی در اختیار آنها قرار می‌دهد، کفاف این موضوعات را نمی‌دهد.

اعتدال در پایان هشدار داد: قیمت ارز روزبه‌روز در حال افزایش است و این موضوع سبب تورم بیش از اندازه می‌شود که به نوبه خود روی هزینه‌های تولید تاثیر دارد و سبب افزایش قیمت تمام‌شده می‌شود. جدای از این موضوع تک‌نرخی شدن ارز به شفافیت بازار و تولید کمک خواهد کرد و دولت باید به این سمت پیش برود.